درخت ازگیل ، کونوس دار (Mespilus germanica)

نام فارسی: درخت ازگیل ، کونوس دار (گیلان)

نام علمی: .Mespilus germanica L

نام فرانسه: Merlier، Né flierd’ Allemagne، Né flier

نام انگلیسی: Medlar tree

نام آلمانی: Deutsche mispel، Mispelboom، Mispel

نام ایتالیایی: Nespolo

نام عربی: مشملا (Mashmula)، ینی دنیا

درخت ازگیل از تیره گل سرخ درختچه یا درخت کوچکی به ارتفاع ۵ تا ۶ متر است و در غالب جنگل های نواحی معتدله آسیا و اروپا می روید. نمونه های پیوند شده و پرورش یافته آن، میوه ای درشت با طعم مطبوع می دهد. منشا اصلی آن به خلاف نام علمی که دارد، در آلمان نیست بلکه در نواحی جنوب و جنوب شرقی آسیاست.

درخت ازگیل ، ساقه های خاردار، برگ های بیضوی دراز، نوک تیز با دندانه های کوچک و گل های درشت، سفید رنگ و گاهی صورتی دارد. میوه اش کروی شکل، با ظاهر مشخص و دارای کاسبرگ های استطاله مانند در قسمت انتهایی است. در داخل میوه آن، دانه های سختی، محصور در یک قسمت گوشت دار جای دارد.

زنبور عسل کم تر به سمت گل های درشت ولی عاری از بوی درخت ازگیل جلب می گردد. قسمت مورد استفاده درخت ازگیل، برگ و میوه آن است.

ترکیبات شیمیایی درخت ازگیل

پوست درخت ازگیل ، برگ و میوه آن دارای تانن زیاد است به طوری که از آن ها در دباغی می توان استفاده به عمل آورد. ازگیل ، علاوه بر تانن، دارای موسیلاژ فراوان، ۷۵ درصد آب، ۱۰ درصد قند، ۷ تا ۱۳ درصد سلولز، ۱.۳۸ اسید مالیک، اسید سیتریک و تارتریک، به مقدار جزئی اسید بوریک، منیزیم و ویتامین های B و C است.

خواص درمانی درخت ازگیل

از بررسی های دقیق Dr. Mercier (در سال ۱۹۰۷) که بر روی خود و بیماران سرویس خود به عمل آورد این نتیجه حاصل شد که ازگیل، دو عمل متمایز انجام می دهد یکی آن که بر روی روده اثر مقوی و قابض دارد به طوری که با مصرف آن، ورم معده و روده به طور محسوس بهبود می یابد و دیگر آن که بر روی خون اثر کرده، فشار اسمزی آن را بالا می برد.

طبیعت ازگیل سرد و خشک است. ازگیل از تیره گل سرخ در رفع اسهال های ساده، اثر قاطع دارد. مصرف ازگیل نارس که تانن فراوان دارد و در نتیجه، قابض تر از نوع رسیده است، در رفع خون روی ها موثر واقع می شود به علاوه مدر است. برگ ازگیل قابض است و جوشانده آن به صورت غرغره در رفع آفت (Aphtes) و ورم مخاط گلو موثر واقع می شود.

صور دارویی درخت ازگیل

ازگیل علاوه بر صور دارویی مختلف که دارد، به حالت طبیعی و خام نیز پیوسته مصرف می گردد. شربت ازگیل، در رفع حالت اسهالی اطفال اثر مفید دارد. برای تهیه این شربت، ۱۰۰ گرم ازگیل نیمه رسیده را به صورت قطعاتی در آورده، در نیم لیتر آب به مدت یک ربع ساعت می جوشانند سپس ۵۰ گرم برگ تازه Sanguisorbsa officinalis را بدان افزوده به مدت ۵ ساعت دم می کنند.

به این دم کرده آن قدر قند می افزایند تا مجموعا حالت شربت مانند از نظر غلظت پیدا نماید. مقدار مصرف این شربت که طعم مطبوع دارد، ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم در ۲۴ساعت می باشد. از ازگیل طبق فرمول Mercier به دو صورت مختلف یکی از مخلوط کردن ۲۳۰ گرم نوع رسیده و عاری از پوست و دانه آن در مقداری شیر و دیگری به صورت کنسرو می توان استفاده به عمل آورد. شربت ازگیل را در طول شبانه روز یک یا دو فنجان به کودکان بخورانید. برای رفع حالت اسهالی و جمع شدن شکم بچه‌ها بسیار مفید است.

کنسرو ازگیل:

برای تهیه کنسرو ازگیل، یک کیلو ازگیل رسیده را با نیم لیتر آب و ۸۰۰ گرم قند به مدت سه ربع ساعت می جوشانند و می پزند بعد آن را در ۴ ظرف جداگانه و کاملا در بسته جای داده، در ۴ تا ۸ دفعه هنگام صبح مورد استفاده قرار می دهند. از ازگیل به صورت زیر جهت درمان بیماری ها می توان استفاده به عمل آورد.

در استعمال خارج، جوشانده ۵۰ در هزار برگ درخت ازگیل، به صورت غرغره و شست شوی مخاط دهان به کار می رود.

محل رویش درخت ازگیل

نواحی مختلف ایران، گیلان: بندرانزلی، میان پشته، لاهیجان، اطراف رشت، عمارلو، کبوترچاک. گرگان: زیارت، بندرگز، بین رباط قزلق و گرگان. مازندران: دره تالار، بین قایم شهر (شاهی سابق) و پل سفید، بین جنگل گدوک و عباس آباد، کجور، دره چالوس، اطراف تهران و بسیاری از نواحی دیگر ایران مانند آذربایجان: قره داغ، دامنه های جنگل حاجی امیر در ۲۸ کیلومتری شمال شرقی اردبیل در ۱۶۰۰ متری آسبينا.

اسامی محلی درخت ‌ازگیل

درخت ازگیل در آستارا، کونوس دار، کنس (Kanace)، كونس (در گیلان و مازندران)، کوندوز در لاهیجان، کجور، کلاردشت، گرگان، کوندوس در گرگان، سر (Ser) زر (Zer) تورش سر (Thurshe ser) در طالش، فتر (Fatar) در اطراف رشت، تورش کونوس و کونوس در رامسر، شهسوار و رشت، تلس گور در رامیان.

ازگیل ژاپنی (Mespilus japonica)

نام فارسی: ازگیل ژاپنی

نام علمی: .Mespilus japonica Thunb

نام فرانسه: Bibassier du Japon، Bibacier، Né flierdu Japon

نام انگلیسی: Chinese medlar، Japan Quince، Japan medlar

نام آلمانی: Japanische mispel

نام ایتالیایی: Nespolo del Giappone

نام عربی: مشمله (Mashmalah)، بشمله

ازگیل ژاپنی از تیره گل سرخ درختچه ای است زیبا و دارای برگ های سبز دائمی که منشا اصلی آن چین و ژاپن بوده از آن جا به نواحی دیگر راه یافته است. پرورش آن امروزه در کشورهای مختلف معمول گردیده است. از مشخصات آن این است که برگ های بیضوی دراز، ضخیم و چرمی، به طول ۱۵-۲۰ و به عرض ۴ – ۵ تا ۷ سانتی متر دارد. ۱۲ – ۱۵ زوج رگبرگ فرعی نیز در سطح پهنک آن دیده می شود.

گل های ازگیل ژاپنی به رنگ سفید، نسبتا معطر و مجتمع به صورت پانیکول های انتهایی است. در زمستان شکفته می شود و در خرداد ميوه رسیده می دهد. میوه رسیده گیاه به رنگ زرد است و در داخل آن، دانه های زاویه دار جای دارند.

خواص درمانی ازگیل ژاپنی

میوه گیاه ازگیل ژاپنی تا زمانی که نارس است طعم ترش دارد ولی پس از رسیدن، طعمی شیرین و مطبوع پیدا می کند. دارای اثر مسکن و کاهش دهنده گرمای بدن در موارد تب است. از آن، جهت رفع استفراغ، رفع احساس سوزش در مری و معده که بر اثر آروغ زدن یا بالا آمدن غذا پیش می آید استفاده می شود.

دم کرده برگ های ازگیل ژاپنی ، اثر مفید در درمان اسهال های ساده ظاهر می کند. از تنطور برگ گیاه جهت رفع سوء هضم و امتلاء معده استفاده به عمل می آید. در هند و چین برای برگ های آن اثر قابض قائل اند و از این جهت برای رفع اسهال و حالت مستی، آن را مورد استفاده قرار می دهند. در چین، گاهی گل های آن را به عنوان خلط آور و یا درمان سرفه، آسم و در سکته های مغزی و سل به کار می برند. اسراف در خوردن میوه آن عوارض جانبی دارد و برای طحال مضر می‌باشد.

خواص درمانی برگ ‌ازگیل‌ ژاپنی

آب جوشانده‌ی آن را بنوشید. قابض است، به عنوان نوشیدنی خنک کننده برای پیشگیری از آفتاب‌زدگی، گرمازدگی، وبا و اسهال خونی مصرف می‌شود، برای معالجه‌ی بیماری بری بری تجویز می‌شود، برای رفع اخلاط حلق، تب شدید و تهوع نافع است و برای معالجه‌ی برونش‌های مزمن و سرفه مفید می‌باشد.
آب جوشانده‌ی برگ ازگیل ژاپنی به عنوان شستشو برای التیام زخم، بند آوردن خون‌ریزی بینی و زخم‌های آبله مصرف می‌شود.
آن را همراه با گل‌هایش بجوشانید و آب آن را با عسل شیرین کرده بنوشید. برای معالجه‌ی آسم و تسکین درد غدد پستان مفید است.

تذکر: مصرف آن باید با احتیاط، در حد مجاز و زیر نظر پزشک انجام گیرد.

گیاه ازگیل ژاپنی در ایران پرورش می یابد.