آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: عنبر سائل
نام علمی: .Liquidambar orientalis Mill
عنبر سائل درختی است زیبا، زینتی، به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ متر و حتی بیشتر از تیره توی که به حالت وحشی در مجمع الجزایر یونان و ترکیه تا شمال سوریه می روید. از مشخصات آن این است که برگ های پنجه ای مرکب از ۵ تا ۷ تقسیم نوک تیز و نامساوی، دندانه دار و غده ای دارد. گل های آن فاقد پوشش، بر دو نوع نر و ماده و واقع بر روی یک پایه اند. گل های نر آن به صورت سنبله هایی باحالت قائم ولی گل های ماده به صورت کاپیتول هایی مدور مجتمع است. این کاپیتول ها تدریجا حالت خمیده بر روی پایه خود پیدا می کنند.
در گیاه عنبر سائل ۲ نوع دستگاه ترشحی به شرح زیر وجود دارد: ١- سلول های ترشحی که در پوست ساقه پراکندگی دارند. ۲- مجاری ترشحی که در کناره داخلی دسته های آوندی چوب، در محل برخورد آن ها با مغز قرار دارند.
بررسی های Moeller نشان داد که اولنورزینی که بر اثر ایجاد شکاف از درخت خارج می گردد متعلق به مجاری ترشحی مذکور نیست بلکه مربوط به نوعی دستگاه ترشحى ثانوی می باشد که در محل زخمی شده ساقه درخت ایجاد می شود یعنی در واقع ماده ای که در محل زخمی شکاف به تدریج فراهم می گردد، حاصل ترشحات طبیعی گیاه نیست بلکه نتیجه عکس العملی است که گیاه در محل زخمی ساقه، از خود ظاهر می سازد.
برای به دست آوردن این ماده از عنبر سائل ، پوست ساقه را جدا می کنند و سپس منطقه آبکش آن را با کاردهای مخصوص می تراشند. خرده های آبکش تراشیده شده را بعدا در آب می جوشانند. مواد رزینی بر اثر این عمل، بر روی سطح آب شناور می گردد. این ماده را پس از جدا کردن، در کیسه های مویی مخصوص ریخته، تحت اثر فشار صاف می کنند. ماده رزینی که بدین نحو حاصل می شود از بهترین انواع آن به حساب می آید.
نظیر این اعمال را با قطعات پوست ساقه نیز انجام داده ماده رزینی حاصله را به طریق فوق به دست می آورند. اولئورزین مذکور، که استيراکس لیکيد (Styrax liquide) نامیده می شود، دارای حالت خمیری و نیمه روان با چسبندگی زیاد است به طوری که به انگشتان می چسبد ولی حالت جامد پیدا نمی کند. اگر مدتی به حال خود بماند، به دو قشر جدا از هم منقسم می گردد. یکی قشر تحتانی که به رنگ خاکستری است و حالت فشرده دارد و دیگری قشر فوقانی که به رنگ تیره تر و دارای حالت روان تر است.
بوی عنبر سائل معطر و قوی است و در طول زمان نیز مطبوع تر می شود. طعم آن معطر و کمی تند است. دارای ۱۷ تا ۲۵ درصد آب است و رنگ خاکستری آن نیز مربوط به همین ماده می باشد به طوری که اگر حرارت ببیند، رنگ خاکستری خود را تدریجا از دست داده شفات و قهوه ای رنگ می گردد. در الكل جوش به طور کامل حل می شود و همین امر نیز در تصفیه آن و جدا کردن ناخالصی های مختلف مانند خرده های پوست، چوب، ذرات ماسه و غیره از آن موثر است. کلروفرم، اسید استیک، سولفور کربن، اتر و الكل سرد نیز آن را در خود حل می کنند.
اگر ذره ای از این ماده رزینی بر روی لام شیشه ای گرم شود و سپس در زیر میکروسکپ مطالعه گردد، بلوری های ظریف استيراسین (Styracine) [سینامیل سینامات (Cinnamyl Cinnanate)] و بلوری های نسبتا درشت اسید سینامیک (ac. cinnanique) در آن مشاهده می شود.
ترکیبات شیمیایی عنبر سائل
در استیراکس ليكيد، دو قسمت یکی جامد و دیگری مایع به شرح زیر تشخیص داده می شود:
سینامیل سینامات [استیراسین، سینیل سینامات (Cinnyl cinnamate)]، به فرمول C۱۸H۱۶O۲ و به وزن ملکولی ۲۴۶.۳۱ است. از جوانه .Populus balsamifer L که گیاهی از تیره Salicaceae می باشد توسط Goris و Canal استخراج شده از گیاه دیگری به نام .Lavanga (Luvunga) scadens Buch. Ham نیز که گیاهی از تیره Rutaceae می باشد به دست آمده است.
سینامیل سینامات موجود در گیاه عنبر سائل به صورت بلوری های سوزنی شکل در اتانول مطلق به دست می آید. در گرمای ۴۴ درجه ذوب می شود. در آب غیر محلول است ولی هر گرم آن در ۲۲ میلی لیتر الكل سرد، ۳ میلی لیتر الكل جوش و در ۳ میلی لیتر اتر حل می گردد.
قسمت جامد آن دارای رزینی به مقدار ۳۶ درصد است که از استورزینول (ostoresinol) به فرمول C۱۶H۲۶O۲ به دو صورت آزاد و ترکیب با اسید سینامیک تشکیل یافته است. در قسمت مایع و روغنی آن، اسید سینامیک آزاد به مقدار ۱۷ تا ۲۳ درصد و همچنین اترهای آن مانند سینامات دوسینامیل، استيراسن (styracene) یا تبلورات بی رنگ، سینامات دتیل، سینامات دو فنیل پروپیل (مایع بی رنگ)، وانیلین به مقدار کم، نوعی اسانس شامل استيرولن (styrolene) [سينامن (cinnamene) یا فنیل اتیلن]، اترهای مختلف سینامیک و غیره یافت می شود.
خواص درمانی عنبر سائل
استيراکس لیکید حاصل از عنبر سائل ، در مصارف داخلی دارای اثر کم کننده ترشحات برونش می باشد. ضمنا چون ضد عفونی کننده است، از آن برای ضد عفونی کردن و التيام زخم ها، همچنین از بین بردن طفیلی هایی مانند جرب و غیره استفاده به عمل می آید.
در استعمال خارج، به صورت پماد مصرف دارد به علاوه در فرمول بعضی از فراورده های دارویی مانند الكلای فیوراوانتی وارد می گردد. در صنعت دارای اهمیت فراوانی از نفلر تهیه اسید سینامیک است. باید توجه داشت که از گیاهان زیر نیز موادی به نام استیراکس تهیه می گردد که نبایاد با استیراکس ليكيد اشتباه شود.
1- .L. styracifua L – درختی است به ارتفاع ۵۰ متر و دارای برگ های پنجه ای که در اتازونی، مکزیک، گواتمالا و غیره می روید. استيراکس حاصل از آن نیز که به Styrax americain (American Storax) موسوم می باشد، دارای ارزش گیاه قبلی نیست.
این درخت بومی ایران نیست ولی پرورش آن اخیرا به عنوان زینت در بعضی نواحی کشور معمول گردیده است. نام های عربی آن، عنبر سائل و شجرة الميعه الامریكییه (mi alamri kyeh ….) به فارسی، عنبر سائل نامیده می شود.
2- .Styrax officinale L – گیاهی پیوسته گلبرگ و متعلق به تیره و گروه جداگانه است. استيراکس حاصل از آن نیز امروزه مصرف چندانی ندارد.
