آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: خلر ، سنگینک
نام علمی: .Lathyrus sativus L
نام فرانسه: Lentille d’Espagne، Pois carre، Pois de Brebis، Gesse blanche
نام انگلیسی: Mattar pea، Chickling vetch، Bitter vetch
نام آلمانی: Saatpatterbse
نام ایتالیایی: Pisello cicerchia، Cicerchia coltivata
نام عربی: خلر، جلبان (Gulban)
خلر گیاهی علفی، پیچک دار، بی کرک و دارای ساقه ای با بال نازک از تیره پروانه وارن است. برگ های آن که از ۲ برگچه باریک و دراز و نوک تیز تشکیل می یابد منتهی به زائده هایی در محل اتصال به ساقه با ظاهر تیر کمانی و نوک تیز می شود. گل هایی به رنگ گلی یا مایل به آبی، به بزرگی ۲ تا ۲.۵ سانتی متر و میوه ای نیام با کناره بال دار و محتوی دانه هایی به رنگ های سبز مایل به سفید یا مایل به زرد و یا مایل به قرمز دارد. طول دانه های آن، ۷ تا ۱۵، پهنای آن ها ۵ تا ۹ و ضخامت آن ها ۴ تا ۶ میلی متر می باشد.
منشا اصلی خلر احتمالا آسیای صغیر بوده و از آن جا به نواحی دیگر راه یافته است. غالبا جهت تامین علوفه، پرورش می یابد.
ترکیبات شیمیایی خلر
دانه گیاه دارای ۳۱ درصد مواد نشاسته ای، ۲۸ درصد مواد قندی، ۲۱۲ درصد مواد چرب، ماده ای به نام بتائین (betaine)، کولین، مواد سمی و ترکیبات ناشناخته ای به نام لاتيرين (lathyrine) است.
خواص درمانی خلر
روغن دانه گیاه خلر اثر مسهلی قوی دارد ولی مصرف آن خطرناک می باشد. دانه اش در بعضی نواحی مدیترانه به مصارفی شبیه نخود می رسد. دانه بو داده آن نیز به جای قهوه مصرف می گردد. مصرف دانه های رنگی آن، عوارض سمی (لاتیریسم Lathyrisme) ایجاد می کند و حتی این عوارض در حیواناتی که از آن تغذیه می کنند ایجاد می گردد.
به همین دلیل است که علوفه حاصل از آن را، قبل از دانه بستن گیاه باید درو نمود ضمنا حالت لاتیریسم بیشتر در اسب ها ایجاد می شود. دانه گیاه مناطق گرم معمولا سمی تر است ولی اگر دانه گیاه مناطق معتدله نیز به مقادیر زیاد مصرف شود، همان مسمومیت را ایجاد می کند. در کبوتر ایجاد مسمومیت نمی نماید.
لاتیریسم
بررسی مسمومیت از دانه گیاه خلر و گونه های دیگر، به متجاوز از دو قرن قبل نسبت داده می شود. مانند آن که De Lath در سال ۱۷۷۰ میلادی پی به این مسمومیت برد و بعد در سال ۱۸۸۴، دانشمندی به نام Cantini، نخستین بار عوارض این مسمومیت را بررسی کرد و آن را لاتیریسم (Lathyrisme) اعلام داشت.
تغذیه مداوم آرد دانه این گیاه حتی اگر با آرد گندم و ذرت مخلوط باشد، فلج اعضای سافله بدن و عدم انقباض ماهیچه ها را باعث می گردد. در الجزيره، تبت، هند و ایتالیا چنین مشاهده شده است که با مصرف آرد دانه گیاه، فلج اعضای سافله (مثانه، قولون …) همراه با درد ایجاد می شود و راه رفتن، مشکل و حتی غیر ممکن می گردد بدون آن که حساسیت در رفلکس ها از بین برود. این حالت غالبا با عوارضی مانند درد کمر، مورمور شدن، خروج غیر ارادی ادرار و غیره همراه می باشد.
محل رویش خلر
نواحی جنوبی ایران، فارس: سراوند در ۱۹۵۰ متری. کرمان: کوه هراز، کوه نصر. لار. مکران، ایرانشهر. اصفهان. تهران و اطراف آن. خرم آباد. بعضی از نواحی آذربایجان مانند ارومیه. مشکین شهر در ۱۳۲۰ متری کرمانشاه: بیستون.
چون دانه انواع متعددی از Lathyrus ها، با شدت های متفاوت ایجاد مسمومیت می نمایند از این جهت مصرف آن ها حتی از نظر درمانی باید با توجه به امکان مسمومیت (لاتیریسم) صورت گیرد. از بین این گیاهان به ذکر ۲ نمونه سمی دیگر به شرح زیر که یکی از آن ها پراکندگی فراوان در نواحی مختلف شمال ایران دارد مبادرت می شود:
.Lathyrus silvestris L
این گیاه که گل هایی درشت، به رنگ صورتی یا قرمز با تزئیناتی از خطوط سبز ارغوانی دارد وغالبا در حاشیه جنگل ها و در گودال ها می روید چون ایجاد مسمومیت می کند به عنوان علوفه نیز باید قبل از دانه بستن مورد استفاده قرار گیرد زیرا دانه اش ایجاد عوارض شدید می نماید.
