مکانیزاسیون زراعت زعفران

زعفران نیز همچون سایر محصولات کشاورزی همان مراحل کاشت و داشت و برداشت را لازم دارد که البته مرحله کاشت آن اندکی متفاوت می باشد. متاسفانه بیشتر روند زراعت زعفران به صورت سنتی و دستی انجام می شود. ولی به علت کمبود نیروی کار و مکانیزه شدن بیشتر محصولات کشاورزی، مکانیزاسیون زراعت زعفران نیز امری ضروری می باشد و برخی پیشرفت ها در خصوص زراعت این محصول نیز ایجاد شده است.

زعفران از محصولات اساسی و مهم استان خراسان رضوی و کشور می باشد و هر ساله ارقام ارزی قابل توجهی از محل صادرات آن نصیب کشور می شود. با توجه به اهمیت اقتصادی و اشتغال و ارزآوری آن ضروری است که در جهت انجام مراحل بهینه کاشت، داشت و برداشت اقدامات لازم صورت گیرد.

از مهمترین اقدامات در مرحله داشت شناخت دقیق محصول در نقاط مختلف مزرعه و بررسی وضعیت رشد گیاه به صورت متر به متر و حتی بوته به بوته می باشد. با شناخت کامل مزرعه در نقاط مختلف میتوان ارزیابی دقیق روی مزرعه انجام داده و نقاط ضعف مزرعه از لحاظ رشد مشخص و به آسیب شناسی، اصلاح و تقویت آن پرداخت.

در این راستا امروزه مدیریت جدیدی با عنوان کشاورزی دقیق در عرصه کاشت و داشت و برداشت محصولات کشاورزی بویژه زعفران تعریف شده است. این مدیریت در سایه بکارگیری فناوری های مدرن جدید مجهز به حسگرها(سنسورها) در جهت تشخیص وضعیت رشد گیاه و مزرعه انجام میگیرد که در بسیاری از مزارع پیشرفته بکار گرفته شده است.

در یک تعریف جامع به نقل از پروفسور سیمون بلک مور از پیشگامان این فناوری عبارت است از کشاورزی دقیق، مدیریت دقیق اختلاف های زراعی در سطح مزرعه، به منظور افزایش عملکرد ، بهره اقتصادی بیشتر و پایدار و کاهش اثرات سو زیست محیطی و یا در تعریفی دیگر کشاورزی دقیق روش مدیریت و فناوری مدرن جدید است که باعث افزایش تولید محصول، افزایش درآمد کشاورز و کاهش اثرات سو محیط زیست میشود که در سایه تکنولوژی ماهواره ای امکانپذیر است .

امروزه فناوری کشاورزی دقیق در عرصه های مختلف بخش کشاورزی اعم از زراعت و باغبانی و کشت گلخانه ای و حتی در عرصه علوم دام با عنوان دامداری دقیق بکار گرفته شده است. در عرصه زراعت برای محصولات مختلف کاربردی شده است. کاهش هزینه های تولید ناشی از کاهش مصرف نهاده ها و افزایش عملکرد در بازه های سه تا پنج ساله و دسترسی به مزارع یکنواخت با اختلافات زراعی کمتر از مهمترین دستاوردهای کشاورزی دقیق در دهه اخیر است.

این فناوری ها در مراحل مختلف کاشت و داشت و برداشت به کمک کشاورزان آمده است که ماحصل آن اطمینان کشاورز از نتیجه عملکرد مزرعه خود میباشد.

فناوری های مدرن کشاورزی دقیق در مراحل مختلف عملیات کشت به کشاورز کمک میکند تا وضعیت دقیق رشد محصول را شناسایی و به آسیب شناسی مزرعه خود پرداخته و در هر مرحله از رشد گیاه متناسب با نیاز گیاه در هر نقطه نسخه لازم برای گیاه را تجویز نماید که به دلیل شناسایی نقطه به نقطه مزرعه بعضا به کشاورزی نقطه ای نیز معروف شده است.

مرحله تهیه زمین و کاشت

هنگام تهیه زمین در مزارع بزرگ زعفران می توان از تراکتور برای شخم عمیق استفاده کرد. قبل از شخم بهتر است ۴۰ – ۲۰ تن کود حیوانی و در صورتی که بافت زمین لومی شنی و یا لمی لیمونی نباشد، علاوه بر کود حیوانی باید حداقل یکصد مترمکعب ماسه (یک سانتی متر ماسه در سطح خاک) نیز در سطح زمین به طور یکنواخت پخش شود و سپس با شخم عمیق (۳۰ – ۲۰ سانتی متر) ماسه و کود به زیر خاک و در محل کشت بنه زعفران قرار گیرد. (این شخم بهتر است در پاییز انجام شود). در این مقاله قصد داریم مکانیزاسیون زراعت زعفران را بررسی کنیم.

فاروئر (Furrower)

در اواخر اردیبهشت پس از قطع باران های بهاره، پس از دیسک و ماله کشیدن روی زمین به منظور خرد کردن کلوخه ها و تسطیح خاک در خرداد ماه (در صورتی که بخواهند در خرداد ماه کشت کنند) با فاروئر با فواصل ۳۷/۵ سانتی متر به ایجاد فارو اقدام می شود (شاسی فاروئر به طول سه متر می باشد و بر روی آن می توان حداکثر ۸ فاروئر نصب کرد.

چنان که فواصل فاروها کمتر باشد، خاک فاروها به داخل هم ریخته می شود و از عمق کشت می کاهد و چنان که تعداد فاروها به جای ۸ فارو ۷ فارو شود بر فواصل خطوط ۶ سانتی متر اضافه می شود) چنان چه بخواهند در شهریور ماه و یا اوایل مهر کشت کنند، این عملیات را در شهریور ماه انجام می دهند.

برای افزودن بر عمق فاروها می توان از چند کیسه شن و یا از یک یا دو نفر درخواست شود که بر روی شاسی بنشینند تا بر عمق فاروها اضافه شود. با این وجود ممکن است مقداری خاک به داخل فاروها ریخته شود.

بنابراین سعی می شود که کمی از خاک درون فاروها به فاروی قبلی که در آن امر کاشت انجام شده ریخته شود. باید توجه کرد که وقتی سطح خاک صاف شود در واقع عمق فارو به نصف تقلیل داده می شود، از این جهت عمق فارو باید در حدود ۳۰ – ۲۵ سانتی متر باشد که سرانجام عمق کاشت بنه ها در حدود ۲۰ – ۱۵ سانتی متر تامین شود.

مکانیزاسیون زراعت زعفران – خراش سطحی زمین

پس از آب اول زعفران و به هنگام گاو آمدن زمین کشاورزان با چهار شاخ و آن ها که دارای تراکتور کوچک (تیلر) می باشند با روتیواتور، هرس میخی، کولتیواتور فنری و یا گاوآهن ایرانی سطح زمین را سست و نرم می کنند. لیکن در هرحال باید متوجه بود که بیش از ۷-۵ سانتی متر خاک سطحی تحت تاثیر این ادوات قرار نگیرد، زیرا ممکن است موجب شکستن چمچمه زعفران شود که در حین رشد و رسیدن به سطح خاک می باشند.

مکانیزاسیون زراعت زعفران – حذف علف های هرز

در ایران معمولا حذف علف های هرز از طریق دست و به ندرت استفاده از علف کش ها انجام می شود. لیکن با رعایت عرض چرخ های تیلر می توان از کولتیواتور برای سست کردن و قطع علف های هرز آب سوم اقدام کرد. لیکن از این به بعد بوته ها در سطح خاک گسترده می شوند و حذف علف های هرز توسط کولتیواتور دشوار می شود. البته در صورت استفاده از کولتیواتور باید خطوط کاشت را متناسب با آن از قبل طراحی کرد.

مکانیزاسیون زراعت زعفران – گل چینی

چیدن گل توسط دستگاه تاکنون مشکلاتی در پیش داشته است که امید است با رفع این مشکلات این نقیصه نیز برطرف شود.

اول آنکه گل ها تقریبا در سطح خاک قرار دارند.

دوم اینکه دستگاه مکش پس از قطع گل، خاک اطراف گل را نیز با خود می مکد.

سوم اینکه دستگاه برش در صورتی که برگ زعفران به همراه گل در حال رویش باشد، برگ ها را نیز می برد.

چهارم اینکه دوره گل دادن زعفران تدریجی و در ظرف ۳ – ۲ هفته است.

پنجم اینکه زعفران معمولا به صورت کپه ای کشت می شود و نه در خطوط راست ردیفی.

ششم هم سطح نبودن گل ها به لحاظ عدم کاشت بنه های هم وزن و بزرگ.

دستگاه برداشت گل زعفران

 روش های مختلفی برای برداشت گل زعفران وجود دارد. از جمله: فک های گل چین، شانه های گل چین، مخروطی دوار، غلتک های زائده دار و ساده، غلتک های خارج از مرکز و هرز گرد، تسمه، توپی خارج از مرکز، پره لاستیکی و غلتک های تحت فشار و گل چین سه پهلو.

این  دستگاه باید دارای اختصاصات زیر باشد.

۱- با توجه به لطافت و ظرافت گل، شدت عمل ماشین باید در حد قابل تحمل باشد.

۲- در حداقل ارتفاع از سطح زمین عمل کند.

۳- گل های زعفران را پس از چیدن در مخزنی ذخیره کند.

۴- قابل تطبیق با ارتفاع گل باشد.

۵- قابل حمل ونقل به صورت کوله پشتی باشد.

۶- مزرعه زعفران باید به طریق ردیفی و با تراکم زیاد باشد.

۷- با رانش دست ها و یا با کمک یک موتور کار کند.

مکانیزاسیون زراعت زعفران – دستگاه بنه کار زعفران

ویژگی های دستگاه پیازکار

یک تسمه نقاله به همراه دو ردیف پیاله در این دستگاه پیش بینی شده، به طوری که هر پیاله یک ردیف، در حد فاصل دو پیاله ردیف مجاور، بر روی تسمه تعبیه شده است. هر یک از پیاله ها توانایی برداشت کامل «۵» پیاز زعفران از داخل محفظه برداشت را دارا است. محفظه برداشت و مخزن شیبدار توسط یک دریچه لاستیکی قابل انعطاف از یکدیگر جدا شده اند تا جریان پیوسته و یکنواخت بنه ها را برقرار نمایند.

در این محفظه پیاله ها در ضمن حرکت به بالا، ۵ عدد بنه را برداشته و در حین برگشت به سمت پایین، آن ها را به پشت پیاله جلویی می ریزند و تا رسیدن به لوله سقوط هدایت می شوند. انتهای لوله سقوط به صورت شیب دار و با عرض ۵ برابر قطر متوسط بنه ها در نظر گرفته شده است. دسته های پنج تایی بنه ها در انتهای مسیر حرکت خود روی این سطح سر خورده و در داخل شیار ایجاد شده توسط شیار باز کن، به صورت نواری و با فواصل مناسب پخش می گردند.

سرانجام دو عدد بشقاب پوشاننده، خاک های دوطرف شیار را روی بنه ها می ریزند و بدین ترتیب علاوه بر بیرون آوردن شیار و تامین عمق مورد نظر، جوی میانی در دو طرف نوار کشت شده به وجود می آید. مخزن به حجم ۷۳۰ لیتر و سرعت پیشروی دستگاه ۴/۳ کیلومتر در ساعت است، و می تواند ۸ – ۱۰ تن بنه زعفران را در یک ساعت و به صورت ردیفی و یکنواخت و به عمق ۲۰-۱۵ سانتی متر کشت کند.

این دستگاه می تواند به صورت تک واحدی و چند واحدی باشد. این دستگاه می تواند به تیلر و یا تراکتورهای رایج در کشور نصب شود. در مزارع کوچک و بزرگ نیز می تواند مورد استفاده قرار گیرد. ضمنا فناوری ساخت آن ساده و توانایی ساخت آن در داخل کشور فراهم است.

مشخصات دستگاه بنه کار زعفران

1	سرعت پیشرفت	4 – 3 کیلومتر در ساعت
2	ظرفیت مخزن بنه کار	78 کیلو گرم
3	تراکتور مورد نیاز باغی	40 – 35 اسب بخار
4	اتصال به تراکتور	—  اتصال سه نقطه ای
5	عمق کاشت	20 – 15 سانتی متر
6	فاصله ی بین دو ردیف	20 سانتی متر
7	فاصله بین بنه ها در روی خط	15 – 7 سانتی متر
8	ظرفیت کاشت	7 – 5 سانتی متر
9	میزان کشت	0.12 هکتار در ساعت
10	نوع بنه کار	4 – 2 ردیفه

مکانیزاسیون زراعت زعفران – دستگاه فرآوری زعفران

سالیان متمادی است که ایران و مخصوصا خراسان بزرگ قسمت قابل توجهی از توان زراعی خود را به امر توسعه سطح زیر کشت زعفران اختصاص داده است که نتیجه آن تولید در حدود ۹۰ درصد تولید جهانی زعفران می باشد. اما متاسفانه به علت آلودگی و مسایل دیگر بازار جهانی زعفران را در اختیار ندارد و به گفته مسؤلین وزارت جهاد کشاورزی فقط ۱۵٪ تجارت جهانی زعفران در اختیار ایران است.

مزایای مکانیزه کردن مراحل فرآوری گل زعفران

١ – مهم ترین عامل، رعایت نکات بهداشتی است.

۲ – افزایش سرعت فرآوری و در نتیجه افزایش کیفیت و کاهش ضایعات.

3 – رعایت استانداردهای جهانی.

۴ – اعتبار و پایداری زعفران ایران در بازارهای جهانی.

۵ – کسب جایگاه مناسب جهانی، افزایش صادرات و افزایش قیمت محصول صادراتی.

۶ – مقابله با تبلیغات سو دیگر کشورها علیه کیفیت زعفران ایران.

۷ – استخراج محصولات جدید از دیگر اجزاء گل زعفران.

۸ – رفع دغدغه کشاورزان در خصوص فرآوری و در عین حال نجات کشاورزان از کمر درد در رابطه با چیدن گل آن هم به صورت نشسته.

9 – اشتغال زایی با توجه به قابلیت افزایش سطح زیر کشت و توسعه صنایع بسته بندی.

سیستم مکانیزه فرآوری زعفران شامل چهار دستگاه به شرح زیر می باشد:

دستگاه منفردساز

اولین قدم در فرآوری محصول زعفران منظم نمودن گل ها با توجه به خواص فیزیکی مشترکشان می باشد. لذا لازم است گل ها پس از جمع آوری از مزارع که به شکل انبوه می باشد، طی چند مرحله به حالت منفرد در آیند تا همگی در جهت راستای طولی قرار گیرند. در این دستگاه کلیه عملیات فوق اعم از منفرد سازی و هدایت در جهت راستای طولی، بدون اعمال هرگونه تنش فیزیکی بر گل صورت می گیرد و گل ها کاملا منظم به دستگاه برش منتقل می شوند.

دستگاه برش (کاتر)

با توجه به استانداردهای جهانی محدودیت هایی در اندازه طول خامه تعریف شده، نحوه طراحی و عملکرد این دستگاه به گونه ای است که تمامی حالت های مورد تقاضای بازارهای جهانی را مطابق با استانداردهای ذکر شده پوشش می دهد. همچنین این دستگاه توانایی برش یکصد کیلوگرم گل زعفران را در هر ساعت داراست.

با توجه به اینکه گل در حین ورود به این سیستم توسط حس گرهای ماوراء صوت و مادون قرمز، اسکن می شود و محل سه بند اتصال کلاله اعم از ضعیف و قوی تشخیص داده می شود، بر این اساس فرمانی جهت برش به دستگاه قطع کننده مربوطه ارسال و برش اجرا می شود. در این صورت ساختار گل بهم ریخته آماده برای تفکیک اجزا می شود.

دقت برش در این سیستم (۱ +) میلی متر می باشد. همچنین اپراتور حق تغییر محل برش را با فاصله های ۰/۵ میلی متری دارد. در طرح تکمیلی شمارنده دیجیتال برای سنجش عیار در نظر گرفته شده است.

دستگاه تفکیک کننده اجزا

در این قسمت اجزای گل زعفران اعم از (گلبرگ، کلاله، پرچم، دمبرگ) تفکیک می شود و هر یک از محل خاصی به بیرون از دستگاه هدایت می شود. قابل ذکر است که بیش از ۹۰ درصد وزن گل زعفران را گلپوش ها، پرچم و دمبرگ تشکیل می دهد که در حال حاضر به عنوان ضایعات دور ریخته می شود، در صورتی که نتیجه تحقیقات نشان می دهد که از گلبرگ برای رنگ خوراکی و از پرچم ها برای دارو و خوراک زنبور عسل می توان استفاده نمود.

دستگاه خشک کن

کلاله ها پس از تفکیک به این دستگاه وارد شده و طی مراحلی خشک می شوند. مزیت روش های استفاده شده از این دستگاه باعث می شود که کلاله ها از محل برش های طولی که در امتداد هر یک از سه شاخه کلاله وجود دارد منبسط شود.

در نتیجه سطح تبادل رطوبت و دریافت حرارت افزایش یافته، محصول در زمان کوتاه تری و با دمای پایین تری خشک می شود که باعث افزایش کیفیت در عطر، رنگ و شفافیت محصول می گردد. پارامترهای ساخت این دستگاه در محیط آزمایشگاهی به دست آمده، تکرارپذیری آن به اثبات رسیده و آماده ساخت می باشد.

دستگاه برش بهینه سازی شده را بر مبنای منحنی تغییرات فشار از نماهای مختلف نشان می دهد.

مکانیزاسیون زراعت زعفران – دستگاه جداساز کلاله از گل زعفران

گل زعفران در دستگاه پیش فرم مرتب شده و در دستگاه جداسازی اجزای گل با استفاده از روش واکیم Vacuum از هم جدا می شوند و سرانجام توسط راکتور خشک کن خشک می شود.

این دستگاه که با برش دهنده هوشمند و جدا کننده کلاله از گل زعفران و نیز دستگاه خشک کن لایه ای و فشاری (پرسی) مجهز است. این دستگاه از چند قسمت ساخته شده است. در قسمت اول مخزنی وجود دارد که گل زعفران به صورت فله در آن ریخته می شود. کار این مخزن خوراک دهی تدریجی گل بسیار ظریف و آسیب پذیر زعفران است.

در این دستگاه گل ها به آرامی به صورت منفرد و در ردیف های موازی نظم دهی و به سمت دستگاه برش هدایت می شوند. تیغ های دستگاه برش که از سیستم های کنترل و پردازش فرمان می گیرند، گلوگاه گل (محل اتصال گلپوش ها به خامه) را هدف قرار داده و به کلی ساختار گل را از هم می پاشند.

با توجه به اینکه گل های چیده شده به سه شکل غنچه، نیمه باز، و باز می باشند، سه روش مختلف ابداع شده که هر یک از آن ها در یکی از موارد سه گانه گل عمل می کنند. پس از برش، اجزای جدا شده كل هر یک وارد دستگاه جداسازی شده و با استفاده از نیروی ظریف و مکانیک باد با ترفند خاصی از یکدیگر جدا می شوند. با استفاده از دریچه های دو طرف تا حدود ۹۰٪ جداسازی به خوبی انجام می شود.

پس از جداسازی اولیه، جداسازی و باز بینی نهایی با نظارت و کنترل نیروی انسانی به اتمام می رسد و کلاله ها وارد دستگاه خشک کن می شوند. در دستگاه خشک کن که خشک کن لایه ای و فشاری (پرسی) نامیده می شود، زعفران ضمن حفظ شکل خود از لحاظ حجم و صورت ظاهر، به صورت لایه های زیبا و بازار پسندی در می آید که عامل رنگ آن در حد بالایی محفوظ مانده است.

خروجی این خشک کن به صورتی است که هر گرم کلاله خشک شده از نظر حجم به اندازه دو گرم از سایر زعفران ها به نظر می رسد، این نوع زعفران را می توان زعفران پفکی نامید.

با این دستگاه در ۱۲ ساعت کار با دو کارگر از ۵۰ کیلو گل 0/5 کیلو زعفران رشته ای بریده خشک حاصل می شود.

با توجه به اینکه امر باز کردن، جداسازی، حمل و نقل و خشک کردن و بسته بندی زعفران کلا توسط دستگاه انجام می شود، محصول تولیدی قاعدتا باید از هر نوع آلودگی مبری باشد، مگر آنکه در گل چینی، نظافت دست ها رعایت نشود. طبعا محصول این دستگاه بهداشتی تر و با کیفیت برتر از لحاظ رنگ، عطر و چشایی است. باید به سازندگان این قبیل از دستگاه ها که برای اولین بار در کشور ساخته می شوند تبریک و دست مریضاد گفت.

در ادامه به فناوری های مدرن در عرصه داشت و برداشت زعفران تحت مدیریت کشاورزی دقیق پرداخته میشود. از مهمترین فناوری ها در عرصه داشت میتوان به فناوری های ذیل پرداخت: 

• دستگاه اندازه گیری کلروفیل (Chlorophyll METER)
• دستگاه سبزیاب جهت تشخیص سبزینگی گیاه (GreenSeeker)
• دستگاه علف یاب (WeedSeeker)
• سامانه تشخیص و تهیه نقشه عملکرد زعفران (YieldMoitoring&YieldMapping)
• استفاده از گیرنده موقعیت یاب (GPS) در کشت زعفران 

دستگاه اندازه گیری کلروفیل 

نحوه کار دستگاه

این دستگاه جهت تشخیص میزان کلروفیل برگهای زعفران که نقش اساسی در فرآیند فتوسنتز ایفا میکند بکار میرود و یکی از تجهیزات مدرن در مکانیزاسیون زراعت زعفران می باشد. اساس کار دستگاه بر اساس میزان جذب نور مریی و اشعه مادون قرمز خورشید توسط برگهای گیاه است که بر اساس محاسبات شاخصی به نام شاخص SPAD داده که معرف میزان کلروفیل گیاه است این شاخص برای گیاهان مختلف من جمله زعفران در صورتی که اعداد بالاتر از ۴۵ تا ۵۰ را نشان دهد، بیانگر میزان کلروفیل کافی گیاه و وضعیت رشد مناسب محصول می باشد.

دستگاه اندازه گیری کلروفیل دارای فک قرار گیری برگ گیاه میباشد که برگ باید در نقطه سوراخ تابش نور در فک قرار گیرد. با بسته شدن فک توسط فشار انگشتان دست میزان کلروفیل گیاه نمایش داد. در ابتدای کار با دستگاه پس از روشن شدن آن با بستن فک، دستگاه تنظیم ( Reset) و آماده نمونه برداری است که با اندازه گیری تعدادی نمونه در صورت نیاز با فشردن کلید میانگین گیری(Average) میتوان شاخص میانگین نمونه ها را مشاهده کرد که به صورت عدد در نشانگر دستگاه نشان داده میشود.

اساس کار دستگاه بر اساس میزان جذب نور توسط کلروفیل گیاه است به طوری که هر چه کلروفیل بیشتر باشد میزان جذب نور مریی بیشتر خواهد بود. نور مورد نیاز، توسط فرستنده دستگاه در دو طول موج مریی و مادون قرمز به سمت برگ گیاه ارسال میگردد.

دستگاه سبزیاب جهت تشخیص سبزینگی گیاه

برای تشخیص وضعیت رشد گیاه از شاخص های سبزینگی گیاهی ( Vegetation Index) استفاده میشود. این شاخص ها بیانگر روابط مختلف بین نور منعکس شده از طرف گیاه در طول موج های قرمز و مادون قرمز است. مهمترین این شاخص ها، شاخص نرمالیزه تفاضلی سبزینگی گیاهی (NDVI) است. این شاخص برای گیاهان مختلف قابل اندازه گیری است.

دستگاه سبزیاب جهت تشخیص شاخص «نرمالیزه تفاضلی سبزینگی» گیاهی که نقش اساسی در فرآیند فتوسنتز ایفا میکند بکار میرود . اساس کار دستگاه بر اساس اندازه گیری میزان انعکاس نور مرئی و اشعه مادون قرمز خورشید توسط گیاه است. این شاخص برای گیاهان مختلف از جمله زعفران در صورتی که اعداد بالاتر از ۷۵٪ را نشان دهد بیانگر انجام فرایند مناسب فتوسنتز گیاه و وضعیت رشد خوب محصول میباشد. در صورتی که اعداد کمتر از ۷۵٪ باشد میتوان با تقویت کودی مناسب گیاه، وضعیت رشد را ترمیم نمود.

نحوه کار دستگاه

دستگاه سبزیاب با حرکت بر روی سطح گیاه میتواند شاخص نرمالیزه گیاهی را اندازه گیری و روی صفحه نمایشگر نشان دهد. در ابتدای کار با دستگاه، پس از روشن شدن و تنظیم (Reset)، آماده نمونه برداری است. با نزدیک شدن به گیاه و اندازه گیری توسط دستگاه، میتوان شاخص نمونه ها را مشاهده کرد که به صورت عدد در نشانگر دستگاه نشان داده میشود.

اساس کار دستگاه مبتنی بر درصد انعکاس نور مریی و مادون قرمز توسط گیاه است به طوری که هر چه گیاه سالم تر باشد باشد میزان انعکاس نور مریی کمتر و انعکاس مادون قرمز بیشتر خواهد بود.

دستگاه علف یاب جهت تشخیص علف مزرعه

برای تشخیص علف هرز خصوصا علف های هرز پیش رویشی می توان از دستگاه علف یاب استفاده نمود. در ابتدای فصل رویش برگ های زعفران، برای مبارزه با علف های پهن برگ شناخت موقعیت استقرار علف ها و پاشیدن علف کش در مکانهای تجمع علف هرز می تواند در کاهش مصرف علف کش بسیار موثر باشد.

برای تشخیص موقعیت علف هرز می توان از شاخص گیاهی تنظیم شده با زمین (SAVI) استفاده نمود. این شاخص بیانگر رابطه مختلف بین نور منعکس شده از طرف گیاه و خاک در طول موج های قرمز و مادون قرمز است. اساس کار دستگاه بر اساس اندازه گیری میزان انعکاس نور مریی و اشعه مادون قرمز خورشید توسط گیاه و خاک است.

نحوه کار دستگاه

دستگاه علف یاب با حرکت بر روی سطح گیاه می تواند شاخص گیاهی تنظیم شده با زمین را اندازه گیری و روی صفحه نمایشگر نشان دهد. در ابتدای کار با دستگاه، پس از روشن شدن و تنظیم (Reset)، آماده نمونه برداری است. با نزدیک شدن به گیاه و اندازه گیری توسط دستگاه، میتوان شاخص نمونه ها را مشاهده نمود که به صورت عدد در نشانگر دستگاه نشان داده می شود.

در صورتی که اعداد نشان داده شده توسط دستگاه کمتر از ۶۰٪ باشد بیانگر زمین خالی و در صورتی که اعداد بیش از ۶۰٪ باشد بیانگر وجود علف های هرز زعفران است که می توان با علف کش انتخابی پهن برگ عملیات علف کشی را انجام داد. این دستگاه مجهز به سیستم اتوماتیک کنترل پاشش بوده که در نقاطی که تشخیص علف هرز داده، علف کشی را انجام میدهد.

سامانه تشخیص و تهیه نقشه عملکرد زعفران

جهت بررسی عملکرد مزرعه در حالت کلی میزان محصول برداشت شده توزین و با تقسیم بر مساحت مزرعه، عملکرد آن به صورت کلی بدست می آید. اما در صورتی که بتوان وضعیت عملکرد مزرعه در نقاط مختلف را محاسبه نمود و به عملکرد نقطه ای و جزیی مزرعه پرداخت و بر اساس آن نقشه عملکرد مزرعه را ترسیم نمود. میتوان مانند یک تصویر رادیو گرافی از بدن انسان به مزرعه نگاه و نقاط قوت و ضعف مزرعه مشخص و نسبت به اصلاح نقاط ضعف آن پرداخت.

در فناوری های امروزی این مهم کاملا عملی و قابل دسترسی است. برای مکانیزاسیون زراعت زعفران مثلا در کمباین های برداشت غلات امکان نصب سامانه اندازه گیری لحظه ای عملکرد وجود داشته و می توان نقشه عملکرد را ترسیم نمود .

با توجه به اینکه فعلا دستگاه برداشت اتوماتیک زعفران وجود نداشته در صورت امکان می توان به صورت دستی اقدام به تقسیم بندی مزرعه نموده و با مشخص شدن سهم محصول هر بخش از مزرعه به محل مربوطه، نقشه عملکرد قابل ترسیم میباشد. در این روش مزرعه متناسب با ابعاد و شکل آن به قطعات کوچکتر به عنوان مثال به قطعات ۵۰ تا ۱۰۰ متر مربعی تقسیم و شماره گذاری می گردد.

محصول هر قسمت برداشت و در بسته مربوطه شماره گذاری شده و توزین میگردد. بسته شماره گذاری شده پس از جداسازی کلاله و خشک شدن آن نیز توزین میگردد، پس از توزین دو مرحله ای محصول برداشت شده و محصول کلاله خشک شده مراحل ذیل صورت می گیرد:

١- وزن محصول تر برداشت شده هر قسمت به وزن محصول کلاله خشک شده همان قسمت تقسیم و نسبت هر قسمت بدست می آید. با مقایسه نسبتها با همدیگر و مقایسه با نسبت عرف محلی می توان ارزیابی مناسبی از بهره وری مزرعه بدست آورد.

۲- در نقشه تقسیم بندی مزرعه مقادیر وزن شده محصول کلاله خشک درج و با رنگ بندی بر اساس اختصاص رنگ سبز پر رنگ برای قسمت های پر محصول و رنگ زرد برای محصول متوسط و رنگ قرمز برا کم محصول می توان نقشه عملکرد (Yield map) را ترسیم کرد.

این نقشه به صورت واضح و تصویر کمک می کند که نقاط پرمحصول و کم محصول کاملا مشخص و برای اصلاح نقاط کم محصول اقدام صورت گیرد. اعداد بدست آمده را می توان با میانگین عرف محل، میانگین شهر و استان مقایسه نمود.

استفاده از گیرنده موقعیت یاب (GPS) در کشت زعفران

سامانه گیرنده موقعیت یاب امروزه در کاربردهای مختلف فنی و حتی روزمره زندگی به شدت توسعه یافته به طوری که پیش بینی می شود در آینده نزدیک جزو اصلی ترین ابزارهای زندگی بشری باشد. این سامانه هم اکنون بر روی بسیاری از گوشی های تلفن همراه نصب و قابل بهره برداری است.

از موقعیت یابی در مکانهای مختلف، هدایت به آدرس های مورد نظر، هدایت در رانندگی، مراقبت از فرزندان و سالمندان، فاصله یابی، مساحت یابی از کاربردهای گیرنده ها می باشد. اساس کار این گیرنده ها بر اساس سامانه مکان یابی ماهواره ای با دقت بسیار زیاد است، به طوری که در کاربردهای بسیار دقیق برای هدایت پرتابه ها و هواپیماها از آن کمک گرفته می شود.

در کشاورزی نیز کاربرد این سامانه به سرعت در حال گسترش است. اکثر تجهیزات پیشرفته مدرن کشاورزی امروزی اعم از تراکتور، کمباین و ادوات و ماشین های کشاورزی به این سامانه مجهز شده اند. انواع بذر کارها، ماشینهای داشت مانند کودپاش ها، سمپاش ها و تجهیزات آبیاری مدرن جهت کنترل دقیق مصارف نهاده ها و آب بر اساس نیازهای واقعی هر نقطه از زمین مجهز به گیرنده موقعیت یاب هستند.

تراکتورها و کمباین های مدرن امروزی که بدون نیاز به راننده می توانند عملیات کشاورزی را بر اساس برنامه ریزی صورت گرفته انجام دهند.

در مکانیزاسیون زراعت زعفران در صورتی که امکان بکارگیری گیرنده موقعیت یاب وجود داشته و یا بر روی گوشی تلفن همراه نصب است میتوان برای کاربردهای مساحت یابی مزرعه و قطعات کشاورزی، اندازه گیری ابعاد زمینهای کشاورزی، موقعیت زمین کشاورزی، اندازه گیری مسیرهای آبرسانی و طول لوله کشی مسیرها استفاده نمود.

در صورتی که کشاورزان عزیز علاقمند به نقشه کشاورزی منطقه و موقعیت زمین خودشان باشند میتوانند مختصات زمین خود را که با گیرنده یاب مشخص شده، وارد نرم افزار گوگل ارث (Google earth) “که از شبکه اینترنت قابل دانلود است، پیاده سازی کنند و تصویر موقعیت مزرعه و اطلاعات نسبت به زمین های هم جوار و مسیرهای آب رسانی و مسیرهای تردد را در قالب نقشه های ماهواره ای بدون هزینه ملاحظه نمایند و اطلاعات ملکی و همجواری خود را بررسی نمایند.

مخالفت با مکانیزاسیون زراعت زعفران

برخی از افراد مخالف مکانیزاسیون زراعت زعفران می باشند و معتقدند که با ابداع این ماشین آلات بر جمعیت کشاورزان بیکار افزوده می شود، بد نیست که به موارد زیر بذل توجه فرمایند:

الف: آیا با مکانیزاسیون گندم و یا کارنده نشا برنج و … بر تعداد کشاورزان بیکار افزوده شده است؟

ب: آیا می دانند که در بسیاری از سال ها به عنوان مثال کشاورزان قاینی، فرصت باز کردن گل های زعفران را نداشته و آن را برای فروش به شهرهای مجاور می فرستادند که در برخی از سال ها گل های فروخته نشده در بیابان ریخته می شد؟

ج: آیا می دانند که عمده زعفران در مناطق دشت مانند گناباد و تربت حیدریه تولید می شود و بسیاری از افراد علاقمند به جهت نیاز مبرم به کارگر به هنگام کاشت بنه و در فصل برداشت گل زعفران ، از کاشت زعفران خودداری می کنند؟

در ضمن در مناطق روستایی، با توجه به ابعاد کم زمین های زراعتی و پستی و بلندی های موجود اصولا امکان مکانیزاسیون فراهم نیست.

د: آیا می دانند که باید کپه کاری معمول در اغلب مناطق به ردیف کاری تبدیل شود و این امر نیاز به ماشین آلات دارد؟

ه: آیا می دانند که مناسب ترین عمق شخم ۳۰ – ۲۵ سانتی متر است که با فارویر ۱۰ – ۵ سانتی متر زیر محل کشت بنه زعفران هم سست می شود، بدین ترتیب بر رشد بنه های دختر بر رشد بیشتر گیاه تاثیر زیادی دارد؟

آیا می دانند که کشاورزان بویژه افراد مسن ساعت ها بر روی زمین به منظور گل چینی می نشینند و به درد کمر مبتلا می شوند تا ما در سایه زحمات آن ها راحت باشیم؟