Lobelia inflata

نام علمی: .Lobelia inflata L

نام فرانسه: Tabac indien، Lobeli enflee

نام انگلیسی: Indian tobacco

نام ایتالیایی: Tabaco indian، Lobelia

نام آلمانی: Lobelienkraut

نام عربی: دخان هندی، تبغ هندی (Tabagh hindi)

Lobelia inflata گیاهی است علفی از تیره لوبه ليا، یک ساله و دارای ساقه راست به ارتفاع ۳۰ تا ۶۰ سانتی متر که به حالت خود رو در کنار جاده ها و مزارع غالب نواحی امریکای شمالی، از کانادا تا كارولين و می سی سی پی می روید. در طول ساقه آن شیره ای با طعم تلخ جریان دارد. ظاهر ساقه آن زاویه دار و منقوش به لکه های کوچک بنفش رنگ است. برگ های آن ساده، متناوب، دندانه دار و گل های آن به رنگ آبی و مجتمع به صورت خوشه در کنار برگ های ناحیه راس ساقه است.

در هر گل آن، کاسه ای مرکب از ۵ تقسیم و جامی نامنظم، لوله ای شکل و منقسم به ۵ قسمت مشاهده می شود که مجموعا به صورت دو لوب مشخص جلوه می نماید. تعداد پرچم های گل آن ۵ و میوه اش کوچک، به صورت پوشینه، دارای ظاهر کروی و محتوی تعداد زیادی دانه کوچک و قهوه ای رنگ است. قسمت مورد استفاده گیاه، ساقه گل دار آن است که باید پس از پایان گل دادن، چیده و بادقت خشک گردد. بوی آن ضعیف ولی طعمش تند و سوزاننده، شبیه توتون است.

ترکیبات شیمیایی Lobelia inflata

وجود الكالوئیدهای مختلف، نخستین بار در سال ۱۸۳۸ توسط Procter در این گیاه محقق گردید. بعدا یکی از دانشمندان به نام Lewis، از این گیاه ماده ای به نام لوبه لين (lobéline)، به حالت مایع روغنی شکل، با واکنش قلیایی مشخص به دست آورد که عاری از بو ولی دارای طعمی تند، تحریک کننده و اثری قی آور شدید بوده است. این ماده در سال ۱۹۲۱ توسط Wieland، به صورت خالص تهیه گردید و به علاوه یک نوع راسمیک آن به نام لوبه لیدین (lobe lidine) به دست آمد.

همین دانشمند در سال ۱۹۲۵ موفق گردید وجود سه الكالوئید جدید و قابل تبلور به نام های لوبه لانين (lobe lanine)، لوبه لانيدين (lobe lanidine) و نورلوبه لانين (norlobe lanine) [ایزولوبه لانین (Isolobe lanine)] را در گیاه محقق دارد. به علاوه لوبی نین (lobinine) و همچنین ترکیبات دیگری نظیر انفلانين (inflanine)، تانن ماده چرب، اسانس و غیره نیز در این گیاه یافت می شود. مواد مذکور در برگ و راس شاخه های جوان گیاه وجود دارند. دانه آن دارای لوبه لين است. اعضای مورد استفاده این گیاه برای مصارف درمانی، باید حداقل دارای ۰.۳۷۵ درصد از مجموع کلی الکالوئیدها باشد.

لوبه لين (Lobeline)، به فرمول C_۲۲H_۲۷NO_۲ و به وزن ملکولی ۳۳۷.۴۷ است. از قسمت های مختلف گیاه و دانه های .Lobelia inflata L توسط Wieland استخراج گردیده است فرم راست گرد آن (Configuration sense)، به نام های آلفا – لوبه لین (α – lobeline) و انفلاتين (inflatine) موسوم است که به صورت بلوری های سوزنی شکل در الكل، اتروبنزن به دست می آید. در گرمای ۱۳۰ – ۱۳۱ درجه ذوب می شود.

در آب به مقدار بسیار کم ولی در الكل خیلی گرم، کلروفرم، بنزن و اتر به مقادیر زیاد حل می گردد. نوع راسیمیک آن (Confg. sense)، لوبه لیدین (lobelidine) نامیده می شود که به صورت بلوری های منشوری شکل به دست می آید و در گرمای ۱۱۰ درجه ذوب می شود. از نظر درمانی، نیرو دهنده اعمال تنفسی است.

لوبه لانیدین (Lobelanidine)، به فرمول C_۲۲H_۲۹N_۲O و به وزن ملکولی ۳۳۵.۴۳ است. مقدار درصد آن در اعضای گیاه مذکور کم تر از لوبه لین می باشد. استخراج آن توسط Wieland و همکارانش در سال ۱۹۲۵ و سنتز آن توسط Wieland و Drichaus انجام گرفته است.

لوبه لانیدین به صورت فلس های کوچک در الکل به دست می آید. در گرمای ۱۵۰ درجه ذوب می شود. به مقادیر زیاد در بنزن، کلروفرم و استن ولی به مقادیر کم در اثر دو پترول حل می گردد. در آب عملا غیر محلول است. کلریدرات آن به صورت بلوری های سوزنی شکل در الكل متبلور می شود. برومیدرات آن نیز به حالت متبلور به دست می آید.

لوبه لانین (Lobelanine)، به فرمول C_۲۲H_۲۵NO_۲ و به وزن ملکولی ۳۳۵.۴۳ است. مقدار درصد آن بعد از لوبه لین، بیش از سایر الکالوئیدهای گیاه می باشد. استخراج آن توسط Wieland و همکارانش در سال ۱۹۲۵ و سنتز آن توسط Scho pf و Lehmann انجام گرفته است.

لوبه لانین به صورت بلوری های سوزنی شکل و مجتمع، در اتر دوپترول یا اتر به دست می آید. در گرمای ۹۹ درجه ذوب می شود. به مقدار خیلی زیاد در الكل، استن، بنزن و کلروفرم ولی به مقادیر کم در آب و اتر محلول است. کلریدرات و برومیدرات آن به حالت متبلور به دست می آیند.

نورلوبه لانين (Norlobelanine) [ایزولوبه لانین isolobelanine]، به فرمول C_۲۱H_۲۳NO_۲ و به وزن ملکولی ۳۲۱.۴۲ است. استخراج آن از نیترات لوبه لانیدین توسط Wieland و همکارانش در سال ۱۹۳۵ صورت گرفته است. نورلوبه لانین، به حالت متبلور به دست می آید. در گرمای ۱۲۰ – ۱۲۱ درجه ذوب می شود. عملا در آب غیر محلول است. در الكل، بنزن، کلروفرم، اتر و اسیدهای رقیق حل می شود.

خواص درمانی Lobelia inflata

فراورده های گیاه Lobelia inflata اثر خلط آور دارند ولی اگر به مقادیر زیاد مصرف شوند، شديدا قی آور و سمی می گردند. از این گیاه در رفع بیماری های دستگاه تنفسی نظیر آسم و سیاه سرفه استفاده به عمل می آید. مصرف مقادیر کم و درمانی آن، ضمن از بین بردن اسپاسم ماهیچه های کوچک برونش ها، ایجاد حالت تهوع خاص می کند که خود موجبات سهولت خروج ترشحات برونش ها را فراهم می سازد. اثر درمانی اعضای این گیاه بیشتر مربوط به یکی از مواد موثره آن یعنی لوبه لین می باشد که معمولا به صورت ملح کلریدرات مصرف می شود.

لوبه لین، پادزهر بسیار خوب مرفین و هروئین است و به صورت ملح كلریدرات نیز مصرف می شود. از آن در رفع آسم، مسمومیت های ناشی از گاز Co یا گازهای روشنایی، مسمومیت از برخی مواد بی حس کننده در جراحی ها، برونکو پنومونی کودکان، رفع خفگی کودکان نوزاد و بسیاری موارد دیگر استفاده می گردد.

صور دارویی Lobelia inflata

گرد ساقه گل دار و خشک شده گیاه Lobelia inflata به مقدار ۰.۰۵ تا ۰.۳۰ گرم در ۲۴ ساعت به دفعات ۰.۰۵ تا ۱.۱۰ گرمی به شکل حب یا کاشه در اشخاص بالغ و به مقدار ۰.۰۱ تا ۰.۰۲ گرم برحسب هر یک از سنین عمر در اطفال (مصرف مقادیر زیاد آن ایجاد ناراحتی و مسمومیت می کند) – تنطور الكلى ۱/۱۰ به مقدار ۱ تا ۳ گرم مخلوط در یک پوسیون یا شربت برای اشخاص بالغ و ۱۰ قطره برحسب هر یک از سنین عمر برای اطفال (این تنطور با الکل ۷۰ درجه تهیه می شود و هر ۵۷ قطره آن یک گرم وزن دارد) – عصاره روان به مقدار ۰.۰۵ تا ۰.۳۵ گرم و یا ۳ تا ۲۰ قطره در یک پوسیون یا شربت (این عصاره به مقدار مساوی از عضو گیاه و حلال تهیه می گردد و هر ۵۴ قطره آن نیز به وزن یک گرم است).

مقدار مصرف کلریدرات لوبه لين ۰.۰۰۱ تا ۰.۰۰۳ گرم برای اطفال و ۰.۰۰۳ تا ۰.۰۰۶ گرم برای اشخاص بالغ به صورت تزریقات زیر جلدی یا درون عضله ای است که غالبا همراه با کامفر و آدرنالین به کار می رود. در موارد ضروری، تزریق مقادیر زیادتر آن یعنی ۰.۰۱ نیز در اشخاص بالغ به کار رفته است.

این گیاه و هیچ یک از گونه های دیگر آن در ایران نمی رویند، بعضی از آن ها به صورت زینتی در باغچه ها کاشته می شوند. از فراورده های لوبه لی جهت درمان بیماری های مختلف مخصوصا رفع آسم و سیاه سرفه، استفاده درمانی به عمل می آید.

١- نسخه جهت درمان آسم

هر قاشق سوپ خوری محلول مذکور دارای ۰.۵۰ گرم يدور پتاسیم و به همان مقدار از تنطور لوبه لی است. مقدار مصرف این محلول ۲ تا ۵ قاشق سوپ خوری در روز برای اشخاص بالغ است.

۲- نسخه جهت درمان سیاه سرفه اطفال

هر قاشق سوپ خوری از محلول مذکور دارای ۱۰ قطره تنطور لوبه لی، ۲ قطره تنطور بلادون و یک قطره تنطور آکونیت است. به مقدار ۳ – ۶ قطره برای اطفال ۳ – ۶ ساله می تواند مصرف شود.

گونه های مفید دیگر Lobelia ها

.Lobelia syphilitica L، گیاهی پایا، دارای ساقه پوشیده از برگ های دراز و نوک تیز و گل های زیبایی به رنگ آبی مایل به بنفش است که به صورت مجتمع در ناحيه راس ساقه ظاهر می گردد. به حالت وحشی در امریکای شمالی می روید و از آن الکالوئیدی به نام لوبينالين (lobinaline) به فرمول C_۱۹H_۲۴N_۲O_۲ به دست آمده است. ریشه اش در گذشته برای درمان سفیلیس به کار می رفته ولی امروزه مصرف آن به کلی متروک شده است و به همین علت است که آن را جيوه گیاهی (Mercure vegetal) نیز نام نهاده اند.

.Lobelia urens L، گیاهی علفی، پایا و دارای ساقه ای به ارتفاع ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر است. برگ های ساده و گل های آبی و مجتمع به صورت خوشه های دراز دارد. در نواحی جنوبی اروپا می روید. برای آن اثر درمانی مشابه Lobelia inflata قائل هستند ولی مصرف آن خطرناک است و ایجاد مسمومیت می نماید.

گونه های .Lobelia delisseana Gaud و Lobelia nicotinnaefolia Heyne، اثری مشابه گونه اصلی دارند. بعضی از این گیاهان نیز مانند .L. tupa L و L. serrata Meyer، اثر گیج کننده در ماهی ها دارند و از آن ها برای شکار این حیوانات استفاده می شود.

نوع .Lobelia tupa. L، که در فوق اشاره شد در نواحی معتدله امریکا پراکنده است. این گیاه، برگ های نسبتا بزرگ، ساده و نوک تیز دارد. گل های آن، وضع مجتمع در قسمت انتهایی ساقه، به صورت خوشه دارند. بومیان Mapuche، برگ های آن را مانند سیگار دود می کنند به علاوه شیره برگ های گیاه تازه را جهت رفع درد دندان به کار می برند. بعضی از محققین مانند Emboden اثر مخدر این گیاه را مربوط به لوبه لین و مشتقات ستنی آن می دانند.

در کتب دارویی امریکا، این گیاه را در ردیف انواع مخدر و ایجاد کننده وهم و خیال جای داده اند. سه گونه اول این گیاهان یعنی L. syphilitica L. inflata و Lobelia urens به علت دارا بودن لاتکس، ایجاد تاول در پوست بدن می نمایند.