سلمک نوعی علف هرز محسوب می شود و از تیره اسفناج است. گیاهی یک ساله، ایستا، به ارتفاع ۳۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. ساقه ی آن صاف، شیاردار و منشعب است. میزان انشعابات ساقه ی آن بستگی به گیاهان مجاور دارد که متغیر است.
نام دیگر: سلمه تره.
نام فارسی : سلمک
تیره : اسفناج Chenopodiaceae
نام انگلیسی : Lamb’ s quarters
نام علمی : Chenopodium album
مشخصات گیاه
(تیره بزرگی مرکب از ۱۴۰۰ گونه گیاه. گیاهانی که دارای وضع پراکنده در غالب نقاط کره زمین به خصوص در مناطق خشک و بایر هستند. گیاهانی به اشکال مختلف، علفی، یک ساله، دو ساله یا پایا و یا به صورت بوته هایی با اعضای چوبی به ندرت درختچه هستند.
برگ های آنها ساده، متناوب (گاهی گوشتدار) بدون استیپول و گاهی کاملا رشد نیافته است. گل هایی نر – ماده یا بر دو نوع نر و ماده بر روی یک یا دو پایه و مجتمع به صورت گرزن های متراکم دارند)
برگهای آن متناوب، سطح زیرین آن متمایل به سفید و طول آن ۵/۲ تا ۵/۷ سانتی متر است. برگها دارای دمبرگی بلند هستند و از نظر شکل با یکدیگر متفاوت هستند.
تخم مرغی شکل تا سرنیزه ای شکل که حاشیه ی آنها ممکن است صاف، لوبدار و یا موجدار باشد.
گل ها کوچک، گل آذین هرمی شکل، متمایل به سبز که توسط پنج قطعه گلپوش سبز متمایل به سفید و آردی احاطه شده است.
گل ها در انتهای گیاه و یا انشعابات آن قرار گرفته و بدون دم گل هستند. زمان گلدهی این گیاه تیرماه تا مهر ماه است و زمان رسیدن بذرها از مرداد تا اواخر پاییز صورت می پذیرد.
میوهی این گیاه فندقه و بذرهای این گیاه سیاه، عدسی شکل و سطحی مشبک دارند.
ریشه های این گیاه کوتاه ولی دارای انشعابات بسیار زیاد است و گسترش فراوانی دارد. ریشه اصلی، عمودی و قوی است.
در ایران در منطقه البرز، نواحی شمالی، گرگان و… (ارتفاع رویشگاه ۱۴۰۰ متر از سطح دریا) رشد میکند.
قسمت های مورد استفاده:
بذر، ریشه، برگها و ساقه های جوان، قابل استفاده هستند.
ترکیبات شیمیایی:
این گیاه دارای انرژی، کربوهیدراتها، فیبر، روغن، پروتئین، ویتامین، تیامین، ریبوفلاوین، نیاسین، ویتامین B5، ویتامین B6، فولات (ویتامین B9)، ویتامین C، کلسیم، آهن، منیزیم، منگنز، فسفر، پتاسیم، سدیم و روی است.
کاشت و تکثیر
تکثیر سلمه تره از طریق کشت بذرهای آن انجام می شود. هر گیاه حدود ۳۰۰۰ بذر تولید می کند ولی این تعداد گاهی اوقات به حدود ۲۰۰۰۰ عدد نیز می رسد. جوانه زنی بذرهای سلمه تره سطحی و در عمق ۰/۵ تا ۳ سانتی متری خاک صورت می گیرد.
این گیاه در اکثر خاکها به خصوص خاکهای غنی از نیتروژن به خوبی رشد می کند. همچنین خاک باید مرطوب باشد.
بذرهای این گیاه به راحتی جوانه می زند و سریع الرشد است.
از نظر نور به آفتاب کامل نیاز دارد و نمی تواند در شرایط سایه خوب رشد کند.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
برگها و ساقه های جوان را می توان به عنوان یک سبزی برگی به صورت پخته مصرف کرد.
اندام های رویشی و بذرهای این گیاه به مصرف دام ها نیز می رسند.
خواص درمانی و طبیعت سلمک
خواص دارویی گیاه سلمک به طور خلاصه عبارتند از: درمان آفتاب سوختگی، کک مک، بیماری های ادراری، درد دندان، دردهای مفصلی، ملین، دفع کننده کرم روده.
برگهای این گیاه دارای خواص دارویی نظیر: دفع کننده کرم روده، ضدالتهاب، ضددردهای مفصلی، ملین، تسکین دهنده دردهای دندان می باشد.
جویدن بذرهای این گیاه برای افرادی که دارای بیماری های ادراری هستند، مفید است.
آب استخراج شده از ساقه های این گیاه برای درمان آفتاب سوختگی و کک و مک پوست، به کار می رود.
آب و عصاره ریشه های سلمه تره برای درمان اسهال های خونی مورد استفاده قرار می گیرد.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
باید دقت کرد که به مقدار زیاد مصرف نشود؛ زیرا دارای آفوکسالیک اسید است که باعث مسمومیت می شود.