نام فارسی: زیتون تلخ
نام علمی: .Azadirachta indica Juss., Melia Azadirachta L
زیتون تلخ درختی زیبا از تیره شال سنجد و دارای ظاهری شبیه گیاه شال سنجد است. در هند و مالزی می روید و از آن نوعی صمغ شبيه صمغ عربی به دست می آید. در هند، آن را درختی مقدس می دانند و در تشریفات مذهبی و مراسم آن را به کار می برند. برای پوست آن اثر تب بر قائل هستند.
له شده دانه زیتون تلخ ، به طور ملایم بوی سیر می دهد و به سهولت تخمير حاصل می کند. دارای ۲۴ درصد (مغز دانه ۴۷ درصد) از مواد چرب است. این ماده چرب در گرمای ۲۵ – ۲۸ درجه ذوب می شود و در ۹ درجه، انجماد حاصل می کند. چوب درخت دارای ارزش صنعتی است.
از پوست این درخت، ماده ای به نام نیم بیول (Nimbiol) استخراج شده است ، این ماده به حالت متبلور در متانول رقیق به دست می آید. در گرمای ۲۴۸ تا ۲۵۲ درجه ذوب می شود.
از دانه زیتون تلخ ، نوعی ماده روغنی به نام Neem oil و Margosa oil استخراج می شود که معادل ۱۰ درصد وزن دانه است. روغن مذکور از گلیسریدها و مواد تلخ (۲ درصد) تشکیل یافته است که شامل نیم بیدین (Nimbidine)، نیم بیدول (Nimbidol) و غیره می باشد.
از روغن مذکور در هند و پاکستان برای مصارف درمانی در خانواده ها، استفاده می شود. رنگ آن زرد است و بوی سیر می دهد. طعم تلخ دارد. در اتر و کلروفرم حل می گردد ولی در آب و الكل غير محلول است. به مصارف ساختن اسید اولئیک و اسید استئاریک می رسد.
درخت زیتون تلخ از خارج به ایران وارد شده است. در بندرعباس و چابهار می روید. نام محلی آن در نواحی مذکور، چریش، سرش و چریشک می باشد. پرورش می یابد.