آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
Miss.fazlikhani 
نام فارسی: آسه
نام علمی: .Lycium barbarum L
نام فرانسه: L. de Barbarie، L. commun، Lyciet
نام انگلیسی: Box thorn
نام آلمانی: Gemeines Bochskorn، Bocksdorn
نام ایتالیایی: Lycio umilo
نام عربی: خولان (Khowlan)
آسه از تیره سیب زمینی درختچه ای است به ارتفاع ۲ تا ۵ متر و دارای شاخه های فراوان که به حالت وحشی در منطقه وسیعی از اروپا مانند فرانسه، سوئیس و بلژیک و در آسیا مانند ایران و نقاط دیگر می روید. برگ های آن بیضوی دراز، نوک تیز و گل های آن به رنگ بنفش روشن و واقع در کنار برگ هاست. میوه گوشت دار و بیضوی دارد که پس از رسیدن نیز رنگ قرمز یا نارنجی قرمز پیدا می کند. از این گیاه در ردیف انواع مهم مولد عسل جای دارد. پرورش آن در بعضی نواحی معمول است.
ترکیبات شیمیایی آسه
وجود سولانین و هیچ نوع گلوکزید در گیاه آسه محقق نگردیده است. در اعضای مختلف آن مقداری مواد قندی، کولین، تانن ( در حدود ۸ درصد) و اسید سیانیدریک یافت می شود.
مطالعات E. Schmidt و W. Sohutte در سال ۱۸۹۰ نشان داد که در برگ این گیاه، نوعي الكالوئيد با اثر بازکننده مردمک چشم، به نام تروپئین (Trope ine) وجود دارد ولی بررسی های بعدی که توسط Dr. R. Weitz در سال ۱۹۲۱ به عمل آمد، وجود آن را در برگ گیاه رد نمود و فقط این نتیجه کلی به دست آمد که اگر عصاره هیدروالکلی برگ های استابيليزه گیاه ، به مقادیر زیاد تزریق شود، ایجاد فلج پنوموگاستریک می کند. از بشره میوه گیاه آسه نوعی ماده رنگی، استخراج می شود.
خواص درمانی آسه
اعضای مختلف گیاه آسه ، اثر مدر، مسهلی (Dragendroff) ، رفع بی خوابی (Bezanger)، خلط آور و همچنین ضد تشنج دارد. مصرف آنها برای رفع سیاه سرفه و سرفه های تشنجی توصیه شده است.
برای میوه آسه اثر قاعده آور قائل اند و آن را در رفع بواسیرهای خونی و آب آوردن انساج موثر ذکر نموده اند به علاوه چنین شهرت دارد که مصرف شیره برگ تازه گیاه، بینایی را نیرو می بخشد. از میوه این گیاه جهت تقویت قوه باء نیز استفاده می شود.
صور دارویی آسه
دم کرده یک گرم گیاه آسه در یک فنجان آب، برای مصارف در چند دفعه به صورت جرعه در ۲۴ ساعت به الكلاتور برگ گیاه به مقدار یک گرم (حداکثر) در ۲۴ ساعت برای اشخاص بالغ، در ۳ یا ۴ مرتبه.
برای اطفال ۲ تا ۱۰ ساله، الكلاتور برگ گیاه به مقدار یک قطره بر حسب هریک از سنین عمر و ۳ مرتبه در روز باید به کار رود، زیرا با این مقدار هیچ گونه ناراحتی نظیر احساس خشکی در ناحیه حلق، اختلالات بینایی و غیره عارض نمی شود.
محل رویش آسه
گیاه آسه درجنوب غربی ایران، بوشهر، بلوچستان، یزد در ارتفاعات ۲۰۰۰ متری، برازجان، خارک، خوزستان، لرستان: بیشه، کرمان، حاشیه دریای خزر میروید.
میوه رسیده .Lycium chinense Mill، در چین و ژاپن به مصرف خوردن می رسد و اثری مدر دارد. این گیاه، به صورت درختچه ای خاردار و به ارتفاع یک متر است. برگ های متناوب بیضوی – نوک تیز با کناره عاری از دندانه و گل های کوچک، به رنگ ارغوانی دارد. میوه اش به عنوان یک ماده مقوی و مغذی به بیماران مبتلا به دیابت و سل ریوی به مقدار ۶-۱۰ گرم در روز داده می شود. پوست ریشه آن، اثر تب بر، رفع سرفه و درمان ناراحتی های ریوی در مسلولین دارد و از این نظر به مقادیر ۵ تا ۸ گرم مورد استفاده قرار می گیرد.
.Atropa physaloides L ، Nicandra physaloides (L.) Gaertn
گیاهی علفی، یک ساله، دارای ساقه راست، بی کرک و به ارتفاع ۰.۳۰ – ۱.۳۰ متر است. برگ های تخم مرغی نوک تیز، با کناره صاف یا دندانه دار دارد. گل های آن درشت، زیبا، منفرد و به رنگ ارغوانی روشن با آبی است و معمولا بر روی دمگل خمیدهای ظاهر می شود. در بعضی پایه ها، قسمت لوله ای جام گل دارای ظاهر استکانی و منتهی به پهنک مشخص می گردد.
بومی امریکا در ناحیه پرو است ولی به علت داشتن گل های درشت و زیبا، اغلب پرورش می یابد. دانه اش دارای ۲۰ درصد ماده چرب است ولی برای روغن کشی مورد استفاده قرار نمی گیرد. روغن دانه در صورت استخراج دارای وزن مخصوصی معادل ۰.۹۱۵ در گرمای ۱۵ درجه است. اندیس انکسار آن در گرمای ۲۰ درجه برابر ۱.۴۷۳۳، اندیس صابونی آن ۱۸۷ و اندیس ید آن ۱۳۸ است.
روغن دانه دارای ۱۰ درصد از اسیدهای چرب اشباع شده (اسید پالمیتیک و اسید – استئاریک) می باشد. بقیه آن را نوع اشباع نشده این اسیدها مانند اولئیک (۲۲ درصد) و اسید – لینولئیک (۶۸ درصد) تشکیل می دهد.
خواص درمانی
تمام قسمت های گیاه اثر مدر دارد. جوشانده برگ آن جهت از بین بردن شپش به کار می رود.
محل رویش
این گیاه در نواحی شمالی ایران سواحل دریای خزر، گرگان و بندر گز پراکندگی دارد.
.Fabiana imbricata Ruiz . et Pav
درختچه ای است که در شیلی و پرو می روید، برگ های کوچک و فلس مانند و گل های بوقی شکل و منفرد در انتهای شاخه ها دارد. در بازرگانی سرشاخه خشک آن در معرض استفاده قرار می گیرد.
ترکیبات شیمیایی
اعضای این گیاه دارای نوعی رزن به نام فابیارزن (fabiaré se ne)، اسانس (فابیانول fabianol) به رنگ زرد طلایی با تلالو آبی، گلوکوتانوئید (glucotannoide) و الكالوئیدی به نام فابیانین (fabianine) می باشد که در سال ۱۸۸۶ از گیاه به دست آمد. به علاوه دارای ماده ای به نام فابیاترین (fabiatrine) است. فابیانین (Fabianine)، به فرمول C۱۴H۲۱NOو به وزن ملکولی ۲۱۹.۳۲ است. این ماده در برگ، شاخه ها و چوب .Fabiana imbricata R.P وجود دارد. استخراج فابیانین و تعیین فرمول منبسط آن توسط محققینی مانند Edwards و Elmore در سال ۱۹۶۲ انجام گرفته است.
فابیانین دارای حالت مایع است. فابیات رين (Fabiatrine) به فرمول C۲۱H۲۶O۱۳ و به وزن ملکولی ۴۸۶.۴۴ است. از شاخه های .Fabiana inbricata R.P توسط Edwards و Rogerson استخراج شده است. تعیین فرمول منبسط و سنتز آن توسط Chaudhury و همکارانش انجام گرفته است.
فابیات رین، به صورت بلور های سوزنی شکل و باریک در متانول رقیق به دست می آید. در گرمای ۲۳۶-۲۳۸ درجه ذوب می شود. به مقادیر زیاد در آب داغ ولی به مقدار کم در حلال های معمولی مواد آلی حل می شود.
خواص درمانی
مدر و محرک ترشحات کبد است. در برخی بیماری های مربوط به مثانه از آن استفاده به عمل می آید.
صور دارویی
این گیاه در ایران نمی روید.
.Cestrum Parqui L’ Herit
درختچه کوچکی است که در آمریکای جنوبی، مجاور کوهستان های برزیل، پاراگوئه و آرژانتین تا شیلی می روید. برگ هایی کامل، نوک تیز، به رنگ سبز روشن، بی کرک و به طول ۵ تا ۱۲ سانتی متر دارد. در قاعده دمبرگ آن، دو زائده کوچک باریک و نوک تیز دیده می شود.
ترکیبات شیمیایی
در اعضای این گیاه، الكالوئیدی به نام پارکوئين (parquine) به مقدار ۰.۹۰ در هزار توسط J. Mercier و J. Chevalier در سال ۱۹۱۳ به دست آمد که از سموم عصبی و ماهیچه ای است. مجاورت این الكالوئيد به آتروپین بیشتر از استر یکنین است. پارکوئین ماده ای است فوق العاده تلخ که در آب غیر محلول می باشد ولی در الكل به مقدار زیاد، مخصوصا اگر گرم باشد، حل می گردد. محلولات نمکی آن غیر ثابت است و تدریجا به رنگ زرد تیره در می آیند.
خواص درمانی
از اعضای این گیاه به عنوان معرق و تب بر استفاده به عمل می آید. این گیاه در ایران نمی روید.
از گیاهان مفید دیگر این تیره، انواع زیر را که هیچ یک از آن ها در ایران نمی رویند ذکر می نماییم:
.Brunfelsia uniflora D. Don
گیاهی علفی و بومی نواحی حاره امریکاست ریشه اش که تنها قسمت مورد استفاده آن است، پوستی به رنگ قرمز مایل به قهوه ای دارد و معمولا به صورت قطعات باریک و استوانه ای شکل در معرض استفاده قرار می گیرد و ریشه اش مواد رزینی، پکتیکی، الکالوئیدی به نام ماناسین (Manacine) به فرمول C۲۲H۳۳N۲O۱۰ و همچنین ماده دیگری به نام ماناسئين (Manace ine) به فرمول C۱۵H۳۳N۲O۱۵ یافت می شود.
بومیان آمریکا، از ریشه این گیاه به عنوان مدر و داروی ضد سیفیلیس، تحت نام جیوه گیاهی استفاده می نموده اند. مصرف آن باید در نهایت احتیاط صورت گیرد زیرا اگر به مقادیر زیاد به کار رود، ماناسين موجود در ریشه، ایجاد فلج دستگاه تنفس را نموده و باعث قطع ترشحات غدد می گردد.
.Franciscea uniflora Pohl.) Brunfelsia hopeana (Hook.) Ben)
که نوع دیگر آن است و قبلا شرح داده شد، درختچه ایست که در برزیل می روید. در آن، نوعى الكالوئيد به نام ماناسين (احتمالا مشابه اسید ژل سمیک) یافت می شود. بومیان محل رویش گیاه از آن، جهت درمان رماتیسم و رفع عوارض سیفیلیس استفاده به عمل می آورده اند.
در ایران نمی روید.
.Cyphomandra betacea Sendt
درختچه ای به ارتفاع ۳ تا ۵ متر و بومی نواحی حاره امریکاست. در منطقه وسیعی نیز از آنتیل تا برزیل و آرژانتین پرورش می یابد. میوه اش درشت، بیضوی و به رنگ زرد یا قرمز است. واریته های مختلف دارد. از قسمت گوشت دار آن که طعمی نسبتا ترش دارد، برای تهیه کمپوت و مربا استفاده به عمل می آورند و یا آن که آن را مخلوط در سبزی ها مصرف می کنند.
میوه این گیاه دارای مقدار زیادی معادل ۱ تا ۱.۵ درصد اسید سیتریک است و به نام Tomate en arbre با Tomte de la Paz نیز نامیده می شود. میوه عاری از پوست و دانه، می تواند به مصارفی شبیه گوجه فرنگی برسد.
.Schwoenkia americana L
در نواحی مختلف امریکا می روید به مصرف درمان بیماری های اطفال خصوصا بیماری های مربوط به برونش ها می رسد. به علاوه بومیان محل از آن برای رفع سرفه و به عنوان تصفیه کننده خون استفاده به عمل می آورند. دارای ۰.۳۴ درصد از نوعی هتروزید به نام شون کیوزید (schwoenkioside) است. این هتروزید اگر در محیط اسیدی می گردد. و یا با مداخله فرمان ها، هیدرولیز شود، موادی نظیر گلوكز و شون کيول (schwoenkiol) از آن نتیجه می گردد.
.Latua pubiflora (Gris) Phil
گیاهی است بوته مانند، و زیبا که در نواحی مختلف جنوب شیلی پراکندگی دارد و مردم نواحي محل رویش نیز آن را برای درمان بیماری ها به کار می برد. بدین نحو که از برگ های سبز و پوست ساقه های آن دم کرده ای تهیه می نمایند و در عبادتگاه مصرف می کنند. این گیاه به علت دارا بودن ریشه های نابجا، ہه سهولت تکثیر پیدا میکند به طوری که در مدت کوتاهی، وسعت زیادی از زمین محل رویش را اشغال می نماید. از بین بردن آن به علت باقی ماندن ریشه های فراوان و نابجای آن که مقداری از آن ها همیشه پس از خارج کردن گیاه از زمین، درون خاک باقی می ماند، بسیار مشکل می باشد.
ترکیبات شیمیایی
برگ های گیاه دارای ۰.۱۸ درصد هيوسيامين و ۰.۰۸ درصد اسکوپولامين است. در دانه اش معادل ۰.۰۸ الكالوئید توتال وجود دارد که ۸۶ درصد آن را آتروپین و ۱۴ درصد بقیه را اسكوپولامین تشکیل می دهد.
برای این گیاه اثر مقوی قائل اند و مصرف آن همیشه به صورت دم کرده یا جوشانده (پوسیون) است. اثر مخدر دارد و اثرات روحی را که همیشه پس از مصرف دم کرده اعضا گیاه ، در مصرف کننده ایجاد می شود به این دو الکالوئید نسبت می دهند. مصرف آن ایجاد وهم و خیال و هذیان می نماید. به عنوان پادزهر می توان، تاجریزی سیاه و یا مخلوط آن با ترشک (Oxalis) را پیشنهاد نمود.
در ایران نمی روید.
