فرآیند جمع آوری شهد گل ها توسط زنبور عسل

زنبورعسل کارگر حوالی بیست و یکمین روز زندگی خود، تبدیل به جمع کننده شهد گل می شود و تا زمان مرگ خود این کار را ادامه می دهد. بنابراین، این کار، طولانی ترین و مهمترین وظیفه او در طول زندگیش می باشد. جمع آوری شهد، همیشه پس از انجام یک سری پروازهای شناسایی انجام می گیرد.

معمولا زنبورها در گروه های بیست تایی در محل چرخیده و به سمت سوراخ پرواز باز می گردند تا بتوانند وضعیت کندو را در محیط اطرافش مشخص سازند. سوراخ پرواز کندو برای آنها به مثابه خورشیدی مصنوعی است.

یک سوم زنبورها می توانند در یک زمان با هم کندو را ترک کرده و برای جمع آوری شهد گل بروند. پرواز آنها شرایط خاصی را می طلبد که عبارتند از:

درجه حرارت نباید خیلی پایین باشد. در صورتی که دمای هوا زیر ۱۰ درجه سانتیگراد باشد زنبورهای اهلی پرواز نمی کنند. البته این معدل درجه حرارت در هر منطقه متغییر است و ممکن است اختلافی بین کندوهای کوهستانی و کندوهای مناطق مدیترانه ای وجود داشته باشد.

نوزیدن باد، این جمع آوری را تضمین می کند. زنبورها اصلا باد را دوست ندارند و یک باد ضعیف نیز فعالیت آنها را کاهش می دهد. بادهای شدید خروج آنها را به کلی ممنوع می سازد.

خورشید نقش غیرقابل انکاری در بهبود وضعیت جمع آوری شهد بر عهده دارد. هنگامی که نور شدیدتر است، فعالیت زنبورها نیز افزایش می یابد. گویی انرژی تشعشعات خورشیدی به زنبورها حرکت و جنبش و نشاط و فعالیت بیشتر می بخشد.

باران کاملا با این امر متضاد است. اکثر اوقات، حتی یک هوای ابری زنبورها را در خروج از کندو منصرف می سازد زیرا آنها به طور ناخودآگاه می ترسند اگر باران شروع شود، دیگر قادر نباشند به کندو باز گردند.

در مجموع، سرما، باد و باران، جمع آوری شهد را مختل ساخته و برای زنبورها خطرناک هستند. البته بدون این که دشمنانی مانند زنبورهای درشت تر و غیره را از یاد ببریم.

اصول جمع آوری شهد

زنبورها سعی میکنند تا حداکثر ممکن، جمع آوری را در فاصله نزدیک تری از کندو انجام دهند. اگر فاصله از مقدار معینی بیشتر شود، جمع آوری دیگر سوددهی نخواهد داشت زیرا مصرف انرژی لازم برای یک پرواز طولانی (زنبور برای پرواز، عسل «میسوزاند») با مقدار برداشت عسل مساوی و یا حتی بیشتر از آن خواهد بود.

تا فاصله سه کیلومتری جمع آوری به صفر می رسد. زنبورها معمولا از این جلوتر نمی روند اما ممکن است به صورت استثنایی تا فاصله ۵ کیلومتری نیز از کندو دور شوند.

زنبورها همیشه خط سیرهای مشخصی را انتخاب می کنند و با دقت از پرواز روی آبهای پهناور (دریا، دریاچه ها) و عبور از روی کوهستانها خودداری می کنند.

هنگامی که آنها مکانی را برای جمع آوری شهد می یابند، تا آخر فصل گل به آن وفادار بوده و تا زمانی که بتوانند از آن شهدی جمع آوری کنند، به آنجا می روند. این وفاداری نکته عجیبی است زیرا ایشان را وادار می سازد سایر مناطق شهددار را حتی اگر غنی تر باشند نادیده بگیرند.

زنبور عسل تا زمانی که شهد گل های مکان اول به پایان نرسیده سراغ بعدی نمی رود.

شهد گل ها

شهد گل مایع شیرین و معطری است که زنبورها آن را از بطن گل ها جمع آوری می کنند و غلظت آنها امکان تبدیل آنها به عسل را فراهم می آورد.

شهد معمولا به طور اساسی از آب (80 درصد) و قند (20 درصد) تشکیل شده است. معمولا همیشه در بافت های گیاهی تجمع قند وجود دارد. در برخی شرایط مناسب، بالاخص در جریان رشد گیاه، آب از طریق ریشه بال آمده و به سوی قسمت های انتهایی می رود و در این هنگام، در مسیر خود این قند را حل می کند.

هنگامی که این شرایط مناسب متوقف می شود که معمولا پس از توقف رشد گیاه اتفاق می افتد، جریان مایع قنددار هنوز متوقف نشده و باعث لبریز شدن آن می گردد.به این ترتیب، غدد وارد عمل شده و شیره ترشح می کنند.

این شیره ها هم نقش سوپاپ را بر عهده دارند .برای تسریع یا توقف تعرق و هم نقش پمپ را برای امکان دادن به این مایع شیرین برای خروج ایفا می کنند. اکثر این غده ها به صورت یک برجستگی در داخل گل ها قرار دارند ولی همچنان خارج از گلها و زیر برگها نیز حضور دارند. این غده ها دارای چندین مجرا هستند که از هر مجرا قطره کوچکی ترشح شده و در مجموع، در سطح غده، مقداری شیره جمع می شود.

نوع و ترکیب شیره شهد

نوع و تركيب شیره به شکل کاملا محسوسی بر حسب گلی که شیره را تولید می کند متفاوت است. همان قدر که در گیاهان تنوع وجود دارد، این شیره ها نیز متفاوتند. شیره اقاقیا از نظر فروکتوز غنی است، شیره پیچک سرشار از گلوکز می باشد و یا شیره ای دیگر از نظر ساکاروز غنی است.

نوع قند حاکم در شهد گل، خواص عسل مربوطه و خصوصا غلظت آن را مشروط می سازد (به عنوان مثال، عسل هایی که از نظر فروکتوز غنی هستند، به حالت مایع در می آیند) مساله دیگری که آن نیز متغیر است، غلظت آن از نظر قند، و مقدار رقت آن در آب می باشد. در این مورد، تغییرات قابل ملاحظه ای بر حسب شرایط آب و هوایی می توانند به وجود بیایند. به طوری که از یک هفته تا هفته دیگر، شهد یک گل می تواند دو بار کمتر قند داشته باشد.

تنها ترکیبات شهد گل تغییر نمی کند، بلکه حجم تولید آن نیز متغیر می شود و این تغییر چون بر اهمیت عسل ده گیاه تاثیر می گذارد، نکته ای اساسی است عوامل این نابرابری در تولید شهد عبارتند از:

زمان که نقش مهمی در ترشح شهد گل دارد. در اکثر موارد به نظر میرسد که بهترین زمان مناسب اواسط پیش از ظهر و یا اواخر بعدازظهر باشد.

رطوبت خاک:

این رطوبت مستقیم روی تولید شهد تأثیر می گذارد زیرا در وهله اول ریشه های گیاه باید آب را از زمین بگیرند و سپس قندهای موجود در بافت های گیاهی را در آن حل کرده و شهد را به وجود بیاورند. بنابراین، اگر زمینی بیش از حد خشک باشد، تولید شهد در آن کند خواهد شد.

بهترین زمان هنگامی است که پس از باران هوایی گرم، خشک و آفتابی ایجاد شود. در این حالت، خاک که توسط باران خیس شده است، رطوبت خود را از طریق کانال های شهد که به وسیله خورشید فعال می شوند در هوا می گستراند. گاهی اوقات در تابستان، تنها یک رگبار شدید کافی است تا گیاهان شهد فراوانی را فردای آن روز که خورشید به شدت می تابد تولید کنند.

آبگیری از شهد عسلی

آب شهد عسلی بر حسب رطوبت و حرارت

عسل رسیده از ۱۸-۲۵ درصد و به طور متوسط ۲۲٪ آب دارد و وزن مخصوص آن 1/48-1/35و متوسط 1/35 است .

عسل ماده ای به شکل کره و رٌس دار محسوب می شود .

۱۰۰ گرم شهد عسلی بعد از تبخیر ۲۸ گرم می شود یعنی سه چهارم وزن شهد عسلی از دست می رود و لذا برای تعیین وزن عسل با در دست داشتن شهد عسلی می توان آن را در 0/28ضرب کرد و این ضریب تا 36/ 0 بر حسب غلظت آب شهد عسلی متغیر است.

اما آب شهد عسلی هنگام تبدیل به عسل چگونه است؟

صرف نظر از تبخیر در برابر اشعه ها یک نوع اخراج مستقیم آب به وسیله زنبوران به عمل می آید. زنبوران هنگام پرواز در هوا قطرات کوچک و ریز و سبک آب را به شکل یک دانه باران به خارج پرتاب می کنند، شهد عسل وارد چینه دان می شود. زنبور در خود یک جریان بر قرار می کند و بدین طریق از بین می رود. 50درصد آن چه فیلتر شده در لوله های مالپیگی و بعد در امعا زنبور که آنها را به شکل باران کوچک به خارج پرتاب کرده است.