ارزش غذایی خرما (پارت اول)

ارزش غذایی خرما بسیار زیاد است. هر دانه (میوه) خرما از سه قسمت زیر تشکیل شده است:

۱. قسمت خوراکی (گوشتی) با پوست نازک

۲. هسته سخت

۳. کلاهک 

میوه درخت خرما به شکل خوشه بزرگ از درخت آویزان می شود و غنی از مواد مغذی برای انسان است. ۷۵ درصد آن را مواد قندی و کربوهیدرات ها تشکیل می دهند. علاوه بر پروتیین (۲ درصد)، چربی (۲/۵ درصد) و مواد معدنی (۱/۲ درصد) حاوی مقدار کافی از ویتامین های D و A، B، C، E است. قسمت گوشتی خرما بسیار شیرین و خوش طعم است و حدود ۵۰-۸۸ درصد از وزن خرما را به خود اختصاص می دهد.

تقریبا دو سوم از این وزن را انواع مختلف قندها و حدود یک چهارم آن را آب موجود در میوه خرما و بقیه وزن آن را پروتیین، چربی، مواد معدنی و انواع ویتامین ها تشکیل می دهند. املاح موجود در خرما شامل آهن، کلسیم، فسفر، منیزیم، سدیم، پتاسیم و مس است. مقدار ۳۵۰-۴۰۰ گرم از خرما با در نظر گرفتن نوع خرما به طور تقریبی ۱۴۳۰-۱۵۰۰ کیلوکالری انرژی در بدن ایجاد می کند که این مقدار انرژی برای مصرف روزانه یک فرد کافی است.

بنابراین خرما در یک رژیم غذایی متعادل از منابع مهم غذایی به شمار می رود. بر اساس مطالعات و تحقیقات انجام شده، ترکیبات شیمیایی که تعیین کننده ارزش غذایی خرما هستند بستگی به رقم، شرایط آب و هوایی، منطقه کاشت، سن درخت و مراحل رشد و نمو میوه خرما دارند.

ارزش غذایی و ترکیبات شیمیایی خرما

مواد قندی که مقدار قابل ملاحظه ای از ترکیبات شیمیایی میوه خرما را تشکیل می دهند و ارزش غذایی خرما را بالا می برند، شامل گلوکز، فروکتوز (قندهای احیاکننده) و ساکارز با مقدار متوسط به ترتیب ۳۲، ۳۲/۷ و۸/۲ درصد وزن تر، میوه خرما هستند. در میوه های نرم که معمولا بیشتر به صورت تازه مصرف می شوند، درصد ساکارز بسیار کم است، اما در خرمای خشک حدود یک سوم از قندها را ساکارز تشکیل می دهد. به طور کلی هر اندازه که بر مقدار ساکارز افزوده می شود، از کیفیت و مرغوبیت خرما کم می شود. 

همان طور که ذکر شد پس از مواد قندی، بیشترین درصد از مواد متشکل خرما را آب تشکیل می دهد. میزان آب خرما بستگی به رقم، شرایط رشد و نمو و همچنین شرایط آب و هوایی دارد. مقدار درصد رطوبت میوه خرما در میزان شکرک زدن آن در طول مدت انبارداری تاثیر قابل ملاحظه ای دارد. علاوه بر مواد بالا، دیواره سلول های خرما از مواد سلولزی تشکیل شده است که در مرحله دگردیسی، تغییرات خاصی در آن روی می دهد.

هنگامی که میوه خرما بسیار کوچک و سبز است، سلولز و سایر مواد نامحلول حدود ۸۵ درصد از مواد خشک آن را شامل می شوند، اما به مرور که میوه به مرحله رسیدن نزدیک می شود، میزان مواد سلولزی نیز کم شده و به درصد مواد قندی آن افزوده می شود. مواد پکتینی نیز به صورت محلول و پروتئوپکتین در میوه خرما وجود دارند. پکتین در هنگام جوشانیدن بسیار زیاد خرما، به حالت ژله در می آید و جز ارزش غذایی خرما به حساب می آید.

تحقیقات انجام شده، نشانگر این مطلب است، که حدود ۲ درصد از وزن خرما را خاکستر تشکیل می دهد که این خاکستر ترکیبی از املاح معدنی مختلف است. به طور کلی هر صد گرم از قسمت خوراکی خرما شامل حدود ۷۲ میلی گرم کلسیم، ۶۰ میلی گرم فسفر و ۲/۶ میلی گرم آهن است.

علاوه بر املاح معدنی، ویتامین ها نیز بخش مهمی از ترکیبات میوه خرما به شمار می روند. به طوری که هر صد گرم از قسمت خوراکی خرما را حدود پنجاه واحد بین المللی ویتامین آ،‌‌‌ ۰/۰۹ میلی گرم ویتامین B۱ (تیامین)، ۰/۱ میلی گرم ویتامین B۲ (ریبوفلاوین) و ۰/۲۲ میلی گرم B۳ ‌(نیاسین) تشکیل می دهد.

مقدار بسیار زیادی از مواد چربی و اسیدهای چرب که بین ۰/۶ تا ۰/۷۲ درصد از قسمت خوراکی خرما را تشکیل می دهند، روی سطح خارجی میوه پخش شده اند. هسته خرما نیز حاوی حدود ۸/۵ درصد مواد چربی است که نسبت به پوسته خارجی میوه خرما به مراتب بیشتر است.

در ترکیب چربی هسته خرما، اسیدهایی مانند اسید کاپریک، اسید کاپروئیک، اسیدلوریک، اسید میریستیک، اسید پالمیتیک، اسید اولئیک، اسید لینولئیک و اسید استئاریک موجود هستند.

تانن ها نیز در زیر پوست میوه در یکی از مراحل رسیدن خرما یعنی دوره کیمری به صورت یک لایه نازک وجود دارند و باعث گس شدن طعم آن می شوند. هنگامی که خرما رنگ سبز خود را از دست می دهد و به رنگ قرمز یا زرد در می آید، تانن ها در سلول های بزرگ دانه خرما ذخیره می شوند و به صورت ذرات نامحلول در می آیند. سرعت این تغییر و تبدیل بستگی به رقم خرما دارد.

رنگدانه ها و یا مواد رنگی میوه خرما عبارت اند از کلروفیل، کاروتن و آنتوسیانین. این رنگدانه ها به ترتیب مسوول ایجاد رنگ های سبز، زرد و قرمز خرما هستند.

کاروتنوئیدها و گزانتوفیل ها از نظر فیزیولوژی میوه اهمیت زیادی دارند، زیرا بیشتر میوه ها هنگام رسیدن، مولکول های کلروفیل خود را از دست می دهند و ساخت رنگدانه های کاروتنوئیدی آغاز می شود. رنگدانه های کاروتنوئیدی از نظر تغذیه انسان اهمیت زیادی دارند، زیرا بتاکاروتن در بدن انسان به دو مولکول ویتامین A تبدیل می شود.

از آنزیم های موجود در میوه خرما، می توان آنزیم انورتاز ، آنزیم سلولاز و آنزیم پلی گالاكتروناز را نام برد. آنزیم انورتاز از آنزیم های مهم و شناخته شده در میوه خرما است. این آنزیم در کلیه مراحل رسیدن خرما و کیفیت آن تاثیر به سزایی دارد. میزان فعالیت های این آنزیم در زمان رسیدن خرما بیشتر است. اساس کار آنزیم انورتاز، تجزیه ساکارز به گلوکز و فروکتوز، در زمان رسیدن خرما است که ارزش غذایی خرما محسوب می شود.

در هنگام کال و نارس بودن میوه خرما فعالیت آنزیم سلولاز آغاز می شود و تا زمان رسیدن میوه ادامه می یابد. در مرحله خلال (زردی و قرمزی) فعالیت آنزیم سلولاز به حداکثر می رسد. نرم شدن بافت خرما در طول مراحل رسیدن بستگی به آنزیم پکتیک دارد. این آنزیم در مرحله کیمری فعالیتی نداشته، اما هنگامی که بافت خرما به حداکثر نرمی رسید، به بیشترین مقدار خود می رسد. آنزیم دیگری که به طور موثر عامل مهمی در تیرگی رنگ میوه خرما است، آنزیم پلی فنل اکسیداز است.

ارزش غذایی ترکیبات خرما

مقدار ترکیبات خرما
آب	۱۳/۸ تا ۵۹ گرم
مواد قندی	۳۷/۶ تا ۷۰ گرم
مواد سفیده ای	۰/۹ تا ۱/۹ گرم
چربی	۰/۳ تا ۲/۵ گرم
پتاسیم	۶۴/۹ تا ۷۵ گرم
سدیم	۴/۱ تا ۴۸ گرم
کلسیم	۵۱ تا ۷۵ گرم
منیزیم	۵۰/۳ تا ۵۸/۵ گرم
آهن	۱/۳ تا ۶ گرم
مس	۰/۱۸ تا ۰/۲۸ گرم
فسفر	۵۴/۸ تا ۶۳/۸ گرم
املاح گوگرد	۴۳/۸ تا ۵۰ گرم
املاح کلر	۲۴۸ تا ۲۹۰ گرم
ویتامین A	۵۰ تا ۱۰۰ واحد بین المللی
ویتامین B1	۰/۰۷ تا ۰/۷ گرم
ویتامین B2	۰/۰۵ تا ۰/۳ گرم
ویتامین B3 (نیاسین) P.P	۰/۶ تا ۳/۳ گرم
ویتامین C	۲/۷ تا ۱۰ گرم

١. میوه خرما شیرین است، خوش طعم و خوش خوراک و در ردیف میوه های سرشار از کلسیم و فسفر که هر دو برای بدن نهایت ضرورت را دارند، است.

۲. «خرما ماده موثر ویتامین A» را در انسان و حیوان ظاهر کرده و موجب تقویت بینایی و رفع بعضی ناراحتی های چشمی انسان است.

۳. «آهن خرما چون زیاد است» می توان با خوردن روزانه ۱۵ گرم خرما، رفع نیازمندی به عنصر آهن نمود و کم خونی یا عوارض کمبود آهن را برطرف ساخت.

۴. «خرما املاح منیزیم داشته» و از این جهت فوق العاده اهمیت دارد، پروفسور دلبه و دیگر دانشمندان عقیده دارند؛ که در موارد کمبود منیزیم، زمینه برای ابتلا به سرطان آماده است.

۵. طبق آمارهای به دست آمده در مناطقی که میوه خرما بیشتر خورده می شود موارد ابتلا به سرطان کمتر است.

۶. منیزیم اثر مخصوصی در درمان جوش و غرور جوانی دارد از این رو جوانانی که در سن بلوغ قرار می گیرند و در نقاط معتدل و سردسیر زندگی می کنند، (در مناطق غیر خرماخیز) می توانند روزانه دو، سه عدد میوه خرما بخورند.

۷. میوه خرما در درمان فلج و لقوه مفید است و برای مبتلایان فلج اطفال، روزانه چند عدد خرما توصیه می شود. خرما برای پیران نیز مفید و مقوی سلسله اعصاب است.

۸. با کمبود منیزیم، قند در ادرار پیدا می شود وجود منیزیم برای کلیه ها و مثانه ضروری تشخیص داده شده که می توان با خوردن دو، سه دانه خرما در روز رفع نیاز نمود.

۹. میوه خرما از جمله چهار میوه لینت دهنده معروف است به ویژه اگر با ماست خورده شود، خرما، کشمش، انجیر و عناب در زمره لینت دهندگان معروف است.

۱۰. میوه خرما به علت ارزش زیاد غذایی یک ماده مغذی و مقوی عالی برای ورزشکاران به حساب می آید و روزانه با خوردن چند دانه خرما، به عقیده برخی از صاحب نظران علوم غذایی یبوست های مزمن را نیز برطرف می کند.

۱۱. در خرما ماده ای به نام دیوستولنس کشف و استخراج نموده اند که می توان آن را «کورتیزن گیاهی» نامید و مانند کورتیزن انسانی در بدن بهترین داروی ضد حساسیت و آلرژی محسوب شده و برای مبتلایان به بیماری های روماتیسم، پوست و چشم، که در نتیجه حساسیت به وجود آمده، داروی ارزنده ای به شمار می رود. خرما نیز به علت داشتن کورتیزن گیاهی، همین عمل را انجام می دهد و ریشه حساسیت را در بدن از بین می برد و در نتیجه، کسی که حساس نباشد، حلیم و بردبار است. مضافا اینکه در تمام التهابات پوستی، چشمی، داخلی، گوشی و… می توان خرما را مصرف کرد.

۱۲. کشفیات جدید نشان می دهد فسفر همراه با کورتیزن از بعضی عوارض ناشی از تجویز کورتیزن پیشگیری می کند، در حالی که در خرما همراه با کورتیزن گیاهی، فسفر به اندازه کافی وجود دارد.

۱۳. میوه خرما برای سوء هاضمه مفید است، و سیستم گوارش را در هضم غذا یاری می دهد.

۴. قدرت سازندگی و بالندگی میوه خرما بیشتر از قند خالص بوده و اگر دو دسته حیوان را در نظر بگیریم که یک دسته از قند خرما و دسته دیگر از قند خالص استفاده کرده باشند، رشد دسته اول بیشتر خواهد بود.

۱۵. قند موجود در میوه خرما عبارت است از: فروکتوز _ گلوکز و ساکارز.

۱۶. منیزیم مغز در اشخاص پیر به تدریج کم می شود به همین علت برای جبران آن باید غذاهایی خورد که منیزیم دارند یکی از مهم ترین آن ها که این عنصر را دارد، خرماست.

۱۷. منیزیم برای حفظ پروستات از التهاب و تورم ضروری است.

۱۸. فسفر فعالیت های فکری را زیاد می کند و میوه خرما مقداری فسفر دارد.

۱۹. مبتلایان به دیابت (بیماری قند) می توانند به جای قند از خرما استفاده کنند، زیرا منیزیم موجود در آن، کار کلیه و لوزالمعده را آسان و از طرفی ویتامین B۲ موجود در آن جاذب مواد قند طبیعی سایر غذاهاست.

۲۰. وجود پتاسیم و منیزیم در خرما در تعادل الکترولیت ها و یون های بدن نقش موثری داشته و در شست و شوی خون از مواد زاید اثری شگرف دارد.

۲۱. میوه خرما از پرخوری جلوگیری می کند، خرما سرشار از عناصر و املاح معدنی است، میوه ای بهشتی و مورد تاکید «خداوند متعال» است. خرماخواری، زنده خواری است. خرما خواری، تازه خواری است، خرما دفاع بدن را بالا می برد و هضم و جذب را آسان می کند.

میوه خرما پاک کننده روده ها و دافع سموم است، و تعديل و اصلاح کننده مزاج است. خرما جبران کننده مواد از دست رفته جسم و مساعد لوزالمعده و تقویت کننده غدد تناسلی و قوه باه است.

۲۲. میوه خرما برای درمان بیماری های عفونی مفید و قوه بینایی، شنوایی، درد مفاصل و سیاتیک را درمان می کند.

۲۳. برای دفع و خنثی سازی حرارت و گرمی میوه خرما باید پس از مصرف آن چند دانه بادام و یا یک انار ملس یا یک عدد خیار را میل نمود.

۲۴. برای جلوگیری از اثر و نفوذ مواد قندی میوه خرما روی دندان ها، باید پس از مصرف خرما بلافاصله دندان ها را خوب با آب شست و شو داد.

۲۵. طبق سفارش برخی متخصصان علوم تغذیه؛ زمان مناسب خوردن  میوه خرما، صبح به خاطر ایجاد انرژی در طول روز و عصر است، تا کمبودها و خستگی روزانه را جبران کرده و زمینه را برای پرهیز از پرخوری در شب فراهم سازد.

نگرش عمومی به املاح معدنی موجود در خرما

املاح معدنی موجود در خرما عبارت اند از: پتاسیم، سدیم، کلسیم، منیزیم، آهن، مس، فسفر، املاح گوگرد، و املاح کلر. فقدان عنصر پتاسیم را برخی علت حقیقی بروز زخم معده می دانند، زیرا نمک پتاسیم اشتها آور بوده و اگر در بدن کاهش یابد موجب تقليل اشتها می شود. کمبود آن، بیماری های حلقی مانند تورم لوزه ها را ایجاد می کند و گاهی تورم پا به علت کمبود پتاسیم در بدن است. نیز کمبود این نمک موجب خستگی می شود و همان گونه که کلسیم اهمیت مخصوصی برای استحکام استخوان ها دارد، پتاسیم نیز خاصیت مهمی برای حفظ ماهیچه ها و نسوج نرم دارد.

نمک سدیم از بروز زکام (سرماخوردگی) و ناشنوایی جلوگیری کرده و PH اسیدی دستگاه گوارش را قلیایی می کند. کمبود آن ممکن است ایجاد زخم روده نماید. اختلال در متابولیسم سدیم بر روی برخی غدد و هورمون ها اثر می گذارد و برخی خستگی ها یا سردردهای رایج در اثر کمبود سدیم به وجود می آید.

املاح گوگرد به تنهایی برای حفظ ظاهر موثر است و در ساختمان پوست، مو، ناخن و نیز در کبد وجود دارد، البته مصرف زیاد آن انسان را پرخاشگر می کند. وجود فسفر برای مغز و اعصاب بسیار لازم و ضروری است، از ضعف اعصاب و خستگی جلوگیری می کند و برای تقویت بینایی موثر است. بنابراین خرما یک میوه کامل است چون تمام مواد مورد نیاز را در خود دارد.

ویتامین های موجود در خرما

خرما سرشار از ویتامین های A, B, C, , E و ویتامین D است. ویتامین A موجود در خرما برای رشد و نمو بدن مفید بوده و در محافظت بافت ها در برابر عفونت ها (به خصوص عفونت های مخاطی) و در تقویت بینایی نقش مهمی دارد که از مهم ترین فواید خرما است.

کمبود ویتامین A ایجاد اکزوفتالمی می کند که عارضه ای در قرنیه چشم است. این بیماری سبب خشک شدن قرنیه چشم و ورم پلک ها می شود و باعث عفونت لایه داخلی پلک ها شده و در نهایت منجر به کوری می شود. همچنین عارضه کراتومالاسی نیز در اثر فقدان ویتامین A ظاهر می شود و آن عبارت است از خشک شدن و شاخی شدن مخاط مهبل (واژن) به ویژه در حیوانات.

همورالوپسی یا شب کوری هم در اثر کمبود ویتامین A پدید می آید. نیز عفونت هایی مانند زکام و گریپ در افراد مبتلا به فقدان ویتامین A بیشتر دیده می شود. مصرف خرما در درمان بیماری های بالا موثر و مفید است.

ویتامین B موجود در خرما به سه نوع ویتامین B۳،B۲،B1 اطلاق می شود: ویتامین B1 (تیامین) موجود در خرما، در تنظیم واکنش های تخمیری و متابولیسم مواد قندی ضروری است به خصوص اثر ویتامین B1 خرما بر بافت های عصبی و عضلانی بسیار مهم است، زیرا این ویتامین اثر استيل کلین را تقویت کرده و از اثر کلین استراز (آنزیمی که استیل کلین را به اسید استیک و کلین تجزیه نموده و اثر آن را خنثی می سازد) جلوگیری می کند.

در کمبود این ویتامین، بیماری بری بری خشک یا مرطوب به وجود می آید که در آن ورم و تقلیل و کم حجم شدن عضلات پا و پلی نوریت و فلج پاها دیده می شود و کم اشتهایی و کم شدن ترشحات و حركات دستگاه گوارش و برادیکاردی (کم شدن ضربان قلب) به وجود می آید و گاهی نیز موجب تاکیکاردی یا تپش و افزایش ضربان قلب، اکستراسیستول و خارج از نوبت زدن قلب نیز از عوارض دیگر کمبود این ویتامین است.

برخی سردردها و کم شدن عکس العمل های رباطی و بی خوابی و دردهای عصبی و گاهی کرامپ عضلات (گرفتگی ماهیچه ها) که پس از فعالیت شدید عضلانی دیده می شود در اثر کمبود این ویتامین است.

ویتامین B۲ (ریبوفلاوین) در متابولیسم مواد قندی و پروتیینی (سوخت و ساز مواد سفیده ای) دخالت دارد. در ساختار بعضی پیام های عصبی به ویژه پیام تنفسی که در تبادل اکسیژن بافت ها به کار می رود، وجود دارد. در انتقال هیدروژن و متابولیسم اسیدهای آمینه دخالت دارد و نیز در متابولیسم قند و اسیدهای چرب نقش داشته و در تقویت بینایی نیز موثر است.

در کمبود ویتامین B۲ اختلالاتی در چشم و پوست و مخاط ها و اختلالاتی در جذب چربی ها به وجود می آید و اگر این ویتامین در بدن موش کم شود سبب توقف رشد جانور شده و در پرنده ها مانند بوقلمون موجب پیدایش زخم هایی در پای پرنده می شود. عوارض مخاطی کمبود این ویتامین به صورت زخم هایی در کنار لب ها و قرمزی لب ها و زبان دیده می شود. ویتامین دیگری که در خرما وجود دارد ویتامین B۳ (نیاسین) است.

ویتامین C که در اکسیداسیون و احیای تنفس بافت ها دخالت دارد، هم می تواند هیدروژن از دست بدهد یا بگیرد و در کمبود این ویتامین، خونریزی های مختلف در مفاصل و زیر پوست استخوان ها و مخاط های بدن و زیر جلد لثه دیده می شود. خستگی های زیاده از حد به خصوص در فصل بهار و بی میلی و اختلالات قلبی ـ تنفسی و استعداد زیاد در ابتلا به انواع عفونت های مختلف، همه در اثر کمبود ویتامین یادشده مشاهده می شود.

ویتامین E در فرآیند تشکیل اپی تلیال غدد تناسلی و در رشد جنین و در کاهش و تقلیل و کم حجم شدن عضلات دخالت دارد. کمبود آن سبب سقط جنین بوده و در موش سبب عقیم شدن می شود. فلج عضلات و کاهش حس شنوایی و بویایی در نزد حیوانات به واسطه کمبود ویتامین یادشده است.

در کلینیک ها برای درمان سقط جنین و کم شیری مادران تجویز می شود و در تحلیل رفتن عضلات به ویژه در کوچک شدن و سفتی نخاعی نیز تجویز می شود. علاوه بر موارد یادشده، خرما یک منبع عالی ویتامین D هم به شمار می رود. در خصوص نقش مهم این ویتامین در فرایند استخوان سازی بدن به کتاب فیزیولوژی گایتون مراجعه کنید.

ترکیبات شیمیایی هسته خرما

چربی هسته خرما ۹ درصد آن را تشکیل می دهد، پروتیین ۶/۶ درصد، سلولز (فیبر) ۹ درصد، مواد قندی نشاسته ای ۶۷ درصد و خاکستر ۹/۴ درصد آن را تشکیل می دهند.

هسته خرما غذای بسیار مناسبی برای حیوانات است و در مواردی مورد استفاده صنعتگران هم قرار می گیرد البته در شیرینی پزی آن را با اسید، هیدرولیز می کنند و گلوکز به دست آمده را مورد استفاده قرار می دهند.

اثرات فیزیولوژیکی خرما در بدن

١. بدن، خرما را به عنوان غذای خوب می پذیرد و در برابر آن واکنشی نشان نمی دهد. یکی از پزشکان محقق بارها مشاهده کرده بود که وقتی به بیمارانش غذای پخته می دهد، پدیده شگفتی در آنان به وجود می آید؛ تورم خفیفی در مجاری گوارشی به وجود می آید و میزان گلبول های سفید در بدن زیاد می شود. فعل و انفعالات فوق در بدن، این معنی را می رساند که واکنش بدن در برابر غذای پخته مانند واکنش بدن در مقابل عوامل بیگانه ای (آنتی ژن ها) است که برای بدن مضر هستند در صورتی که با مصرف غذای خام چنین عکس العملی در بدن دیده نمی شود و بدن آن را به خوبی می پذیرد.

خوردن خرما درست همین فایده را دارد و جالب آن که در “قرآن” نیز به خوراکی های خام و خواص آن ها اشاره شده و خرما را نیز جز این خوراکی ها نام برده است و مصرف آن را برای انسان و حیوان مفید دانسته و همچنین نام انسان را مقدم بر حیوان ذکر کرده است.

«فانبتنا فِيها حُبّاً وَ عِنَباً وَ قَضْباً وَ زیتونا وَ نَخْلًا وَ حَدائِقَ غُلْباً وَ فاكِهَةً وَ أَبًّا متاعالكم وَ لِأَنْعامِكُمْ» (عبس /۳۲-۲۷)

«پس در آن (زمین) دانه رویانیدیم و انگور و سبزی و زیتون و درخت خرما و باغ های انبوه و میوه و علف و چراگاه (تا وسیله) استفاده شما و دام هایتان باشد.»

توجه می فرمایید که قرآن مصرف خوراکی خام را برای انسان و حیوان هر دو مطرح کرده و این از اعجاز قرآن است که پانزده قرن پیش این مسئله را مطرح کرده است تا آنجا که می توانیم بگوییم خوراکی های خام در بدن و دستگاه گوارش انسان همان طور عمل می کند که در دستگاه گوارش چهارپایان.

۲. خرما بسیار زود، هضم می شود و برای هضم و جذب، انرژی بسیار کمی مصرف می کند و به همین دلیل به انسان آزار نمی رساند و خستگی ایجاد نمی کند. برای هضم شدن نیز هیچ گونه ویتامینی از بدن برداشت نمی کند، زیرا خود انواع ویتامین ها را دارد.

۳. خرما مانعی از لحاظ جذب برای بدن ایجاد نمی کند و مانند غذاهای ترش مانع عمل ویتامین A در بدن نمی شود و هیچ گاه ایجاد اسید و ترشی نمی کند. از طرفی اگر غذای مصرفی پخته شود در اثر حرارت، مقدار زیادی ویتامین Bو C آن از بین می رود، اما مصرف خرما چنین مشکلی را دربر نخواهد داشت که مهم ترین ارزش غذایی خرما می باشد.

۴. «خوردن خرما» درست مثل این است که سلول های زنده ای به مصرف سلول های زنده بدن برسند و بدن مواد مورد نیاز خود را به طور مستقیم دریافت کند. شاید به همین دلیل است که اسلام احتكار مواد غذایی را ممنوع کرده است زیرا بر اثر ماندن، تازگی خود را از دست داده و بسیاری از خواص مفید خود را از دست می دهد. خرما یا کشمش هرچه کهنه تر شود، چنانچه ترش و فاسد نشود، اسید و الكل آن ها به قند بیشتری تبدیل می شود.

۵. خرما مواد قندی قابل توجهی دارد؛ در محاسبه ضریب تنفسی برای تعیین میزان سوخت و ساز مواد قندی و چربی ها مشاهده می شود که زمان کمی پس از صرف غذا تقریبا تمام غذای متابولیزه شده منحصر به هیدرات های کربن است و این تقريبا عملی است که بدن انجام می دهد. مواد پروتیینی را در کل به استثنای سی گرم که به طور طبیعی روزانه به ناچار تجزیه و مصرف می شود زمانی که مواد قندی و چربی ها در دسترس قرار دارند، تقریبا به طور کلی همین مواد به مصرف ایجاد انرژی می رسند. با مصرف خرما مقدار این ذخیره بیشتر می شود.

 ۶. خرما از لحاظ بالا بردن قدرت سیستم دفاعی بدن نیز نقش موثری را ایفا کند که مهم ترین ارزش غذایی خرما نیز محسوب می شود. به تازگی معلوم شده است که بین سوخت و ساز گلوکز و ترکیب اسیدهای چرب و تری گلیسیرید یا چربی خنثی ارتباط نزدیکی وجود دارد و از آنجا که گلوکز بدون حضور انسولین در بافت ها قابل استفاده نیست، از این رو چاقی در زمانی که غلظت انسولین در بافت ها کافی نمی باشد، امکان پذیر نیست. بنابراین مصرف زیاد کربوهیدرات (مواد قندی – نشاسته ای) تاثیر فوق العاده ای در تبدیل جریان متابولیسم (سوخت و ساز) گلوکز به لیپوژنز دارد در صورتی که کم مصرف کردن هیدرات های کربن، تجمع چربی را در بدن به کمترین حد ممکن می رساند.

۷. البته افطار کردن با چند دانه خرما یا کشمش، بدن را در برابر گرسنگی قندی که در اثر روزه ایجاد می شود مسلح ساخته، هم انرژی لازم را به بدن می رساند و هم مانع تجمع چربی می شود و از آنجا که نارسایی کبد و چربی زیاد زیر پوست و کم تحرکی باعث کاهش قدرت دفاعی بدن می شود، خرما باعث می شود تا چربی اضافه، زیر پوست جمع نشده و کبد به طور طبیعی کار کند و در کل، عناصر مفیدی نیز برای کبد شخص روزه دار دارد و قدرت دفاعی بدن را بالا می برد.

۸. خرما برای کسانی که به شدت گرسنه هستند بسیار سریع الهضم است و مواد مورد نیاز را در زمان کوتاهی به بدن می رساند.

۹. خرما به هضم مواد غذایی دیگر هم کمک می کند. مواد پروتیینی به اندازه ای برای بدن ضروری است که رشد و نمو بدن تامین شود و این مقدار پروتیین، کمترین میزان لازم است و این مقدار کم، به چند عامل بستگی دارد که یکی از این عوامل بستگی به مواد غذایی دیگری دارد که انسان با آن مصرف می کند. چنان که هیدرات های کربن را پایین و چربی ها را بالا می برد و در نتیجه، خرمای سرشار از هیدرات کربن باعث می شود که اگر مواد پروتیینی خورده شود، بدن بهتر از آن استفاده کند.

۱۰. خرما پاک کننده دستگاه گوارش و از بین برنده سموم بدن است که باعث بالا رفتن ارزش غذایی خرما می شود. تا کنون عقیده داشتند که مواد سلولزی قابل جذب برای بدن نیست، اما امروز می گویند در محیط روده ها باکتری هایی یافت می شود که سلولز را هم حل می کند. بنابراین مقداری از مواد سلولزی به وسیله روده ها جذب می شود و قسمت دیگر که قابل جذب نیست برای بدن دو فایده دارد:

اول اینکه مدفوع را از حالت مایع در می آورد و با حجم خود، روده ها را پا می کند و دوم اینکه بسیاری از سموم روده ها را جذب و با خود به بیرون منتقل می کند. (در این قسمت است که می توان خرما را به علت دفع سموم، بنا به گفته قرآن رزق حسن نامید.)

۱۱. خرما مصلح اجسام ستونی است. پس از گرسنگی های طولانی به ویژه اگر گرسنگی قندی باشد، میزان اجسام ستونی بدن بالا می رود که برای بدن مضر و سمی است. می دانیم که چربی ها مولد اصلی اجسام ذکر شده هستند و این اجسام مسموم کننده فقط در برابر هیدرات های کربن می سوزند و به آب و اسید کربنیک تبدیل می شوند از این رو مصرف چند عدد خرما در بین دو نماز تا قبل از افطار کامل، تا حدودی دفع کننده سم هاست.

۱۲. اسیدهای موجود در خرما (و سایر میوه ها) با فلزات ترکیب نشده و تشکیل املاح نمی دهند، بلکه اثرات خاص سودمندی دارند که از آن جمله است: اگر میزان مواد ستونی در خون بالا رود، خوردن خرما و سایر میوه ها به خصوص آن هایی که اسید سیتریک دارند بسیار نافع است.

۱۳. همچنین خرما اصلاح کننده مزاج است. پنج درصد میوه ها به طور تقریبی سلولز است به همین دلیل بهترین و قوی ترین ملين ها بوده و از ایجاد یبوست جلوگیری می کند.

۱۴. اگر در هنگام افطار غذایی خورده شود که بر اثر حرارت، مقداری از مواد مفید آن از دست رفته است، مصرف خرمای تازه فقدان آن را جبران کرده و در عوض مواد موثرتر و مفیدتری در اختیار بدن قرار می دهد. در اغلب گیاهان ریشه ای یا غده ای مانند پیاز، پیازچه، سیر، موسیر، سیب زمینی، هویج، تره فرنگی، شلغم، ترب و خرما انسولین گیاهی وجود دارد و در این صورت برای سوزاندن مواد، کمک کننده لوزالمعده است. برای افزایش هورمون های غدد جنسی مردانه مصرف خرما بسیار مفید است.

۱۵. خرما جبران کننده از دست رفته های سلولی و بافتی است؛ هنگام تهیه افطاری، اگر مواد پخته شوند، تمام عوامل تخمیرکننده غذایی در حرارت شصت درجه از بین می روند اما، خرما مقداری مخمر (عوامل تخمیر)، مشابه دیاستازهای مترشحه بدن را به همراه آورده و موجب حل و هضم آسان می شود.

۱۶. در هورمون های غدد جنسی زنان، فولیکولین فراوانی وجود دارد و در مردان این هورمون به مقدار ناچیز است که همین مقدار تقویت کننده هورمون های مردانه است از آنجا که خرما دارنده کمی فولیکولین است، می تواند از این لحاظ نیز ضعف روزه را جبران کند.

۱۷. خرما رساننده است نه برداشت کننده. برای هضم و جذب بسیاری از مواد باید مواد کافی و یا ویتامین C از بدن برداشت شود در صورتی که خرما هر چیز مورد لزوم را با خود دارد و از بدن برداشتی نمی کند که این مطلب ارزش غذایی خرما را بالا می برد.

۱۸. خرما خوردن پیروی از یک عادت دیرینه است. پیدایش آتش فقط سابقه چهارصد هزار ساله دارد و استفاده از آتش را نتوانسته اند از سی هزار سال به بالا تخمین زنند در صورتی که وجود آدمی بر روی زمین طبق پیدایش فسیل های استخوانی به پنج میلیون سال می رسد؛ یعنی آدمی پنج میلیون سال عادت به خام خوری داشته و سی هزار سال است به پخته خوری پرداخته است.

۱۹. خرما کپسول مقوی از مجموعه مواد معدنی و ویتامین های مورد نیاز بدن انسان است.

برای مطالعه بخش های اول این مقاله به مقالات اشاره در ذیل مراجعه نمایید.

ارزش غذایی خرما (پارت دوم)

ارزش غذایی خرما (پارت سوم)