آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۰ 
نام فارسی: یونجه
نام علمی: .Medicago sativa L
نام فرانسه: Sain – foin, Foin de Borgogne, L. en faux, Luzerne cultive, Luizerte
نام انگلیسی: Medick fodder, Alfalfa, Lucern
نام آلمانی: Li zerne
نام ایتالیایی: Lupinella
نام عربی: برسیم حجازی(Barsi mhhigazi)
یونجه گیاهی است از تیره پروانه واران که از زمان های بسیار قدیم در ایران کشت می‌شده است. در حدود پنج قرن قبل از میلاد مسیح از ایران به یونان برده شد و در قرن هفتم بعد از میلاد به اروپا راه یافت. این گیاه در ایران در مناطق مرکزی و جنوبی به مقدار بسیار زیاد کشت می‌شود.
گیاهی پایا، به ارتفاع ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و دارای برگ هایی مرکب از ۳ برگچه دندانه دار است. به حالت وحشی در بعضی نواحی معتدل آسیا و شمال آفریقا می روید. گل های درشت، به رنگ آبی مایل به بنفش و یا زرد و مجتمع به صورت خوشه های دراز دارد و میوه اش به صورت نیام، داسی شکل و پیچ خورده می باشد.
زنبور عسل، نوش معطر و فراوان از آن به دست می آورد و از این نظر دارای ارزشی بیشتر از عده ای از گیاهان مولد عسل است. پرورش این گیاه در قدیم برای تهیه علوفه چهارپایان بوده ولی حال حاضر به علت دارا بودن مواد مغذی به مصرف غذایی نیز می‌رسد. این گیاه از نظر طب قدیم ایران گرم است و از نظر اینکه دارای بسیاری از مواد معدنی می‌باشد، شیره آن برای بچه هایی که در حال رشد هستند و استخوان بندی محکمی ندارند، بسیار مفید است. امروزه پودر این گیاه را در داروخانه ها می‌فروشند که آن را می توان برای بچه های شیر خوار مصرف کرد.
یونجه ملین است. این گیاه دو برابر اسفناج آهن دارد. بنابراین، خون ساز است و برای کسانی که به کم خونی مبتلا هستند، مفید است. به علت دارا بودن آهن برای درمان بیماری راشیتیسم به کار می رود. عوارض کمبود ویتامین C با خوردن آن از بین می‌رود. تازه این گیاه در بسیاری از کشورها مانند چین و روسیه و آمریکا به مقدار زیاد به جای اسفناج مصرف می‌شود.
ترکیبات شیمیایی یونجه
ترکیب شیمیایی گیاه یونجه بر حسب آن که عمل تجزیه بر روی گیاه جوان (قبل از گل دادن) یا در آغاز گل دادن و یا پس از پیدایش گل انجام گیرد، تفاوت می نماید به طوری که در گیاه جوان، مقدار پروتئین ها زیادتر از آغاز گل دادن و برعکس، مواد سلولزی و هیدرات های کربن آن کم تر است.
پروتئین های موجود در گیاه، شامل لیزین، آرژینین (arginine)، هیستیدین (hystidine)، آدنین (ade nine)، فنيل آلالين (phenylalaline)، آسپاراژین (asparagine)، و سیستین (cystine) است. یونجه علاوه بر مواد مذکور دارای هیدرات های کربن، دیاستازها، نوعی ساپونین با اثر عطسه آور شديد، ستن ها، دو ماده رنگی، اسید فسفریک و ویتامین های C ، E ، A و K می باشد.
ویتامین C یونجه به مقدار ۲۳۰ تا ۲۸۰ میلی گرم درصد، یعنی دو برابر جعفری و ۴ برابر شیره ليموترش ولی ویتامین A در آن به صورت بتاکاروتن و به مقدار ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ واحد درصد است. مقدار ویتامین های E و K نیز در آن به مقادیر نسبتا زیاد است.
در خاکستر آن، مقدار زیادی آهک (به مقدار ۳ برابر شیر)، پتاس، اسید فسفریک، کمی منیزیم، آهن (به مقدار ۲ برابر اسفناج) و به مقدار بسیار جزئی آرسنیک و سیلیس است.
آسپاراژین (آلته ئین، آسپارامید، ageddoite) اسیدآمینه ای به فرمول C۴H۸N۲O۳ و به وزن مولکولی ۱۳۲.۱۲ است و در گیاهان غالبا به صورت لووژیر وجود دارد. استخراج آن از ماش (تیره Papilionaceae). توسط محققین مختلف صورت گرفت. آسپاراژین علاوه بر گیاه مذکور، در انواع دیگر این تیره مانند .Lupinus albus L. Glycine hispida Maxim و غیره نیز یافت می شود.
آرژینین (Arginine) موجود در یونجه ، اسید آمینه ای به فرمول C۶H۱۴N۴O۲ و به وزن مولکولی ۱۷۴.۲۰ است. از تجزیه پروتئین ها نتیجه می شود. دارای اثر تنظیم کننده کربنات آمونیاک می باشد که در بعضی بیماری های کبدی مقدارش افزایش می یابد.
سیستین (Cystine)، اسید آمینه ای به فرمول C۶H۱۲N۲O۴S۲ و به وزن مولکولی ۲۴۰.۳۰ است. از اکسیده شدن محلول قلیایی سیستئین (Cyste ine) در مجاورت هوا تشکیل می شود. در ادرار نیز پس از مصرف سیستئین ظاهر می گردد. از مواد سازنده مو می باشد. معمولا از موی اسب که معادل ۸ درصد از آن دارد به دست می آید.
و سنتز یونجه توسط محققین مختلفی صورت گرفته که قدیمی ترین آن ها، Fischer در سال ۱۹۰۸ می باشد. فرم های مختلف آن به حالت متبلور به دست آمده است. dl – Cystine که فرم راسمیک و صنعتی آن است در آب ۲۵ درجه حل می شود.
هیستیدین (Histidine)، به فرمول C۶H۹N۳O۲ و با وزن مولكولی ۱۵۵.۱۶ است. فرم طبیعی آن Histidine – 1 می باشد. کلریدرات آن به فرمول C۶H۹N۳O۲ HCI, H۲O ، دارای حالت متبلور، بدون رنگ و فاقد بو است. در آب حل می شود. کلریدرات هیستیدین، اسید آمینه ضروری برای کودکان و رشد آن هاست.
ليزين (Lysine)، اسید آمینه ای به فرمول C۶H۱۴N۲O۲ و به وزن مولكولی ۱۴۶.۱۹ است. در ردیف اسید آمینه های ضروری برای رشد، طبقه بندی شده است. در تغذیه انسان در رشد بافت ها مداخله دارد ولی بدن انسان آن را سنتز نمی نماید. سنتز کامل آن (Total synthesis) از پیریدین، توسط Tuites صورت گرفته است. تركيب افي سينال آن، منو کلريدرات لينين (dl – lysine) ذکر شده است.
آدنین (Adenine) موجود در یونجه ، ماده ای به فرمول C۵H۵O۵ و به وزن مولکولی ۱۳۵.۱۴ است. به نام ویتامین B۴ نیز در کتب علمی آمده است. در نسوج گیاهی و حیوانی، به حالت ترکیب با نیاسینامید (niacinamide) اسید فسفریک و d – ribose وجود دارد. یکی از مواد تشکیل دهنده کوآنزیم ها (Coenzymes) و اسیدهای نوکلئیک می باشد. از لوزالمعده گاو توسط Kossel، استخراج شده است. در چای وجود دارد. سنتز آن توسط Fischer انجام گرفته است.
آدنین با سه ملکول آب تبلور (تری هیدرات آن)، به صورت بلوری های سوزنی شکل ارتورومبیک به دست می آید. در گرمای ۱۱۰ درجه، آب تبلور خود را از دست می دهد و انیدر می شود. در گرمای ۳۶۰ – ۳۶۵ درجه، تجزیه و در ۲۲۰ درجه تصعید می گردد. هر گرم آن به حالت انیدر، در ۲۰۰ میلی لیتر آب و ۴۰ میلی لیتر آب جوش محلول است. در الكل به مقدار جزئی حل می شود ولی در اتر و کلروفرم، قابلیت انحلال ندارد. محلول های آن واکنش خنثی دارند. با اسیدها و بازها، ترکیب می شود.
کلریدرات آن با نیم مولکول آب، به صورت ذرات منشوری منوکلینیک متبلور می گردد و هر گرم آن نیز در ۴۲ میلی لیتر آب محلول است. آدنین در بررسی های توارثی، بیماری های ویروسی و در لكوپنی ها (کاهش گلبول های سفید خون) و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
اسید مزرگسالیک (اسید کتو مالونیک Kotonatonic acid، اسيد اوگزومالونیک Oxomalonic acid) ، به فرمول C۳H۲O۵ و به وزن مولکولی ۱۱۸.۵ است. به تفاوت با یک یا ۲ ملکول آب، متبلور می شود. در حالت اول به مقادیر زیاد در آب محلول ولی در انگل و اتر حل نمی گردد در حالی که در حالت دوم، در آب و الكل محلول است. در یونجه یافت می شود.
نحوه مصرف یونجه
شیرابه:
برای تهیه شیره یونجه باید مقدار ۳۰۰ گرم از آن را در یک لیتر آب ریخته و آن را بجوشانید تا به صورت شربت در آید. مقدار آب آن به نصف تقلیل یابد. سپس آن را صاف کرده و مقدار کمی عسل به آن اضافه کنید.
مصرف خوراکی:
یونجه را به صورت تازه و یا جوانه آن را با سالاد میل کنید. جوانه آن را به صورت بسته بندی شده، میتوانید از سوپر مارکت ها خریداری کنید.
فرآورده:
یونجه را در داروخانه ها و فروشگاه‌های گیاهان دارویی به صورت پودر می رسانند که مقدار مصرف آن سه قرص در روز است.
ضماد: (مرهمی که “غالبا” بر روی زخم مالیده می‌شود)
یونجه پخته شده را اگر روزی چند بار روی اعضایی که رعشه دارند بگذارید، آن ها را شفا می دهد. برای درمان رعشه تخم يونجه را در روغن زیتون بریزید و مدت یک هفته جلوی آفتاب بگذارید. سپس آن را صاف کنید و روی اعضایی که رعشه دارند بمالید. این گیاه حاوی مقدار زیادی ویتامین است.
دم کرده:
تخم یونجه قاعده آور است. برای این منظور تخم این گیاه را به صورت دم کرده مصرف کنید. نوشیدن این دم کرده اسهال را درمان می‌کند. برای نرم کردن سینه و تسکین سرفه روزی دو تا سه فنجان دم کرده تخم این گیاه را مصرف کنید.
توصیه ها:
با همه مزایایی که یونجه دارد، در خوردن تازه آن نباید زیاده روی کنید. زیرا، بسیار نفاخ است، کسانی که به مقدار زیاد از آن می خورند به علت تولید گاز زیاد ممکن است، تلف شوند.
خواص درمانی یونجه
گیاه یونجه از تیره پروانه واران از لحاظ دارا بودن مواد ازته و ویتامین های مختلف، حائز اهمیت فراوان در تغذیه اطفال است. به علاوه به علت دارا بودن مواد آهکی نسبت زیاد در راشیتیسم و تامین استخوان بندی مخصوصا در حیوانات جوان، اثر مفید دارد.
Dr. H. Leclerc در سال ۱۹۱۸، توانست با خوراندن شاخه های جوان مقداری از یونجه تازه یا پخته و همچنین شیره آن به مقدار ۳۰ تا ۶۰ گرم ، عوارض شدید ناشی از کمبود ویتامین C در بدن را، طی ۱۵ روز جبران نماید.
یونجه اگر به نسبت ۵درصد به شبدر افزوده گردد، اختلالات حاصله از فقدان ویتامین K را در حیواناتی نظیر خرگوش و مرغ از بین می برد. شیره تازه یونجه و یا جوشانده های غلیظ آن ، اثر مفید در اختلالات استخوان بندی دارند.
صور دارویی یونجه
یکی از صور دارویی یونجه که جهت رفع اختلالات استخوان بندی به کار می رود آن است که گیاه خشک را به مقدار ۳۰۰ گرم اختیار کرده در ۱۰۰۰ گرم آب بجوشانند، به حدی که مایع به نصف تقلیل یابد. سپس آن را با فشار صاف نموده با افزودن ۹۰۰ گرم قند، به صورت شربت در آورند. مقدار مصرف شربت حاصل برای اطفال، ۲۰۰ تا ۳۰۰ گرم در روز است. باید در نظر داشت که یونجه اگر به حالت تازه به مصرف تغذیه دام ها برسد، بر اثر تخمیر تدریجی که حاصل می کند، موجبات مرگ آن ها را فراهم می سازد. ساپونین موجود در گیاه نیز منشا عوارض و اختلالات می گردد.
یونجه به مصارف تغذیه انسان نیز می رسد مانند آن که در چین، روسیه، آمریکا و افریقای شمالی، از آن به جای اسفناج، استفاده به عمل می آورند. یونجه در نواحی مختلف ایران پرورش می یابد به علاوه در بعضی نواحی نیز به حالت وحشی یافت می گردد.
