مهرگیاه (Mandragora officinarum)

نام فارسی: مهرگیاه

نام علمی: Mandragora officinarum

نام فرانسه: Mandragore

نام انگلیسی: Mandrak plant

نام آلمانی: Hundsapfel، Alraun

نام ایتالیایی: Pomo di cane، Mano di gloria، Mandragora

نام عربی: سراج القطرب، يبروح

مهرگیاه از تیره سیب زمینی گیاهی علفی، عاری از ساقه و دارای ریشه قوی و منشعب به دو شاخه است. برگ هایی پهن و بزرگ دارد که از ناحیه یقه خارج گردیده، سطح آن را کاملا می پوشاند. گل های آن که در وسط برگ ها ظاهر می گردد، به رنگ سفید مایل به سبز است. میوه اش سته، گوشت دار، به رنگ زرد و به بزرگی یک سیب می باشد.

قسمت مورد استفاده گیاه مهرگیاه، ریشه آن است که مجموعا، دارای ظاهر یک انسان آویخته است. ریشه آن، رنگ قهوه ای، بوی تهوع آور و طعم تند و زننده دارد. کلیه قسمت های گیاه نیز دارای اثر مخدر و خطرناک است.

ترکیبات شیمیایی مهرگیاه

قسمت های مختلف این گیاه از تیره سیب زمینی دارای الكالویيدهایی است که مقدار آن ها مجموعا به ۰.۳۷ درصد می رسد. قسمت اعظم این الکالوییدها را نیز هيوسيامين تشکیل می دهد که توام با مقدار کمی هیوسین و الكالویيد دیگری به نام ماندرا گورین (mandragorine) است. بعضی از محققین، الکالویید اخیر را مخلوطی از هيوسيامين و هیوسین می دانند.

خواص درمانی مهرگیاه

قسمت مورد استفاده گیاه مهرگیاه به علت دارا بودن هيوسيامين و هیوسین، اثر باز کننده مردمک چشم دارد. در گذشته از آن به عنوان نیرو دهنده قوه باء استفاده به عمل می آمده است. قدما آن را به عنوان مخدر، به کار می برده اند. امروزه کم تر به مصارف درمانی می رسد. این گیاه در ایران نمی روید.

.Nicotiana Linn

Nicotiana ها که پرورش بعضی از آن ها در غالب نواحی جهان متداول است. گیاهانی با ارزش درمانی غیر قابل توجه اند ولی از برگ آن ها در تهیه سیگار معمولی، سیگار برگ و غیره استفاده به عمل می آورند. لزوم شرح اختصاصات آن ها بیشتر از این جهت است که در اعضای این گیاهان یک ماده سمی به نام نیکوتین وجود دارد و از آن برای از بین بردن حشرات، طفیلی ها و آفات گیاهی و همچنین لارو آن ها استفاده به عمل می آید.

Nicotiana ها، گیاهانی علفی یک ساله یا پایا و به ارتفاع ۱ تا ۲ متر هستند. برگ هایی متناوب، پهن، بزرگ و چسبنده دارند. گل های آن ها که در قسمت انتهایی ساقه، به وضع مجتمع پدید می آید، ظاهر بوقی شکل دارد و به رنگ های سفید، سفید مایل به زرد یا مایل به قرمز می باشد. اجزای گل آن ها ۵ تایی و میوه آن ها پوشینه، ۲ خانه (به ندرت ۴ خانه) و محتوی دانه های کوچک و متعدد است. بر اثر کشت های متوالی و انتشار انواع پرورش یافته این گیاهان، واریته ها و نژادهای مختلفی از آن ها به دست آمده که در چهار دسته زیر جای داده شده اند:

1. دسته ای از Nicotiana ها، که برگ های ساقه آغوش و گل آذین گرزن یک سویه داشته جام گل آن ها دارای لوب های نسبتا پهن و نوک تیز با کناره تقريبا قرمز رنگ است به علاوه قسمت لوله ای شکل جام گل آن ها در ناحیه مجاور کاسه گل (قاعده)، باریک ولی در قسمت فوقانی آن، متورم می باشد مانند N. Tabacum.
2. دسته ای از Nicotiana ها، که به خلاف گروه مذکور، برگ هایی با دمبرگ مشخص دارند. کناره آزاد جام گل آن ها نیز زرد رنگ و یا متمایل به قرمز است. در گیاهان این دسته، لوله جام در مجاورت کاسه گل، متورم تر از قسمت فوقانی آن است مانند N. rustica.
3. دسته ای از Nicotiana ها، که به صورت گیاهانی پایا ولی فاقد ساقه مشخص اند. برگ های آن ها، عاری از دمبرگ به نظر می رسد. چسبندگی برگ و ساقه آن ها کم و جام گل آن ها سفید یا کم و بیش رنگی است. لوله جام گل آن ها نیز استوانه ای می باشد مانند N. petunoides.
4. دسته ای از Nicotiana ها، که اصولا علفی و دارای برگ هایی با دمبرگ مشخص اند. جام گل آن ها رنگ مایل به سفید دارد ولی استفاده ای از آن ها در صنعت به عمل نمی آید مانند N. polydiclia.