اسطوخودوس (Lavandula)

اسطوخودوس در بیشتر نقاط دنیا به حالت خودرو می روید. این گیاه در جنوب فرانسه، مناطق مدیترانه و در تورنتو به مقدار زیاد وجود دارد و بسته به شرایط محیط و خاک به شکل های مختلف ظاهر می شود.

نام‌های دیگر اسطوخودوس: خراما – استوخدوس – خیری دشتی – شاهسبرم رومی – آنس‌الارواح – لاواند – ممسک‌الارواح – ضرم – زغليل – زغلنته – رزالذهب – خیری – خزاما – خیری‌البر – خزامی – آلاله – آلاله تلخ – لاوند – گل لاوند – لاوند ولا – لاواند ولاورا – لاواند و لا اسپیکام – شاه اسپرم رومی – تروم.

مشخصات استوخدوس

گیاهی است از تیره‌ی نعناع و از خانواده‌ی Labiatea، چند ساله، به شکل بوته‌ای پرپشت و کوچک، به بلندی سی تا شصت سانتی‌متر، دار‌ای ساقه‌ای متعدد یا پرشانه و ساقه‌های آن چهارگوش و تمام قسمت‌‌های این گیاه دار‌ای بوی تندی است. برگ‌های آن باریک و دراز، با لبه‌ی برگشته و متقابل و پوشیده از کرک سفید پنبه‌ای که از کنار برگ‌های آن ساقه‌ای کوتاه برگ‌دار خارج می‌شود، برگ‌های آن کمی شبیه به برگ مرزه می‌باشد.

گل‌‌های آن ریز و معمولا به رنگ بنفش تیره یا ارغوانی به صورت سنبله است که در بهار ظاهر می‌شود. تخم آن بسیار ریز، کمی پهن به رنگ زرد تیره‌ی مایل به سیاه است. اصل این گیاه هندی است و در آسیا و اروپا، در پرتقال، جزایر قناری و مناطق حاشیه‌ی مدیترانه، الجزایر، عربستان تا استانبول و آسیای صغیر و اکثر نواحی روی زمین در تپه‌‌های خشک و دامنه‌های کم ارتفاع و سواحل دریاها می‌روید ولی از ارتفاع ۱۰۰۰ متر به بالا دیده نمی شود. در ایران هم صورت وحشی و به حالت خودرو می‌روید و مدتی است که در سطح شهرها کاشته می‌شود.

اسطوخودوس بوی بسیار مطبوعی دارد. طعم آن تلخ است و به علت بوی مطبوع آن در عطر سازی مصرف میشود. اسانس اسطوخودوس که از تقطیر گل و سرشاخه های گلدار این گیاه بدست می آید، مایعی است زرد رنگ یا زرد مایل به سبز که دارای بوی مطبوعی است.

اسطوخودوس مقوی معده است. ادرار آور می باشد. معرق است و تب را پایین می آورد. صفرابر و ضدتشنج است. برای تقویت عمومی بدن خوب است. کرمهای معده و روده را از بین می برد. بیماریهای سینه و سرفه را برطرف می کند. در معالجه زکام موثر است. از آن میتوان به عنوان مسهل استفاده کرد. برای رفع فراموشی و تقویت حافظه از دم کرده اسطوخودوس استفاده کنید. اگر دست و پای شما خواب می رود از این گیاه استفاده کنید. برای رفع حالت تهوع و سرگیجه مفید است. سردرد را درمان می کند. طپش قلب را از بین می برد. به درمان آسم کمک می کند.

ترکیبات گیاه اسطوخودوس

اسانس اسطوخودوس دارای حدود ۴۰ درصد استات لینالیل است و همچنین در آن ترکیباتی نظیر اسید بوتیریک، اسید پروپیونیک، اسید والریک، لینالول آزاد و ژرامبول وجود دارد.

اسانس روغنی – اسانس اسپیک – اتر‌های لینالیل و ژیلانیل – ژرانیول – پینن – سینئول – تانن – فنکن – بورنئول.

خواص درمانی اسطوخدوس

پنج گرم از نوع هندی آن را دم کنید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید. لطیف کننده‌ی اعضای بدن، مقوی اعصاب و مفرح روح است، بر‌ای افرادی که در امور جزیی زود عصبانی می‌شوند بسیار مفید می‌باشد، قو‌ای مغزی و فکری را تقویت می‌نماید، مقوی حافظه است و فراموشی را درمان می‌کند، درمان کننده‌ی وسواس، مالیخولیا، تشنج و استرخاء می‌باشد، عفونت‌‌های بدن را رفع می‌کند، مقوی معده، معرق، صفرابر و نیرودهنده است، ضدانگل، ضدنفخ و ضد قولنج می‌باشد، کمی اشتها را برطرف می‌کند، درمان کننده‌ی آب‌آوردگی انساج در مراحل اولیه است، اختلالات کبدی و طحال را برطرف می‌سازد، حالت تهوع و ضعف عمومی را برطرف می‌کند، طپش قلب مبتلایان به ناراحتی عصبی را رفع می‌کند، لرزش و گریپ، آسم، صرع، سیاه سرفه و لارنژیت را درمان می‌کند، ترشحات مهبلی را قطع می‌نماید، سوءهضم‌های همراه با تخمیرات عفونی روده را برطرف می‌سازد، احساس کسالت عمومی را رفع می‌کند، فشار خون را کاهش می‌دهد، شیره‌ی معده را زیاد می‌کند، ضدبیماری عصبی و بی‌خوابی می‌باشد، بر‌ای سرماخوردگی خوب است.
ده تا پنجاه گرم از نوع هندی استوخدوس را در یک لیتر آب جوش پانزده دقیقه دم کنید و آب آن را صاف کرده روزی دو فنجان از آن را صبح و عصر بنوشید؛ بعد از صبحانه و قبل از شام نوشیده شود. مدر و صفرابر است، حبس‌البول را درمان می‌کند، عفونت‌‌های مجر‌ای تنفس، دردگلو و آنژین را برطرف می‌سازد، مقوی بدن و دل او احشای جميع قو‌ای ظاهری و باطنی و مصفی روح است، دلهره و خستگی‌‌های عصبی، بواسیر و زردی را درمان می‌کند، بند آورنده‌ی خون است، کولیپ، فلج، حسبه یا تیفوئید، سردرد‌های مزمن و ضربه‌خوردگی‌‌های مغزی را درمان می‌کند، قاعدگی ماهیانه را تنظیم می‌نماید.
هر روز بین صبحانه و ناهار و بین شام هربار یک فنجان از دم کرده‌ی آن را بنوشید و همچنین خشک آن را بسایید و بر کف سر بپاشید و سر را بپیچید یا کلاهی بر سر گذارید. عصبانیت را برطرف می‌سازد، سرگیجه را رفع می‌کند و سردرد نیمه‌ی سر یا میگرن را درمان می‌‌کند.
هر روز ۱۶ گرم آن را نرم بکوبید و با آب و عسل مخلوط کنید و بخورید. زخم سر را درمان می‌کند.
ده گرم آن را در یک لیوان آب بجوشانید، بعد آب صاف کرده‌ی آن را با ۲۵۰ گرم عسل مخلوط کنید و به تدریج بخورید. سردرد‌های مزمن را درمان می‌کند.
صد گرم خشک آن را بکوبید و در یک لیتر روغن زیتون مخلوط کرده و هشت روز در مقابل آفتاب بگذارید، بعد هر روز موضع درد را با آن ماساژ دهید. ورم و درد شصت پا یا نقرس را درمان می‌کند.
مالیدن و شست و شو با آب جوشانده‌ی گرم آن، بر‌ای درمان نقرس، ناراحتی‌های رماتیسمی، کوبیدگی، دررفتگی‌‌های عضوی و خون مردگی‌ها مفید می‌باشد.
حمام با آبی که حاوی اسانس استوخدوس باشد، ضد سرماخوردگی است، اعصاب را آرام می‌کند، نیروبخش است، خارش و بیماری‌های قارچی اندام تناسلی را از بین می‌برد، ضدافسردگی و افکار پریشان است، تعادل روحی را برقرار می‌سازد، سرخچه، مخملک و آبله را درمان می‌کند.

تذکر: کسانی که بر‌ای ناراحتی‌های ریه آن را مصرف می‌کنند، حتما باید با کتیرا و صمغ عربی مصرف نمایند، کسانی که مبتلا به عطش یا آشفتگی هستند و همچنین اشخاص صفراوی مزاج باید آن را با سکنجبین بخورند.

نحوه مصرف اسطوخودوس

دم کرده:

حدود ۵ گرم سرشاخه گلدار و یا گل این گیاه را در یک لیتر آبجوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. مقدار مصرف این دم کرده ۴ – ۳ فنجان در روز است.

برای رفع بی خوابی یک قاشق چایخوری پودر اسطوخودوس را با یک قاشق چایخوری پودر سنبل الطیب مخلوط کرده و در یک لیوان آبجوش ریخته و به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید. این دم کرده را یک ساعت قبل از رفتن به رختخواب میل کنید تا بی خوابی شما برطرف شود. ۳۰ گرم گل و یا سرشاخه گلدار این گیاه را در یک لیتر آبجوش به مدت ۱۰ دقیقه دم کنید.

اسانس و روغن:

اسانس و روغن اسطوخودوس را می توانید از فروشگاه‌های گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه‌ها تهیه کنید برای مصرف یک قطره از آن را با یک قاشق روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و برای ماساژ استفاده کنید و یا یک قطره آن را روی یک حبه قند و یا با یک قاشق عسل مخلوط کرده بخورید.

برای رفع بی خوابی یک قطره از روغن اسطوخودوس را روی یک تکه پنبه بچکانید و آن را داخل بالش خود قرار دهید خواب مطبوعی برای شما می‎آورد برای برطرف کردن بوهای نامتناسب در منزل، چند قطره روغن اسطوخودوس را در آب ریخته و بگذارید به آرامی بجوشد، عطر مطبوعی را در هوا پخش می کند.

کمپرس:

کمپرس اسطوخودوس درمان کنده رماتیسم، آرتروز و نقرس است. برای این منظور کمپرس آن را بر روی عضو مورد نظر بگذارید و یا اینکه ۲ قطره روغن آن را با یک قاشق روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و عضو دردناک را با آن ماساژ دهید. برای درمان بیماریهای ریوی ۲ تا ۳ قطره روغن این گیاه را با یک قاشق غذاخوری روغن بادام و یا روغن زیتون مخلوط کرده و سینه و پشت بیمار را ماساژ دهید.

پماد:

مالیدن پماد اسطوخودوس زخمها را ضدعفونی کرده و التیام می بخشد.

پودر گیاهی:

برای برطرف کردن رعشه و سرگیجه حدود ۵ گرم از پودر آن را با عسل مخلوط کرده و هر شب بخورید.

استفاده در حمام:

توصیه ها:

اسطوخودوس گیاهی است بی ضرر که همه می توانند از آن استفاده کنند، فقط مصرف این گیاه برای اشخاص صفراوی مزاج خوب نیست. اینگونه اشخاص باید آن را با سکنجبین یا کتیرا بخورند.