آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۰ 
نام فارسی: جوز
نام علمی: Myristica fragrans
نام فرانسه: Noix de Muscade، Muscade
نام انگلیسی: Nutmeg
نام آلمانی: Muskat nuss
نام ایتالیایی: Myristica، N. moscata، Noce moscada
نام عربی: جوز الطيب (Gawz ettib)
جوز درختی است از تیره میریستیکاسه، دو پایه، به ارتفاع ۸ تا ۱۰ متر و دارای برگ های دائمی که در جزایر ملوک به حالت وحشی می روید. منشا جوز هندی از شرق اندونزی و شرق هند در جزایر ملوک است و در آن مناطق یکی از پایه های اقتصاد به شمار می رود.
از جوز هندی در این مناطق به صورت خشک شده و بیشتر برای چاشنی غذا استفاده می شود. در واقع باید قد پوسته خشک شده اطراف دانه در جوز هندی لذیذترین چاشنی برای غذا به کار می رود که البته مقادیر زیاد آن موجب ایجاد حالت رخوت و سستی و سپس اعتیاد به ماده ی آلکالوئیدی آن می شود.
شکل ظاهری آن نیز بی شباهت به درخت نارنج نیست زیرا بر روی شاخه های متعدد آن، برگ هایی متناوب، ساده، کامل، موج دار، بیضوی، نوک تیز، بدون استیپول و چرمی، شبیه برگ درخت نارنج ظاهر می گردد. سطح فوقانی پهنک آن به رنگ سبز تیره ولی سطح تحتانی آن، روشن تر و به رنگ سبز مایل به سفید است. در طول شاخه های آن گل هایی بر ۲ نوع نر و ماده، بر روی دو پایه عليحده ظاهر می شود.
گل های نر آن که وضع مجتمع، به تعداد ۳ تا ۴ تایی بر روی ساقه دارند، دارای پوششی ضخیم، گوشت دار و منقسم به ۳ تقسیم بیضوی و نوک تیز هستند. در گل های ماده آن که آن ها نیز پوششی شبیه گل های نر دارند، یک مادگی با تخمدان یک خانه جای دارد که آن هم پس از آمیزش و رسیدن، به میوه ای به صورت سته، به بزرگی هلو و محتوی دانه های بیضوی محصور در یک پوشش گوشت دار و قرمز رنگ تبدیل می گردد. قسمت مورد استفاده این درخت، دانه و پوشش اطراف آن است.
بهره برداری از این درخت، معمولا از پایه های ۷ ساله شروع می گردد و در سن ۲۵ سالگی نیز، حداکثر مقدار میوه از آن به دست می آید و چون در تمام طول سال، میوه بر روی درخت وجود دارد، از این نظر در هر فصلی می توان بهره برداری از درخت به عمل آورد. ولی بهترین موقع، زمانی است که هنوز میوه ها در حال باز شدن باشند.
میوه رسیده گیاه جوز پس از باز شدن، دانه هایی خارج می سازد که درون محفظه ای به رنگ قرمز نهفته می باشند. دقت در وضع دانه گیاه، نشان می دهد که ارتباط دانه با محفظه مذکور، منحصرا از راه قاعده آن است. هر دانه را نیز از خارج پوسته سختی به رنگ قهوه ای، منقوش به شیارهای نسبتا عمیق و منشعب از قاعده، فرا می گیرد. پوسته سخت دانه اگر از آن جدا شود، مغز آن ظاهر می گردد که سطح چین خورده دارد و مجموعا به رنگ خاکستری جلوه می نماید. بوی آن مخصوص و طعمش تند، روغنی، معطر و بسیار مطبوع است.
پس از چیدن میوه ها، دانه های محصور در پوشش خارجی را در آب نمک می خیسانند و پس از آن که با این عمل پوشش خارجی دانه (Macis) از آن جدا گردید، دانه ها را بر روی شاسی ها، تحت اثر گرمای ملایم به نحوی که به خوبی تهویه گردند قرار می دهند و مرتبا هر دو روز یک بار آن ها را زیر و رو می کنند. با این روش در طی مدت ۲ ماه، مغز درون دانه از پوسته آن آزاد می گردد (بر اثر خشک شدن و از دست دادن آب). در این موقع با قطعه چوب سبک وزنی، ضربات ملایم بر روی پوسته وارد می آورند و مغز دانه را از پوسته جدا می سازند.
بوی آن مخصوص و طعمش تند روغنی معطر و بسیار مطبوع است. پس از چیدن میوه‌ها، دانه های محصور در پوشش خارجی را در آب نمک می‌خیسانند. با این عمل پوشش خارجی دانه از آن جدا می‌گردد. دانه ها را بر روی شاسی‌ها، تحت اثر گرمای ملایم به نحوی که، به خوبی تهویه صورت گیرد قرار می‌دهند و هر دو روز یک بار آنها را زیر و رو می‌کنند. با این روش در طی مدت دو ماه، مغز درون دانه از پوسته آن بر اثر خشک شدن و از دست دادن آب آزاد می‌گردد.
در این هنگام با قطعه چوب سبک وزنی، ضربات ملایم بر روی پوسته آن وارد می‌آورند و مغز دانه را از پوسته جدا می‌سازند. جوزهندی آرام کننده درد معده، مسکن دندان درد، لكه زدایی از پوست، تسهیل کننده خواب و ضد افسردگی است. جوزهندی منبع خوبی از ویتامین ها، املاح معدنی، اسیدهای آمینه، روی، آهن، مس، کلسیم، ژرمانیوم، ترکیبات گیاه فلاوونوئیدها و بسیاری مواد مفید دیگر است.
ترکیبات شیمیایی جوز
دانه گیاه که موسکاد نامیده می شود. دارای آمیدون، مواد آلبومینوئیدی، مواد چرب جامد به مقدار ۳۵ تا ۴۰ درصد، اسانس ۸ تا ۱۵ درصد و رزین است.
اسانس موسکاد
مایعی بی رنگ یا کمی مایل به زرد، دارای بوی معطر و طعم گرم و سوزاننده است. در ترکیب آن نیز مخلوطی از پنین، کامفن راست (۸۰ درصد)، دیپانتن، الکل های ترپنی (لینالول، بورنئول، ترپینئول و ژرانیول) به مقدار ۶ درصد، کمی اوژنول، سافرانین، میریستین (Myristine) و غیره یافت می شود. وزن مخصوص این اسانس بین ۰.۸۷۰ تا ۰.۹۲۵ می باشد.
بوردوموسکاد (Beurre de Muscade)، ماده چرب مغز دانه گیاه است که برای تهیه آن، مغز دانه ها را به صورت گرد در آورده بر روی غربال مویی می گسترانند و تحت اثر بخار آب قرار می دهند تا مواد چرب آن به حالت مایع و قابل استخراج در آید. سپس آن را به سرعت تحت اثر فشار صفحات آهنی سفید که قبلا به علت جای داشتن در ظروف آب جوش، کاملا گرم شده قرار می دهند.
چون ماده روغنی که تحت اثر فشار صفحات آهنی گرم از گرد دانه خارج می شود، مقداری آب همراه دارد، برای خارج شدن آب از روغن، ظرف محتوی آن ها را خنک می نمایند، به حدی که آب درون آن، سرد و جدا شدن روغن از آب میسر شود. صاف کردن روغن به دست آمده نیز باید در گرمای ۱۰۰ درجه صورت گیرد.
بوردوموسکاد، ماده ای است چرب و جامد که در گرمای ۴۵ تا ۵۰ درجه ذوب می شود. وزن مخصوص آن نیز بین ۰.۹۹۰ تا ۰.۹۹۵ است. بوردو موسکاد، بوی نسبتا قوی، مطبوع، کاملا مشخص و طعم معطر دارد. در ۴ قسمت الكل ۹۰ درجه جوشان ولی به مقدار کم در الكل سرد حل می شود. اگر لایه نازکی از آن در زیر میکروسکوپ بررسی گردد، توده های کوچک بلوری، جابه جا در میدان میکروسکوپی به چشم خواهد خورد.
بوردوموسکاد، دارای ۷۰ تا ۷۵ درصد میریستین (گلیسرید اسید میریستیک) است. این ماده چون به مقدار جزئی در الكل سرد حل می شود. از این جهت به سهولت می توان آن را از بقیه جدا نمود به علاوه دارای اولئين، بوتیرین، اسید لوریک (ac. laurique)، اسید پالمیتیک، اسید الینولئیک ، اسانس به مقدار ۲ تا ۳ درصد، رزین، مواد رنگی مختلف و غیره است. بوی مطبوع بوردوموسکاد نیز مربوط به وجود اسانس آن است.
مهم ترین اسید چرب اشباع شده بوردو موسکاد اسید میریستیک (Myristic acid) است. که در دانه روغنی تعداد زیادی از گیاهان و در چربی حیوانات و غیره یافت می شود. استخراج آن از بوردوموسکاد توسط Beal در سال ۱۹۲۶ صورت گرفته است. به صورت ماده ای است که به حالت متبلور به دست آمده در گرمای ۵۸.۵ ذوب می شود. در الكل مطلق، متانول، اتر، بنزن و کلروفرم نیز محلول می باشد.
اسید لوریک Dodecanoic acid) Acide laurique، لورواستئاریک اسید laurostearic acid، دودکوریک اسید Dodecoric aicd)، به فرمول C۱۲H۲۴O۲ و به وزن ملکولی ۲۰۰.۳۱ است. از روغن نارگیل (.Cocos nucifera L از تیره Palmaceae)، از دانه .Areca Catechu L (تیره خرما)، از بوردوموسکاد .Myristica fragrans Houtt و روغن های گیاهی دیگر به دست آمده است. استخراج آن از روغن نارگیل توسط Dale و Meara و سنتز آن توسط Ballard و همکارانش انجام گرفته است.
اسیدلوریک ، به صورت گرد سفید رنگ متبلور به دست می آید بوی روغن نوعی گیاه از تیره مورد به نام .Pimenta acris Kostel را می دهد. در گرمای ۴۴ درجه ذوب می شود (گرمای ۴۸ درجه نیز گزارش شده است). در آب غیر محلول ولی هر گرم آن در یک میلی لیتر الكل، ۲.۵ میلی لیتر پروپیل الکل و به مقادیر زیاد در بنزن حل می شود.
تری میریستین Myristine) Trimyristine ،گلیسریل تری مریستات glyceryl trimyristate)، به فرمول C۴۵H۸۶O۶ و به وزن ملکولی ۷۲۳.۱۴ است. در غالب چربی های گیاهی مخصوصا در روغن نارگیل و بوردوموسکاد یافت می شود. رنگ سفید خاکستری مایل به زرد و حالت جامد دارد. وزن مخصوص آن ۰.۸۸۵ و نقطه ذوب آن در گرمای بین ۵۶ و ۵۷ است. در آب غیر محلول ولی در الكل، بنزن، کلروفرم و اتر حل می شود.
پوشش خارجی دانه، Macis نام دارد. این پوشش که با قرار دادن دانه در آب نمک، از آن جدا می شود، بوی قوی و مطبوع و طعم معطر و نسبتا تند دارد. مقدار کلی اسانس آن به ۸ درصد می رسد.
خواص درمانی جوز
دانه این گیاه و هم چنین پوشش خارجی آن (Macis)، از مواد محرک و موثراند ولی ادامه مصرف آن ها خطرناک می باشد مانند آن که مصرف ۷ تا ۱۲ گرم آن ها موجبات مسمومیت را فراهم آورده است. مصرف بی رویه اسانس موسکاد، ایجاد نوعی رخوت و خواب عمیق همراه با کاهش عمل رفلکس ها می کند. سمی بودن آن برای انسان، بیشتر از حیوانات است.
با توجه به موارد مسمومیت که غالبا از مصرف موسکاد و اسانس آن پیش می آید، باید همواره این نکات مورد دقت قرار گیرد که اولا مصرف آن ها بی رویه و بیشتر از مقادیر درمانی نباشد و ثانیا ادامه پیدا ننماید زیرا ایجاد خطر می کند.
موسکاد و پوشش خارجی آن، علاوه بر مصارف درمانی، در فرمول عده ای از فراورده های دارویی وارد می گردند و به علاوه از آن ها در تهیه بعضی لیکورهای مقوی قلب و هضم کننده استفاده می شود. جوز هندی به دلیل دارا بودن آلكالوئیدهای خاص تسکین دهنده دردهای مفصلی و روماتیسمی است. بوردو موسکاد، در استعمال خارج به صورت مالیدن بر روی عضو، برای درمان رماتیسم به کار می رود.
صور دارویی جوز
موسکاد در فرمول الكلای گاروس و هم چنین آب مليس ده کارمس (Eau de Melissedes Carmes) و الكلای فیوراوانتی وارد می شود. بوردو موسکاد در تهیه بم نروال و لینیمان دو روزن L. de Rosen و یا به طور خالص به صورت مالش دادن بر روی عضو در رماتیسم به کار می رود.
اسانس موسکاد به عنوان مقوی و به مقدار ۲۵ قطره یا نصف قاشق چای خوری در یک فنجان آب گرم مصرف می شود، مشروط بر آن که به طور مداوم به کار نرود. از گونه های دیگر این گیاه نیز استفاده های مشابه به شرح زیر به عمل می آید ولی ارزش آن ها به مراتب از نوع مذکور کم تر است:
- .M. argentea Warr، در جزایر ملوک می روید. دانه آن به خلاف گونه قبلی، ظاهر نسبتا کشیده و عطر بادوام دارد ولی از دانه موسکاد اصلی کم تر مطبوع است.
- .M. malabarica Lam، دارای دانه فاقد بو می باشد.
- .M. bicuhyba Schott، دارای دانه ای است که از مغز آن نوعی ماده چرب به نام Beurre de bicuhyba در برزیل استخراج می شود.
- .M. Otopa Hunb، در کلمبیا و پرو یافت می شود. بوی قوی ولی نامطبوع دارد و نوعی ماده چرب نیز از دانه اش به دست می آید که به مصارف تهیه اونگان جهت مداوای برخی بیماری های پوست سر می رسد.
- .M. sebifera SW، دارای دانه معطری است که از آن نوعی ماده چرب معطر برای استفاده در صابون سازی، شمع سازی و غیره به دست می آورند.
دانه بعضی از گیاهان مذکور، به طور تقلب به دانه موسکاد که شرح آن گذشت افزوده می شود. هیچ یک از گیاهان مذکور در ایران نمی روید.
نحوه مصرف جوز
ضماد: (مرهمی که “غالبا” بر روی زخم مالیده می‌شود)
برای درمان آکنه، ۲ تا ۳ دانه جوز هندی آسیاب شده را با کمی شیر مخلوط کنید تا به شکل ضماد در بیاید. پس از شستن صورت با آب ولرم و خشک کردن، ضماد را به صورت بمالید. پس از ۲ ساعت، ابتدا با آب ولرم و سپس برای بستن منافذ با آب سرد بشویید. این ضماد برای رفع جوش استفاده می‌شود. برای تسکین علایم سرماخوردگی با کمی آب، آرد و پودر جوزهندی ضمادی تهیه کنید و روی پارچه کتان بمالید و روی سینه قرار دهید.
پودر:
پودر جوزهندی به عنوان چاشنی در طبخ انواع مختلفی از غذا و شیرینی جات کاربرد دارد.
توصیه ها:
مصرف بی رویه جوز هندی ایجاد رخوت و خواب عمیق همراه با کاهش عکس العمل می‌کند. سمی بودن آن برای انسان بیشتر از حیوانات است. با توجه به موارد مسمومیت در نظر داشته باشید که مصرف بی رویه و مدت دار آن ممنوع است.
