نام فارسی بلیحا ، اسليخ که در کتب طب سنتی اسلیج هم نوشته شده است. گیاهی زینتی، از تیرهی شاه پسند، علفی، پایا و دارای ساقه های خزنده که تقریبا چهار گوش است. در هر جایی که خاک وجود داشته باشد، ریشه می زنند و کم کم پیوند جدیدی را ایجاد می کنند. به این گیاه علف چوب کبریت نیز می گویند چون ساقه ی گل ها از دور شبیه چوب کبریت است.
نام های دیگر: اسليخ، ليبيه و بلیحاء.
نام فارسی:اسلیح یا اسليخ
تیره : شاه پسندVerbenaceae
نام انگلیسی : match weed–fog fruit
نام علمی : Phyla nodiflora L
(بوته های علفی یا نیمه درختچه ای با اندامهای هوایی بدون کرک یا با کرک های مویی کوتاه برگها با آرایش متقابل و در برخی گونه ها به صورت متناوب روی برگها قرار گرفته اند.)
بلیحا پوشیده از کرکهای خاکستری متمایل به سفید است.برگهای آن سبز رنگ، روبروی هم به شکل ماله به طول ۲ تا ۳ و عرض ۱ تا ۱/۲ سانتی متر و دارای کناره دندانه دار در نیمه فوقانی پهنک است.
مشخصات بلیحا
گیاهی است از خانوادهی شاه پسند و Verbenaceae، چند ساله، علفی، ساقههای آن خزنده و مقطع آن چهارگوش است. ساقههای هوایی گیاه در محل پندها ریشک میزند که با تماس با خاک درآن مستقر شده و پایهی جدیدی تولید میکند. این گیاه پوشیده از تار و کرک سفید رنگ خاکستری است به طوری که گیاه، خاکستری رنگ به نظر میآید. برگهای آن متقابل در ابعاد 5/1-1*3-۲ سانتیمتر است.
گلهای آن کوچک و قرمز رنگ. میوهی آن خیلی ریز و تخم مرغی به طول 2-1 میلیمتر است. این گیاه در مناطق مختلف آسیا در سرتاسر هند، مناطقی از چین، آفریقا و ایران انتشار دارد. در ایران در مناطق گیلان، سواحل ماسهای غازیان، آستارا، جاهای مرطوب اطراف لاهیجان، گرگان، مازندران، درهی چالوس، بابلسر و در خوزستان در هفت تپه و اطراف رودخانهی کارون، شوش، اهواز، مناطق شرق بهبهان، بلوچستان، مکران، هودیان و تنگ سرخ دیده میشود.
گل های آن کوچک و قرمز رنگ، گل آذین و در مرکز به رنگ ارغوانی است و دور تا دور آن با گل های سفید و صورتی احاطه شده است و از اردیبهشت تا شهریور می روید. میوه گیاه خیلی کوچک و طول آن حداکثر ۱ تا ۲ میلی متر است.
اسليخ بومی برزیل و ایالات متحده است ولی در مناطق جنوبی آسیا و آفریقا و در بسیاری از نقاط از گونه های طبیعی آن مناطق به شمار می آید. محل رویش این گیاه، هند، چین، آفریقا و ایران است.
در ایران، گیلان، غازیان، آستارا، لاهیجان، گرگان، مازندران، چالوس، بابلسر، هفت تپه، در اطراف کارون، اهواز، بهبهان، سیستان، مکران، تنگ سرخ و… می روید.
از بلیحا به عنوان جایگزینی چمن در مناطق گرمسیری استفاده میشود.
قسمتهای مورد استفاده:
برگ های جوان و ریشه.
ترکیبات شیمیایی
تانن، چربی، استر موس، روتین، نودی فلورين، لاكتوز، مالتوز، گلوکز.
در بلیحاء دو گلوکوزید رنگی به نام تودی فلورین A و B قندهای آزاد، تانن، مواد چرب، روتین و تاسیتوسترول یافت می شود.
نحوه کاشت و تکثیر
در بندهای ساقهی آن ریشه ی نابجایی در تماس با زمین ایجاد میشود و از همان نقطه تکثیر می شود.
کاشت بذر آن در اواسط بهار در گلخانه صورت می گیرد و پس از این که به اندازه کافی بزرگ شد به گلدان منتقل می شود. این گیاه در سایه رشد خوبی ندارد.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
به صورت چای دم کرده و ضماد.
خواص درمانی و طبیعت بلیحاء
خواص دارویی بلیحا به طور خلاصه عبارتند از: تسکین دهنده، ضد باکتری، ادرارآور، انگلش، تب بر ضد سرفه و سرماخوردگی است. آب ریشه ی آن تقویت کننده معده و برای درمان مشکلات بیماری های معده استفاده میشود.
تقویت کننده نیروی جنسی، بیماری سوزاک، برونشیت و تنگی نفس، سوزاک، جوش و کورک، سوهاضمه، درد مفاصل، دفع کرم قلاب دار معده، قاعده آور، بادشکن و مدر، درد مفاصل و میکروب کش است.
از دم کرده ی آن برای از بین بردن کرم قلاب دار معده استفاده می شود.
دم کرده ی این گیاه تقویت کننده معده است. و همچنین دم کرده آن نیروی جنسی را تقویت می کند. دمکردهی برگ این گیاه برای بیماری سوزاک مفید است.
برای معالجه برونشیت و تنگی نفس از دم کردهی این گیاه می توان استفاده کرد. برگ تازهی این گیاه را له کنید و برای باز شدن جوش و کورک، به صورت ضماد استفاده کنید. برای از بین بردن سوهاضمه از دم کردهی برگهای جوان این گیاه استفاده می شود.
به صورت ضماد برای تسکین درد مفاصل استفاده کنید. در چین از این گیاه برای دفع کرم قلابدار استفاده می شود.
در تایوان این گیاه را در درمان سوزاک و به عنوان قاعده آور مصرف می کنند. در هند و چین در درمان برنشیت و سایر انواع بیماری های تنفسی مورد استفاده است. در فیلیپین این گیاه را بوسبوسی مینامند و از برگهای آن به جای چای استفاده می کنند.
این دم کرده باد شکن و مدر است. خانم های باردار از دم کرده ی برگ و ساقه های جوان گیاه بلیحا یا اسلیخ پس از وضع حمل برای رفع سوهاضمه استفاده کنند.
عصارهی الکلی این گیاه میکرب کش است و بر ضد اشریشیاکلی موثر است.
استفاده از این گیاه در موارد احتباس ادرار و تسکین درد مفصل زانو موثر است.
راهنمای درمانی بلیحا
- آن را دم کنید و به جای چای بنوشید. تب بر، بادشکن، مدر و قاعدهآور است، برای معالجهی سوزاک، برونشیت و سایر بیماریهای تنفسی مفید است، کرم قلابدار را دفع میکند، برای رفع بندآمدگی ادرار و تسکین درد مفاصل زانو نافع است.
- عصارهی آن را برای رفع سوهاضمه به کودکان بدهید. موثر خواهد بود.
- تازهی آن را له کرده و ضماد نمایید. برای رسانیدن جوش و کورک موثر است.
سابقه ی تاریخی
این گیاه اولین بار توسط کارل فردریچ مارتیوس در کتاب فلورا برازیلینسیس شرح داده شده است.