آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۶ 
تاثیر عناصر کم مصرف زعفران یا میکرو المنمت ها بر روی رشد و نمو گیاه
عناصر کم مصرف (micro element)
عناصر کم مصرف زعفران در تلفیق با کود دامی و مصرف متعادل عناصر پر مصرف در بهبود وضعیت تغذیه زعفران و رشد کورم زعفران نقش مهمی دارد. بهترین روش مصرف این عناصر به صورت محلول پاشی در بهمن یا اسفند ماه بوده است .تاثیر عناصر کم مصرف در رشد گیاهان را در این مقاله شرح می دهیم.
بررسی های انجام شده نشان می دهند که پیازهای جوانی که تا خاتمه بهمن ماه هر سال روی پیازهای مادر به وجود می آیند فاقد ریشه بوده و برای ادامه فعالیت خود تا آخر فروردین ماه که خواب و استراحت پیاز شروع می شود، فقط به برگهای خود متکی می باشند.
به همین دلیل انجام محلول پاشی برگ زعفران در این دوره (اواخر بهمن تا اواخر اسفند ) می تواند مفید باشد. این محلول پاشی به ذخیره مواد غذایی در پیاز زعفران کمک می نماید و در نتیجه بر گل وری زعفران موثر است. تجربیات در این زمینه اگر چه کم است اما محلول پاشی یک نوبت در اسفند ماه با استفاده از کود مایع عملکرد را بطور معنی داری افزایش داد.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر آهن
تاثیر عناصر کم مصرف در رشد گیاهان بسیار جای بحث دارد. آهن در سوخت و ساز گیاهان، تولید کلروفیل، تنفس، فتوسنتز و نیز فعالیت های آنزیمی کاربرد دارد. این عنصر در گیاه به صورت غیر متحرک بوده و علایم کمبود آن مشابه منیزیم می باشد. با این تفاوت که علایم در ابتدا در برگ های جوان به صورت کلروز اتفاق می افتد و این حالت سریعا در برگ ها گسترش می یابد و در مقابل رگبرگ ها به صورت سبز رنگ باقی می مانند و در صورت افزایش کمبود رگبرگ ها هم رنگ پریده و زرد می شود.
کمبود این عنصر با ایجاد لکه های کوچک شروع و سپس برگ ها به رنگ زرد لیمویی تا سفید در می آیند. افزایش اسیدیته خاک و کاهش خلل و فرج در خاک و نیز افزایش عنصر منگنز در خاک باعث کمبود این عنصر در زعفران می شود.
میزان کمبود این عنصر در خاک های شور و قلیایی بیشتر دیده می شود. بهترین کود آهن، ترکیبات شیمیایی با بنیان (EDDHA (Fe -و ( Fe – DTPA ) می باشد که قبل از کشت زعفران در خاک استفاده می شود. آهن در خاک از طریق انتشار و حرکت توده ای و بیشتر به صورت آهن فریک منتقل و زمانی که وارد ریزوسفر می شود، به فرم آهن فرو احيا و بعد توسط ریشه جذب می شود.
به طور کلی زعفران به دو روش آهن را جذب می کنند:
دسته اول که شامل گیاهان دو لپه ای و تک لپه ای هستند، در واکنش به کمبود آهن تغییراتی از لحاظ شکل و وظایف فیزیولوژیکی در ریشه آن ها صورت می دهد که این تغییرات باعث افزایش جذب عنصر آهن می شود و در این حالت گیاه کمپلکس های آهن فریک را در سطح ریشه احيا و آهن فرو حاصله را در نزدیک ریشه جذب می نماید.
دسته دوم شامل گیاهانی از جنس گراس ها می باشد که از طريق ترشح لیگاندهای آلی با وزن مولکولی کم و قابل ترکیب با آهن به نام سیدروفور، یون های آهن فریک را حل نموده و آن ها را برای جذب آماده می سازد. در خاک های آهکی و قلیایی که PH بالاتر از ۸ باشد، آهن موجود در خاک به صورت غیر محلول در آمده و گیاه دچار کمبود آهن می شود.
برای جبران کمبود آهن از سکسترون آهن، کلات آهن یا سولفات آهن در خاک به میزان ۱۰ گرم در لیتر در متر مربع استفاده می شود. اهمیت کلات ها به خاطر آزاد شدن تدریجی و دیر هنگام است که توسط گیاه جذب شده و در داخل گیاه عناصر کم مصرف آزاد می شود و یا عناصر کم مصرف از کلات آزاد شده و جذب گیاه می شود.
علایم کمبود عنصر آهن در زعفران
۱) باعث رنگ پریدگی در برگ های جوان شده و در صورت افزایش کمبود، سبزینه سازی مختل می شود.
۲) برگ های مسن به رنگ سبزه تیره در می آید.
۳) اندازه میوه ها کوچک می شود.
جبران و یا درمان کمبود آهن را می توان با عواملی مثل زهکشی خوب، هوادهی مناسب، اضافه نمودن آهن به خاک و به صورت محلول پاشی روی گیاه تامین نمود و اما زیادی این عنصر باغ کمبود عنصر منگنز در زعفران می شود که این کمبود به خاطر خاصیت آنتاگونیستی اتفاق می افتد.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر منگنز
نیاز زعفران به این عنصر بسیار کمتر از عناصر دیگر می باشد. وظیفه عنصر منگنز تقریبا شبیه آهن در گیاهان می باشد. در بسیاری از فعالیت های گیاهی مانند فتوسنتز و تنفس نقش دارد. منگنز به صورت یون دو ظرفیتی جذب گیاه می شود و در گیاه غیر متحرک است. علایم کمبود آن تقريبا شبیه آهن است و بیشتر منشاهای کمبود، روی برگ های جوان دیده می شود.
منگنز مستقیما از طریق برگ نیز جذب گیاه شده و حلالیت آهن را کاهش می دهد. فراوانی این عنصر باعث ایجاد کمبود در گیاهان می شود. از علل اصلی عدم جذب منگنز توسط گیاهان شستشوی بیش از حد خاک های شنی و PH بالا می باشد.
علایم کمبود عنصر منگنز در زعفران:
۱) کمبود منگنز بیشتر در برگ های جوان ظاهر می شود و در مراحل اولیه بین رگبرگ ها به رنگ زرد روشن در آمده و سپس تمام برگ ها زرد می شود.
۲) ساقه و برگ های گیاهان کوچک و باریک می شود.
۳) برگ های میانی و بالایی به رنگ سبز مایل به زرد در آمده و نواحی امتداد رگبرگ های فرعی و اصلی سبز باقی می ماند.
تشخیص کمبود منگنز در مقایسه با کمبود آهن در گیاهان سخت می باشد. جهت درمان کمبود منگنز در گیاهان می توان از روش محلول پاشی سولفات منگنز به میزان ۵۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب روی برگ گیاهان در هر متر مربع خاک استفاده نمود.
استفاده از منگنز زیاد در زعفران باعث مسمومیت در آن ها می شود. رنگ پریدگی و زردی نواحی بین رگبرگ ها و تغییر رنگ رگبرگ ها و دمبرگ ها به رنگ مایل به قرمز در برگ های مسن از علایم مسمومیت می باشد. بیشتر مسمومیت ها در PH پایین اتفاق می افتد.
همچنین خاک های سنگین و اسیدی می توانند عامل اصلی مسمومیت باشند. برای رفع مشکل می توان با افزودن آهک به خاک و با زهکشی مناسب، میزان جذب منگنز را تنظیم نمود.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر مس
این عنصر در تولید کلروفیل، پروتئین، کربوهیدرات نقش کمی دارد در تنفس و فعال سازی بعضی از آنزیم ها مورد نیاز می باشد.
عنصر فوق برای تشکیل لیگنین جهت استحکام دیواره سلولی ضروری است. مس در گیاهان بیشتر به صورت کاتالیزور و تنظیم کننده عمل می کند و به صورت یون دو ظرفیتی جذب ریشه گیاه می شود. علایم کمبود آن شبیه به عنصر بر می باشد. خاک هوموس و خاک پیت معمولا با کمبود مس مواجه می باشند.
کمبود مس در زعفران بسیار نادر می باشد، چرا که لوله های آبیاری و قارچ کش ها و همچنین ادوات کشاورزی دارای مس بوده و می توانند پاسخگوی نیاز گیاهان باشند. PH بالای خاک قابلیت جذب مس را کاهش می دهد، البته این کاهش نسبت به عناصر دیگری مانند منگنز، آهن و بر کمتر می باشد.
تحرک این عنصر در گیاهانی که با کمبود مواجه هستند به شدت کاهش می یابد و در مقابل گیاهانی که دچار کمبود نشده اند به راحتی قابل انتقال می باشد. آزمایشات مختلف نشان داده است که تجزیه خاک جهت تشخیص کمبود مس از تجزیه بافت گیاهی مفیدتر است.
علایم کمبود مس در زعفران:
۱) رشد گیاه محدود شده و برگ ها کوچک مانده میان گره ها کوتاه می شود.
۲) در مراحل اولیه لکه های زردی در قسمت میانی برگ های بالغ ظاهر شده و سپس با توسعه آن، اندام های بالایی نیز زرد رنگ می شود.
۳) برگ ها به رنگ سبز روشن و برنزی در آمده و حاشیه آن ها به طرف پایین خم می شود.
۴) رشد جوانه جانبی و گل ها کم می شود.
۵) ارتفاع بوته ها کم شده و میوه ها از رشد کمی برخوردار هستند.
۶) روی پوست میوه فرورفتگی های سبز مایل به زرد دیده می شود.
مسمومیت مس در زعفران بسیار کم پیش آمده که این حالت به خاطر استفاده بیش از حد مس به صورت محلول پاشی در گیاهان اتفاق می افتد. علایم کمبود آن زمانی روی زعفران مشخص می شود که میزان آن از ۷ میلی گرم بر کیلوگرم کمتر باشد.
با محلول پاشی سولفات مس به میزان یک گرم در لیتر در هر متر مربع می توان از کمبود این عنصر در خاک جلوگیری کرد. علایم مسمویت در زعفران بسیار کمتر اتفاق می افتد.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر روی (Zn)
این عنصر روی فعالیت آنزیم ها تاثیر زیادی دارد و اثر کمبود آن در سبزینه سازی بسیار مشهود می باشد. مصرف عنصر روی در مزارع زعفران باعث مقاوم شدن گیاه در برابر عوامل نامساعد مانند بیماری های قارچی می شود. کمبود این عنصر در خاک های قلیایی و سبک بیشتر دیده می شود.
آهک بالا، مواد آلی کم ، افزایش میزان ازت و فسفر در خاک باعث تشدید کمبود این عنصر می شود. این عنصر به صورت یون دو ظرفیتی جذب گیاه می شود. عناصر مهمی مانند مس، آهن، منیزیم، کلسیم، منگنز به مقدار زیاد در خاک باعث مشکل در جذب این عنصر توسط ریشه زعفران می شود. کمبود عنصر Zn باعث توقف رشد و عدم تشکیل بذر در زعفران می شود و کمبود آن به مقدار زیاد در گیاهانی مانند هلو و مرکبات باعث ایجاد کلروز می شود.
علایم کمبود Zn در زعفران:
۱) برگ های جوان در ابتدا به رنگ زرد در آمده و اندازه آن ها کوچک می ماند.
۲) کوتاه شدن فاصله بین میان گره ها.
۳) ریزش گل ها و کاهش میزان گلدهی.
۴) کاهش عملکرد محصول در طی دوره.
با محلول پاشی سولفات روی به میزان ۵۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب، روی برگ گیاهان می توان از فقر روی جلو گیری نمود. مسمومیت ناشی از این عنصر زمانی اتفاق می افتد که از ورقه های گالوانیزه در ساختمان با پوشش گلخانه استفاده شود که این عنصر به تدریج عنصر روی را آزاد نموده که در این شرایط عنصر روی داخل رگبرگ ها نفوذ کرده و رنگ آن را در ابتدا سبز تیره و بعد خاکستری می نمایند. جهت رفع مسمومیت گیاهان از این عنصر می توان خاک سطحی را با آب شیرین شستشو داد.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر بر
بر در رشد ریشه، تقسیم سلولی و تمایز نقاط رشدی بسیار موثر است. میزان بُر برای گیاهان در خاک های سبک و شنی و با PH بالا بسیار کم می باشد. این عنصر در گیاه غیر متحرک می باشد. علایم کمبود در ابتدا در اندام های جوان ظاهر شده و سپس برگ های میانی و پایینی را تحت تاثیر قرار می دهد.
عنصر بر می تواند رشد گیاهان را تنظیم نماید و باعث ایجاد توازن واکنش های اکسیداسیون و احیا شود. بیشتر کمبود عنصر بر در خاک های شنی، خاک های سرد و مرطوب نمایان می شود. عناصری مثل کلسیم و ازت روی این عنصر خاصیت آنتاگونیستی دارند.
علایم کمبود عنصر بر به شرح زیر می باشد:
۱) مرگ جوانه های انتهایی گیاه.
۲) کوتاه شدن فاصله میان گره.
۳) افزایش رشد جوانه های جانبی.
۴) علایم کمبود، بیشتر روی قسمت های جوان ظاهر شده و به ندرت روی برگ های پیر ظاهر می شود.
۵) باعث شکننده شدن رگبرگ ها و دمبرگ های گیاهان می شود.
۶) کمبود بر باعث غیریکنواختی و نامنظم شدن میوه گیاهان می شود.
۷) باعث کاهش رشد ریشه و ساقه گیاهان می شود.
۸) باعث افزایش رشد جوانه های جانبی می شود.
جهت جبران کمبود از محلول پاشی بوراکس در میزان ۱۰۰ گرم در ۱۰۰ لیتر آب می توان استفاده نمود. مسمومیت گیاهان بر اثر این عنصر را می توان با شستشوی خاک به وسیله آب شیرین برطرف نمود.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر مولیبدن (Mo)
عنصر مولیبدن در تثبیت بیولوژیکی ازت تاثیر زیادی دارد. در ساختمان تعدادی از آنزیم ها دخالت دارد. نیاز اساسی گیاهان به مولیبدن کم می باشد. برخلاف سایر عناصر کم مصرف به صورت کاتیون جذب می شود. این عنصر به صورت آنیون جذب شده و رفتار آن شبیه فسفر می باشد. کمبود این عنصر در خاک های اسیدی و شنی بیشتر می باشد. با افزایش میزان آهک در خاک و در نتیجه افزایش PH، فعالیت این عنصر افزایش می یابد کمبود مولیبدن به دلیل دخالت در واکنش های احیای نیترات باعث بروز کمبود ازت می شود.
علایم کمبود مولیبدن در زعفران:
۱) در ابتدای رشد، علایم کمبود در رگبرگ ها مشاهده شده و رنگ آن ها سبز کم رنگ می شود.
۲) علایم کمبود بیشتر در قسمت های پیرتر دیده می شود و به تدریج به قسمت های جوان گسترش می یابد.
۳) برگ ها به طرف داخل پیچیده شده و در نوک و حاشیه برگ ها سوختگی ایجاد می شود.
۴) رشد گیاهان کاهش یافته و بوته ها کوچک می مانند.
۵) گلدهی در گیاهان کاهش یافته و عملکرد محصول نیز پایین می آید.
۶) برگ های تازه، در ابتدا سبز و سپس رنگ پریده، لکدار و نكروزه می شود.
با استفاده از مولیبدن پتاسیم به میزان ۱۵ میلی گرم در متر مربع و از طریق محلول پاشی به غلظت یک گرم در لیتر می توان کمبود آن را جبران نمود.
عناصر کم مصرف زعفران – عنصر کلر
کاربرد کلر در گیاهان طی چند سال گذشته مورد تایید قرار گرفته است. به دلیل وجود این عنصر در هوا و خاکی کمبود آن بسیار کم اتفاق می افتد. گیاهان نیاز بسیار کمی به این عنصر دارند. عنصر کلر برای آزاد کردن اکسیژن در طی فرآیند فتوسنتز برای زعفران ضروری می باشد. در صورت کمبود این عنصر، زعفران پژمرده می شود. جهت درمان می توان از محلول کلرور پتاسیم استفاده نمود و در صورت استفاده بیش از حد از این عنصر رشد گیاه زعفران به شدت کاهش می یابد و با عمل آب شویی خاک با آب شیرین می توان اثر مسمومیت را از بین برد.
