تیره فرعی گل ابریشم ، گیاهانی به صورت درخت یا درختچه، به ندرت علفی و شامل ۵۰ جنس و ۲۰۰۰ گونه می باشند. از بین جنس های آن Mimosa ها شامل ۴۵۰ گونه و Acacia ها مرکب از ۶۰۰ گونه اند.
عموما در مناطق گرم و معتدله یافت می شوند. انواع دارویی گیاهان تیره فرعی گل ابریشم بیشتر در امریکا، افریقا و استرالیا می رویند. از اختصاصات آن ها این است که برگ هایی معمولا مركب از برگچه ها فراوان دارند. در عده ای از آن ها، استیپول ها به صورت خار تغییر شکل حاصل نموده است.
گل های آن ها منظم، نر – ماده یا بر دو نوع نر و ماده، پلی گام، بسیار کوچک و مجتمع به صورت سنبله یا کاپیتول است. کاسه و جام گل آن ها ۵ تایی (گاهی ۳ تا ۶ تایی) ولی پرچم های آن ها به تعداد متغیر یعنی برابر و یا بیش از ۲ برابر گلبرگ هاست. میوه آنها به صورت نیام است.
از بین گیاهان تیره فرعی گل ابریشم ، منحصرا Acacia های مولد صمغ عربی یا مولد نوعی ماده قابض به نام Cachou، دارای ارزش دارویی می باشند. درختان زینتی متعدد نیز در این تیره فرعی جای دارند که بعضی از آن ها پیوسته مورد پرورش قرار می گیرند.
آکاسیاهای مولد صمغ عربی بسیارند ولی همه آن ها حائز اهمیت نیستند. از این جهت انواع مهم آن ها را از نظر آن که تولید صمغ عربی افي سينال (برای مصارف دارویی) و یا غیرافی سینال (برای مصارف صنعتی)، در دو دسته جداگانه مورد بررسی قرار می دهیم:
I- آکاسیاهای مولد صمغ عربی افی سینال
II- آکاسیاهای مولد صمغ عربی غیر افی سینال
گیاهان تیره فرعی گل ابریشم:
.Pithecolobium lobatum Benth
از گیاهان دارویی مفید دیگر تیره فرعی گل ابریشم است که نواحی مختلف جنوب ایران مانند تیس پرورش می یابد. شاخه های خار دار و تنه ای به ارتفاع ۱۸ – ۵ متر دارد. برگ های آن شانه ای مضاعف است. منشا اصلی آن امریکا بوده از آن جا به نواحی دیگر انتقال یافته است. امروزه نه تنها در نواحی گرم از جمله جنوب ایران، هند و غیره انتشار دارد بلکه پرورش نیز می یابد. گل های آن به رنگ سفید مایل به زرد و میوه اش نیام، به طول ۱۸ – ۱۰ سانتی متر و دارای ظاهر ناهموار و پیچ خورده است. در داخل میوه نیز ۶ – ۸ دانه محصور در یک قسمت گوشت دار جای دارد.
خواص درمانی و ترکیبات شیمیایی این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم
پوست این درخت به عنوان تب بر در بعضی نواحی مصرف می شود. جوشانده آن به صورت تنقیه به کار می رود. اعضای این گیاه مخصوصا پوست آن دارای نوعی اسیدآمینه به نام اسید جنکولیک(Djencolic (Acide Djencolique، به فرمول C۴H۹N۳O۳S۲ و به وزن ملکولی ۲۵۴.۳۳ است که به صورت بلوری های سوزنی شکل مجتمع و به طول نامساوی به دست می آید. در گرمای ۳۰۰ تا ۳۵۰ درجه تجزیه می شود.
به سهولت در محلول های قلیایی و اسیدها حل می گردد به علاوه دارای پیته کولوبين (pithecolobine) می باشد. پیته کولوبين (Pithecolobine)، ماده ای به فرمول C۲۲H۴۶N۴O۲ و به وزن ملکولی ۳۹۸.۶۲ است.
این ماده در اعضا گیاهان مختلفی، متعلق به تیره فرعی گل ابریشم به شرح زیر یافت می شود:
– در پوست Samanea saman Meer از تیره فرعی Mimosaceae
.Pithecolobium saman Benth =
– در دانه .Pithecolobium bigeminum Mart از تیره فرعی Mimosaceae
ـ Pithecolobium lobatum Benth از تیره فرعی Mimosaceae
پیته کولوبین را Greshoff و محققین دیگر از پوست و دانه گیاهان مذکور استخراج نموده اند. تعیین فرمول گسترده آن نیز توسط K. Wiesner انجام گرفته است.| پیته کولوبین، به حالت خالص و متبلور به دست آمده، در گرمای ۶۷ – ۶۸ درجه ذوب می شود و در ۱۳۵ درجه تحت فشار ۰.۰۰۷ میلی متر جیوه، متصاعد می گردد. در آب، الكل ، کلروفرم، اتر و اتر دوپترول نیز محلول است.
برای آن، مصارف درمانی و صنعتی ذکر نشده است.
محل رویش این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم
جنوب ایران: تيس.
در بین گیاهان تیره فرعی گل ابریشم ، انواع مفید دیگری نیز به شرح زیر وجود دارند که به علت داشتن میوه یا دانه خوراکی و یا اثرات درمانی کم ارزش، مورد استفاده قرار می گیرند وحتی بعضی از آن ها که ظاهر زینتی و گل های زیبا دارند پیوسته پرورش می یابند:
.Acacia glauca W. Leucaena glauca Benth
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم در نواحی غربی هند می روید و به علاوه در نواحی حاره پرورش می یابد. میوه و دانه آن به مصارف تغذیه می رسد. پرورش آن بیشتر به منظور اصلاح زمین زراعتی و تثبیت ازت در خاک است.
Mascre ، از دانه این گیاه ماده ای به نام لوسه نول (Leucaenol)، ( میموزین Mimosine) به دست آورد که به فرمول C۴H۵N۴O ارائه گردید. دانه آن عاری از آمیدون و دارای ۱۲- ۱۴ درصد موسیلاژ، قندهای مختلف مانند ساکارز و استاکیوز (stachyose) و ۲۱ درصد مواد پروتئیدی می باشد. خاکستر حاصل از آن معادل ۴.۴۵ درصد است. پروتئیدهای دانه، مخلوطی از گلوبولین ها، آلبومین ها، ژلاتین، همراه با نوعی استرول به نام سیستوسترول – بتا (sistosterol – β) است.
میموزین، به طوری که در Merck Index منعکس است، دارای اختصاصاتی به شرح زیر می باشد: میموزین (Mimosine) (لوسه نول leucenol، leucaenol ، لوسه نين leucaenine ، leucenine)، به فرمول C۸H۱۰N۲O۴ و به وزن ملکولی ۱۹۸.۱۸ است و از دانه گیاه مذکور توسط محققین مختلف استخراج شده است. مشابهت این ماده با لوسه نول نیز توسط Kleipool و Wibaut در سال ۱۹۵۰ به ثبوت رسیده است.
فرم راسمیک این ماده (dl)، به حالت متبلور به دست می آید. در گرمای ۲۳۵ – ۲۳۶ درجه ذوب می شود. در اسیدهای رقیق و قلیاییات محلول است ولی اگر دارای ۱/۲ ملکول آب متبلور باشد، بلوری های آن در گرمای ۲۱۵ – ۲۲۶ درجه تیره رنگ می گردد و در گرمای ۲۲۷ – ۲۲۸ درجه ذوب می شود.
فرم لووژیر (I) آن به حالت متبلور در آب (حلال) به دست می آید. در گرمای ۲۲۵ درجه ذوب می شود. میموزین، دارای اثر از بین برنده مو می باشد و از این نظر مورد استفاده قرار می گیرد.
L. odoratissima Hacsk
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم درجاوه می روید و از اعضای آن جهت رفع دل پیچه (Colique) و شکار ماهی استفاده به عمل می آید. میوه .Parkia africana R. Br، ظاهر باریک، محدب و حالت ناشکوفا دارد برون بر میوه، قسمت گوشت داری به رنگ زرد و محتوی دانه های تیره رنگ را از خارج فرا می گیرد.
پولپ میوه (قسمت گوشت دار میوه) دارای ساکارز و خوراکی است ولی به سهولت تخمیر می شود. از دانه بو داده و له شده آن توسط بومیان محل در سودان، نوعی غذا با بوی ناپسند تهیه می گردد که مورد توجه آن هاست.
.Calliandra Houstoni Benth
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم گیاهی است که در مکزیک می روید و از آن جا به نواحی دیگر انتشار یافته است. پوست ساقه گیاه دارای گلوکزیدی به نام پام بوتامين (pambotamine) می باشد. در ریشه اش طبق تحقیقاتی که توسط G. Pouchet در سال ۱۸۹۶ میلادی به عمل آمد، نوعی ماده رزینی، یک ساپونین و به مقدار بسیار جزئی از نوعى الكالوئيد محقق گردید.
تهوع آور بودن طعم ریشه گیاه نیز مربوط به ساپونین موجود در آن می باشد. جوشانده ۷۰ در هزار پوست ساقه در آب، برای اشخاص بالغ و ۳۵ در هزار آن برای اطفال، جهت درمان تب های نوبه مالاریایی سابقا مصارف نسبتا زیاد داشته است.
نوع دیگر این گیاه .C. grandifolia Benth است که آن نیز در مکزیک می روید و به مصارف مشابه یعنی درمان مالاریا می رسد.
.Pentaclethra macrophylla Benth
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم درختی است که در نواحی حاره افريقا می روید و ارتفاع ساقه آن به ۲۰-۲۵ متر می رسد. پوست تنه و شاخه های آن به رنگ مایل به خاکستری است. گل هایی به رنگ قرمز تیره و میوه ای به صورت نیام و به طول ۵۰ سانتی متر دارد. پس از رسیدن میوه، دانه های درون آن با شدت زیاد به خارج پرتاب می شوند. دانه ها، به طول ۸ – ۵، به عرض ۴ – ۵ و به ضخامت یک سانتی متر می رسند.
مغز درون آن ها دارای ۲۸ درصد مواد پروتئینی و ۳۹ تا ۵۱ درصد مواد چرب است، روغن دانه ها، حالت سخت و انجماد یافته دارد و در گرمای ۲۵ تا ۳۰ درجه ذوب می گردد. رنگ روغن، زرد عنبری، بوی آن تند و مخصوص و طعم آن ابتدا مطبوع و سپس تلخ است. وزن مخصوصی معادل ۰.۹۱۶ در گرمای ۱۵ درجه دارد. دارای اسیدهای استئاریک (۲.۱ درصد)، پالمیتیک (۴ درصد)، آراشید یک (۳.۸ درصد)، به هنیک (ac. behenique) به مقدار ۵.۹ درصد، لينيوسریک (۱۱درصد)، اولئیک (در ۵۴ درصد) و اسید لینولئیک به مقدار ۱۸.۷ درصد است.
روغن حاصله از دانه آن، برای تهیه استئارین و صابون، مورد استفاده قرار می گیرد به علاوه مصارف صنعتی مختلف دارد.
.Entada scadens Benth
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم گیاهی است بالا رونده که در نواحی حاره افريقا و در هند و مالزی و ماداگاسکار می روید. میوه ای بسیار دراز و محتوی دانه های درشت و روغن دار با اثر قی آور دارد ولی اگر خیسانده شود و به مدت ۲-۳ روز در آب قرار گیرد و بعد به مدت طولانی جوشانده شود، این اثر را از دست می دهد و قابلیت مصرف پیدا می کند. از این گیاه در بعضی نواحی محل رویش، به عنوان تصفیه خون و غیره استفاده درمانی به عمل می آید.
.Inga Avaremontemo Endl
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم در برزیل می روید و پوست آن تحت نام پوست بارباتی مائو(Ecorce de Barbatimao) یا پوست برزیل (E. de Bré sil)، به علت قابض بودن مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف آن در کد کس ۱۸۶۶ ذکر شده است. ظاهر پوست آن، شبیه پوست کنکینای قرمز است. از وارد کردن گرد پوست آن در الكل ضعيف، معادل ۲۵ – ۳۰ درصد عصاره محلول در آب یا در الكل ضعیف، به دست می آید که اثر آن شبیه راتانيا (Ratanhia) می باشد.
پوست گیاه در اروپا به مصارف درمانی نمی رسد ولی در برزیل از آن در دباغی و چرم سازی استفاده به عمل می آورند. پوست گیاه مذکور، جهت درمان خونروی ها، اسهال های ساده، رفع ترشحات مهبلی و غیره مصرف می گردد.
.Inga vera Willd
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم در امریکای مرکزی می روید و برگ و پوست آن، به عنوان قابض و رفع اسهال مصرف می شود.
.Tetrapleura Thonningii Benth
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم در نواحی غربی افریقا می روید. میوه اش دارای ساپونین فراوان است و از آن به عنوان قی آور استفاده به عمل می آورند.
.Enterolobium cyclocarpum Gris
این گیاه از تیره فرعی گل ابریشم در نواحی حاره امریکا می روید و از آن نوعی صمغ به نام Goma de Cara به دست می آورند.