ید ، عنصری است که اثر جلوگیری کننده از سخت شدن عروق، مخصوصا عروق خونی بزرگ دارد به علاوه کم کننده فشار خون، ضد سم، تصفیه کننده خون و عنصری ضروری برای انجام اعمال غدد تیروئید است.
ید یکی از مهم ترین عناصر و املاح معدنی به شمار می رود. دوری فلات ایران از دریا عامل اصلی گرسنگی نامرئی ید است. زیرا سال ها زمین ها را آب باران و رودخانه ها شسته و شبه فلز ید آن را در خود حل کرده و به قعر زمین و به سوی کویر و دریا برده و اکنون مسیر رودخانه ها عاری از این شبه فلز شده است و کسانی که از آب رودخانه استفاده می کنند کمبود ید دارند.
با آزمایش هایی که به عمل آمده مشاهده شد که اگر به خرگوش، روغن دارای ویتامین D خورانده شود، به سرعت رسوبات آهکی بر روی آئورت، عروق خونی و کلیه جانور ایجاد می گردد و اگر به جانور در همان زمان، روزانه مقداری آلبومین ید دار بخورانند از پیدایش رسوبات مذکور جلوگیری به عمل می آید و یا از سرعت ایجاد آن به طور محسوس کاسته می شود.
مصرف ید، به خوبی تحمل نمی شود زیرا باعث پیدایش یدیسم (Iodisme) و عوارضی مانند Coryza، سرگیجه، سردرد و تورم غدد زیر فکی می گردد. ید، به مقدار کم از راه پوست سالم جذب می گردد. دفع آن بیشتر از راه ادرار و مدفوع است. يد، در درمان رماتیسم، رفع عارضه های سنی، نارسایی غدد تیروئید، بالا بودن کلسترول در خون، چاقی، بالا بودن فشار خون، معالجه گواتر و بیماری های عفونی ریه موثر واقع می شود.
ید و یدورها اثر ضدعفونی کننده قوی دارند و از آن ها به همین منظور در استعمال خارج مشروط بر آن که پوست، سالم و غیر زخمی باشد و یا قبل از ایجاد شکاف یا انجام هر گونه عمل جراحی سطحی، استفاده به عمل می آید. به علاوه ید دارای اثر ضد قارچ، ضد ویروس، از بین برنده پروتوزوئرها (Protozoaires) و هاگ میکروب هاست. ید و یدورها، به صورت محلول ۲ تا ۲.۵ درصد (تنطورید) به کار می روند.
عوارض کمبود ید
از عوارض وخیم کمبود ید در بدن، گواتر است، که در زبان فارسی به آن غمباد گفته می شود. در گذشته در شهریار که مردم از آب رودخانه کرج استفاده می کردند، این بیماری زیاد دیده می شد و در تهران هم از زمانی که استفاده از آب قنات های قدیمی، متروک شده و همه از آب تصفیه شده رودخانه کرج استفاده می کنند، این بیماری دیده می شود.
کمبود آن در بدن باعث تاخیر رشد جنسی می شود به علاوه پوست و مو، حالت خشن پیدا می کنند و موها نازک می شود ولی در موارد سخت، که کمبود آن در بدن زیاد باشد، ایجاد Cretinism می کند که نوعی بلاهت و حالت احمقانه ناشی از کم کاری یا تحلیل غدد تیروئید است. رنگ پوست سفید مومی می شود. در زن ها موجب ضعف باروری و در مردها، باعث تقریبا عقیم شدن می گردد.
فقر غذایی و هم چنین افزایش میزان استعمال مواد الكلي بر شدت این بیماری می افزاید و به طور کلی ضعف و ناتوانی جسمی نیز مزید بر علت است. انحطاط جسمی و روحی و استرس و عصبانیت فوق العاده نیز در مبتلایان دیده می شود، اختلال در امر رشد، کوتاهی قد، بد شکلی های موضعی و ضعف حافظه، حماقت و هزاران عوارض دیگر به دنبال این بیماری می آید.
ضعف سیستم ایمنی و عدم مقاومت ساکنان تهران در برابر پاره ای از بیماری ها و سرماخوردگی های گوناگون که همه ساله در این شهر و چند شهر دیگر که از آب رودخانه استفاده می کنند، موجب شده تا ساکنان آن رنگ های زرد و پریده و دندان های سست و کرم خورده داشته باشند و بیماری های روحی و جسمی و هیکل های ناجور و بی قواره و گواتر بدخیم و… نیز در میان آن ها افزایش پیدا کند، که تمام این ها دلایل محکمی بر وجود یک سلسله گرسنگی های نا آشکار رایج در میان افراد یک جامعه است.
اگر گرسنگی حاد یا علنی و یا مخفی باشد در روان و جسم انسان اثر کرده و آن را دگرگون می کند و در حقیقت می توان گفت که ریشه اصلی بیماری های جسمی و روانی افراد یک سلسله گرسنگی های مجهول و نا آشکار است که در راس آن ها گرسنگی های پنهانی و نیاز به شبه فلز ید و شبه فلز فلوئور وجود دارد.
مصرف ید و يدورها، به عنوان پیشگیری، رفع عوارض ناشی از کمبود این عنصر در بدن و درمان گواتر آندمیک (goitre endemique) که در بعضی مناطق، به علت تغذیه طولانی از مواد عاری از این عنصر پیش می آید، معمول است. يد، در بسیاری از اغذیه به مقدار کم یافت می شود. مصرف روزانه آن طبق بررسی هایی که به عمل آمده، به مقادیر زیر تعیین شده است:
برای اطفال تا ۶ ماهگی ۴۰ میکروگرم، در ۶ تا ۱۲ ماهگی ۵۰ میکروگرم، در کودکان یک تا ۳ ساله ۷۰ میکروگرم، در ۴ تا ۶ سالگی ۹۰ میکروگرم، در ۷ تا ۱۰سالگی ۱۲۰میکروگرم، برای کودکان از ۱۰ سال به بالا و برای نوجوانان ۱۵۰ میکروگرم، برای زنان باردار ۱۷۵ میکروگرم و برای زنان شیرده ۲۰۰ میکروگرم. کم ترین مقدار مورد نیاز آن برای بدن نیز در بعضی کتب علمی برای افراد بالغ، ۱۰۰ میکروگرم ذکر شده است.
گرسنگی ید
گرسنگی مزمن ید یکی از بیماری های رایج افراد جامعه است که به تظاهر آن به صورت گواتر در میان عده ای ظاهر می شود.
با این که پرکاری غده سیب آدم به نام تیروئید در میان خردسالان کم تر دیده می شود و پزشکان کودکان معمولا بیشتر با کم کاری این غده در میان کودکان سر و کار دارند، با وجود این پس از توسعه شبکه لوله کشی تهران متخصصان اطفال با تعدادی از این بیماران رو به رو شده اند و عجیب این که از نه کودک بیمار چهار نفر آن ها به کم کاری و پنج نفر دیگر به پرکاری این غده مبتلا هستند. و به دلایلی که بعدا شرح داده می شود پرکاری غده تیروئید به علت کمبود شبه فلز يد در آب آشامیدنی است که با خوردن محلول املاح این شبه فلز، به آسانی قابل درمان است.
با در نظر گرفتن موقعیت جغرافیایی تهران، زیاد بودن بیماری گواتر در این شهر عجیب نیست، در قسمت های دیگر ایران و کشورهای دیگر هم شهرهایی که در مناطق کوهستانی با دامنه های پر شیب قرار داشته و دور از دریا هستند نیز این بیماری دیده می شود و آن چه مهم و قابل توجه است افزایش روزافزون بیماری های غده تیروئید است و در این جا باز هم تکرار می کنیم که این افزایش دلیلی جز گرسنگی مزمن شبه فلز يد ندارد.
انسان می تواند از راه هوا، غذا و آب، ید مورد نیاز بدن خود را به دست آورد، اما عملا مقداری از آن حتما باید از راه آب وارد بدن شود و به همین لحاظ است که باید کمبود ید آب آشامیدنی تهران را با افزودن املاح آن به شبکه لوله کشی جبران کرد. نیاز به ید ابتدا افراد را لاغر و نحیف می کند و موجب ضعف عمومی آن ها می شود، اما استثنائا در بعضی از اشخاص تولید چاقی می کند و به طوری که مشاهده می شود اکثر افراد مبتلا به کم کاری تیروئید ضعیف و لاغر هستند.
در هر حال پس از بهبودی، چاق و فربه می شوند و باید بر اساس این اصل قبلا از چاقی خود جلوگیری کنند. بالا رفتن آمار فلج مغزی اطفال و کودکان ناقص الخلقه و اطفال کر و لال نیز یکی دیگر از عوارض این نیاز پنهانی است.
خوشبختانه چون بعضی از معادن نمک ایران کم و بیش از این ماده حیات دارند، میزان نیاز به ید در ایران خیلی زیاد نیست و با محاسباتی که شده است اگر به هشت کیلو نمک طعام، یک گرم يدوردوپتاس اضافه کنند این اختلال از بین می رود و تمام این مشکلات مرضی ریشه کن خواهد شد. وجود شبه فلز ید در معادن نمک ایران تا حدی از شدت این اختلال کاسته است.
گواترزا بودن بعضی از گیاهان
تربچه، کلم، ترتیزک و چند گیاه دیگر با این که ید دارند و به طور اصولی موجب درمان غده تیروئید می شوند با این حال گاهی به ایجاد این بیماری کمک می کنند تا حدی که عده ای این گیاهان مفید را گواترزا می دانند.
علت گواترزا بودن بعضی از گیاهان، نیاز به ید در آن گیاه است و چنان چه مقداری ید به این گیاهان به عنوان کود بدهیم نه تنها گواتر زا نیستند، بلکه معالج قطعی بیماری گواتر خواهند بود و عجیب این که با افزودن ید به خاک آن ها، تغییرات مهمی در رشد و شکل آن ها نیز دیده می شود و شما می توانید این تغییر شکل را در فرآورده هایی که از سواحل دریای مازندران می آورند، مشاهده کنید؛ چنان چه تربچه شهریار با تربچه بندر انزلی فرق بسیار دارد.
بولاغ اوتی که نوعی شاهی است فقط در جاهایی رشد می کند که آب آن جا يد بسیاری دارد در غیر این صورت پس از چندی تغییر جنسیت داده شبیه شاهی و تره تیزک می شود. سیری، که محصول شمال و اطراف دریای مازندران است با سیری، که در جاهای دیگر به عمل می آید فرق بسیاری دارد و این خود دلیل دیگری بر لزوم يد برای کشت است.
منشا مومیایی
یکی از داروهای اعجازآمیز که از قدیم در ایران معمول بوده و پدران و اجداد ما برای آن خواص بسیار زیادی قایل بودند مومیایی است که افتخار کشف آن، به ایرانیان عهد باستان تعلق دارد که شرح مبسوط آن را می توانید در کتاب طب ایرانی مطالعه کنید.
بهترین معادن مومیایی امروز در بهبهان، تنگه، تکاب، و در کوه های بلوچستان و داراب است. این اکسیر گران بها سرشار از شبه فلز ید است و به همين جهت فعالیت سلول های سازنده بدن را زیاد می کند و زخم ها را به سرعت التيام می دهد و از همه مهم تر مانع پیشرفت گواتر می شود، چه آن را بخورند و چه آن را روی غده تیروئید بمالند.
نسخه برای کوچک شدن غده تیروئید
مبتلایان به بیماری گواتر که غده تیروئید در گلوی آن ها بزرگ شده است می توانند با مالیدن مومیایی روی گواتر، آن را کوچک کنند و اگر دسترسی به مومیایی ندارند، می توانند از دستور ساده زیر استفاده کرده و اثر معجزه آسای آن را با چشم خود ببینند.
مقداری پوست نارنج یا پرتقال را کوبیده روی برآمدگی غده، مالیده و بگذارند مدتی بماند. شبه فلز يد، غذای اصلی و جزء مصالح ساختمانی غده تیروئید است. خون مردگی را از عضلات و هجوم خون را از غدد لنفاوی برطرف کرده و خون سازی را سهل و آسان می کند و قدرت تبادلات سلولی را افزایش می دهد. وجود ید برای فعالیت های ویتامین C لازم و ضروری است.
برای درمان نرمی استخوان، برونشیت، عقب افتادگی در رشد، فلج، لقوہ، بیماری های پوستی، سل و از همه مهم تر برای درمان گواتر بسیار مفید و موثر است.
منبع ید
جلبک های دریایی دارای مقادیر زیاد ید در سلول های خود می باشند به علاوه ید در شاهی، تره تیزک، بولاغ اوتی، سیر، لوبیای سبز، پیاز، اسفناج، شلغم، مارچوبه، کلم، قارچ، توت فرنگی، تمشک، برنج، هویج، نرسگ، تره، تره فرنگی، نخود تازه، گوجه فرنگی، گلابی، انگور، فلفل سبز، کنگر، آرتیشو، کاهو، سیب زمینی، تربچه، گندم و نمک دریا یافت می شود.
بزرگ ترین منبع ید در نمک دریا و آب دریا است؛ نوشیدن آب دریا، شنا کردن و شست وشوی با آن به شرط تمیز بودن و عدم آلودگی های زیست محیطی و هم چنین استنشاق هوای دریا بهترین راه استفاده از ید است و نیاز مزمن به ید به این وسیله برطرف می شود.