نام فارسی: خلر غده دار
نام علمی: .Lathyrus tuberosus L
نام فرانسه: Pois tube reux، Chataigne de terre، Glande de terre، Gesse tube reuse
نام انگلیسی: Earth – chestnut
نام آلمانی: Erdeichel
نام ایتالیایی: Ghianda di terra
خلر غده دار گیاهی است علفی، زیبا، پایا از تیره پروانه واران و دارای اعضای زیرزمینی متورم که معمولا در مزارع، موستان ها، اماکن عاری از درخت جنگل ها و آبرفت های اراضی رستی یا آهکی می روید و به نظر می رسد که از خاور نزدیک، ضمن انتقال دانه غلات به اروپا، بدان جا راه یافته باشد.
برگ های آن به رنگ سبز مایل به آبی و مرکب از ۲ برگچه بیضوی نوک تیز به طول ۲ تا ۴ سانتی متر و به عرض ۰.۵ تا یک سانتی متر است. گل هایی به رنگ قرمز کارمن و مجتمع به صورت خوشه های کم گل با عطر ملایم دارد. مجموعه گل ها و رنگ برگ ها، منظره زیبا برای گیاه به وجود می آورند. میوه اش نیام، باریک و دراز، به طول ۳ سانتی متر، به عرض ۶ میلی متر و دارای ظاهری تقریبا استوانه ای است.
قسمت مورد استفاده گیاه، غده های متورم آن است که در عمق زیاد خاک جای دارند و رنگ آن ها قهوه ای تیره است.
ترکیبات شیمیایی خلر غده دار
جدید ترین بررسی شیمیایی در غده های گیاه خلر غده دار توسط Bridel و Charaux در سال ۱۹۳۰ به عمل آمد و توسط آن ها وجود یک هتروزید به نام اوروبوزيد (Oroboside) و مقدار بسیار جزئی از نوعى الكالوئيد محقق گردید به علاوه غده ها دارای ۱۷ درصد ماده نشاسته ای و قند هستند. از تجزیه ساده اوروبوزید، گلوکز و یک تترا – اکسی فلاون (Tetra – oxyflavone)، به نام اوروبول (orobol) حاصل می شود.
خواص درمانی خلر غده دار
غده های گیاه خلر غده دار که به بزرگی یک فندق می رسد، در بعضی نواحی اروپا پس از پخته شدن در آب نمک، مصرف می شود زیرا به حالت خام، طعمی در عین حال گس و شیرین دارد.
غده های مذکور در غذای مردم سیبری و ترکستان وارد می گردد. اگر به مقادیر زیاد خورده شود نفخ و یبوست عارض می کند. از نظر درمانی دارای اثر قابض و مدر است و از این جهت در رفع بیماری های مختلف به کار می رود. در طب عوام به منظور رفع شکم روش و اسهال های ساده از آن استفاده به عمل می آید.
محل رویش خلر غده دار
این گیاه در مناطق شمالی، مخصوصا نواحی شمال غرب ایران، آذربایجان ارومیه (رضائیه سابق)، خوی در ارتفاعات ۱۲۰۰ متری و احتمالا در بعضی نواحی البرز یافت می گردد.