قاعدگی
قاعدگی یکی ازبارزترین شاخصهای متمایز کننده زن و مرد، وجود چرخه قاعدگی وعادت ماهانه درزنان است که بخش مهمی اززندگی آنان را تشکیل می دهد. مفهوم چرخه قاعدگی که بارزترین نشانه عمل بلوغ جنسی مونث به شمار میآید. عبارتست از خروج دوره ای خون و مخاط جدا شده رحم (آندومتر) پس ازیک دوره تخمک گذاری طبیعی. چرخه قاعدگی به هماهنگی و عملکرد صحیح ۳ غده داخلی بدن بستگی دارد. این ۳ غده عبارتند از:
- هیپوتالاموس
- غده هیپوفیز قدامی
- تخمدان
شروع چرخه های منظم قاعدگی ازاهمیت خاصی برخوردار بوده و نشان دهنده کامل شدن رشد جنسی طبیعی دردختران است. سن متوسط قاعدگی ۱۲/۵ سالگی می باشد. دراین زمان نیاز بدن به پروتئین ۳ برابرافراد بزرگسال است و میزان رشد بدن و رشد قد ادامه یافته ولی ازشدت آن کاسته می شود.
محدوده سنی قاعدگی بین ۹ تا ۱۶ سالگی بوده و از علائم عمده بلوغ جنسی ظهور و رشد زودرس پستانها و موههای شرمگاهی می باشد و تغییرات متوالی در گونادوتروپین های خون (FSH و LH)، استرادیول و پروژسترون نیز به وجود می آید. هورمونهای زیادی درایجاد و استمرار چرخه قاعدگی در دختران و زنان دخالت دارند. برخی از مهمترین این هورمونها عبارتند از :
- هورمونهای هیپوتالاموسی
- هورمونهای هیپوفیز قدامی
- هورمونهای تخمدان که شامل استرادیول و استروژن می باشد.
استروژنهای فعال تاثیر مهمی بر بافتهای تناسلی دارند و در بوجود آوردن عادات زنانه و رشد سیستم مجاری پستانها نیز تاثیر بسزایی دارند. استرادیول درتعدیل و تاثیرگذاری برچرخه قاعدگی نقش مهمتری ایفا می کند.
قاعدگی زودرس و دیررس
چنانچه قاعدگی پیش از۹ سالگی شروع شود، به آن قاعدگی زودرس و در صورتی که تا بعد از ۱۶ سالگی به تاخیر افتد قاعدگی دیررس یا آمنوره اولیه نامیده می شود.
فاصله تناوب دو قاعدگی
فاصله طبیعی میان دو قاعدگی یا به عبارتی از شروع یک قاعدگی تا شروع قاعدگی بعد، ۲۸ روز می باشد که این زمان در بین تعداد زیادی از زنان رعایت نمی شود و همراه با بی نظمی و یا فقدان قاعدگی می باشد. مدت خونریزی بین ۳ تا ۷ روز است اما این زمان می تواند تا ۸ روز نیز به درازا کشیده و یا پس از ۲ روز متوقف شود.
هیپر منوره و هیپومنوره
به قاعدگیهای بسیار کوتاه و یا با خونریزی کم هیپومنوره و دوره های بسیار طولانی و یا با خونریزی بسیار زیاد قاعدگی را هیپرمنوره می گویند. مقدار این خونریزی در افراد مختلف بسیار متفاوت است ولی میانگین آن حدود ۲۰ تا ۶۰ میلی لیتر می باشد. خون و ترشحات قاعدگی رنگی قرمز تیره داشته و بویی مانند کپک داشته و از ویژگیهای جالب آن این است که در حالت طبیعی لخته نمی شود. افزایش وزن، ورم اندامها، احساس ناراحتی و پر بودن پستانها، تحریک پذیری، افسردگی و سنگینی پاها چند نمونه از مسائل ناخوشایندی است، که معمولا چند روز قبل از قاعدگی ظاهر می شوند و در صورتی که تشدید شوند، سندرم پیش از قاعدگی را بوجود می آورند. دستگاه تناسلی زنان و دختران در موقع قاعدگی دچار برخی از تغییرات می شود که در زیر به برخی از مهمترین آنها اشاره ای هر چند مختصر می کنیم:
1- تغییرات تخمدانی
2- تغییرات رحمی؛ که خود شامل ۳ مرحله است:
الف – مرحله تکثیری: دراین مرحله با ادامه اثر تحریکی استروژن، مخاط رحم ضخیم تر، شل تر و پرعروق تر می گردد و این مرحله تا حدود روز ۱۴ دوره قاعدگی ادامه می یابد.
ب- مرحله ترشحی: که درآن پروژسترون مترشحه از جسم زرد سبب تحریک مخاط رحم درحال تکثیر و فعالیت ترشحی آن گردیده و تا روز ۲۵ دوره قاعدگی به بالاترین میزان خود در داخل مجرای غده ها می رسد.
ج- مرحله قاعدگی: که فعالیت استروژن و پروستروژن کاهش یافته، رگهای کوچک مسدود شده و خونریزی ماهانه با انهدام آنزیمی مخاط رحم شروع می شود.