آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
miss.mohammadi 
حشرات و آفات خاکزی موجودات گوناگونی از شاخه بندپایان مانند آبدزدک، پشه های قارچ، هزار پاها و خرخاکی ها، تمام یا قسمتی از دوره زندگی خود را در زیر یا روی سطح خاک می گذرانند و اگرچه قادر به بالا رفتن از گیاهان نیستند ولی می توانند با تغذیه از ریشه و اندام خوابیده بر روی خاک گیاهان، موجب آسیب جدی به آنان شوند.
روش معمول برای از بین بردن حشرات و آفات خاکزی، استفاده از سموم شیمیائی به صورت محلول پاشی و یا پخش طعمه های مسموم است، که بدلیل طیف اثر گسترده و دوام زیاد خود، موجب نابودی بسیاری از موجودات مفید خاکزی مانند کرم های خاکی و یا حشرات شکارگر می شوند.
در اینجا بطور خلاصه به ویژگی های این حشرات و آفات خاکزی به همراه روش های کنترل آنان در منزل، پرداخته می شود. برخی راهکارهای ارائه شده اگرچه ممکن است برای سطوح وسیع مانند باغ ها و مزارع چندان عملی و مقرون به صرفه نباشند، ولی عمل کردن به آنان حداقل گلدان یا باغچه کوچک ما را، بدون نیاز به مصرف سموم خطرناک، از آسیب این گروه از آفات مصون نگاه می دارد.
حشرات و آفات خاکزی – آبدزدک
این حشرات با پاهای جلویی قوی و چنگک مانند و ساختار بدنی مناسبی که طبیعت در اختیار آنان قرار داده است، با مهارت تونلهائی در زیر خاک حفر می کنند که موجب آسیب دیدن ریشه گیاهان در حین حفاری می شود.
از سوی دیگر، این حشرات مخرب از طریق این تونل ها به ریشه گیاهان، بخصوص چمن و سبزیجات، دسترسی پیدا کرده و با تغذیه از آنان موجب مرگ گیاه می شوند. شب های گرم و پس از بارندگی و یا آبیاری، این حشرات از تونلهای خود خارج شده و از ساقه های جوان و نرم و برگها و میوه های نزدیک به خاک، تغذیه می کنند.
اگر نشانه هایی از قبیل سوراخ های کوچک در خاک و گیاهانی که ریشه ندارند و یا ساقه هایشان قطع شده است و روی خاک افتاده اند را در باغچه مشاهده می کنید، برای اطمینان از وجود آبدزدک، در هنگام شب و پس از آبیاری و یا بارندگی، با کمک چراغ قوه باغچه را جستجو کنید و در صورت مشاهده آنان، بوسیله یک انبر آنان را گرفته و با انداختن در یک ظرف آب داغ یا آب صابون یا هر روش ابتکاری دیگر، از بین ببرید.
البته جستجو در شب و پس از بارندگی و آبیاری از روش های مبارزه مفیدی است، که احتمالا شما را با مهمانان ناخوانده دیگری در باغچه، چون حلزون و راب نیز که ممکن است مسببین اصلی خسارت به گیاهان شما باشند، آشنا خواهد کرد.
برای از بین بردن آبدزدک ها، حجم کافی و متناسب با سطح گلدان یا باغچه آلوده، از محلول حدود ۵ گرم شامپوی بچه یا مایع ظرفشوئی به ازای هر لیتر آب ( بطور مثال ۱۰۰ گرم یا یک استکان در ۲۰ لیتر آب ) آماده کرده و زمین و محلهای مشکوک به وجود این آفات را کاملا با این محلول خیس کنید بطوریکه محلول به داخل خاک نفوذ کند. تماس این محلول آبدزدک هائی که در تونلهای زیرزمینی خود پناه گرفته اند موجب مرگ و یا خروج آنها از زیر خاک می شود، که میتوان حشرات زنده مانده را نیز بوسیله انبر جمع آوری نمود.
این محلول پاشی اثر چندانی بر تخم های این حشره نداشته و بنابراین باید در صورت لزوم، هر چند گاه تکرار شود.
حشرات و آفات خاکزی – پشه های قارچ
احتمالا شما نیز با حشرات پشه مانند ریزی که در اطراف بعضی از گیاهان آپارتمانی پرواز می کنند، برخورد داشته اید. این حشرات خود معمولا جز مزاحمت، ضرر دیگری ندارند ولی نوزادان کرمی شکل یا لارو آنان که در زیر خاک زندگی می کنند، از قارچ های ریز، بقایای پوسیده گیاهی و در صورت بالا بودن جمعیتشان، از ریشه گیاه تغذیه می کنند و موجب ضعف و کندی رشد آن می شوند. برای مبارزه با این حشرات، راهکارهای زیر را آزمایش کنید
پشه های قارچ، برای تخم گذاری و بقای نسل خود، خاک هائی را که در اثر آبیاری بیش از اندازه، همیشه مرطوب هستند، انتخاب می کنند.
راهکار های کاهش جمعیت پشه های قارچ
- کاهش رطوبت خاک از طریق کم کردن تعداد دفعات آبیاری، در حدی که سطح خاک بین دو آبیاری خشک شود و همچنین زیر و رو کردن خاک، معمولا پس از مدت کوتاهی باعث حل مشکل می شوند.
- پوشانیدن سطح خاک با لایه ای نازک از شن یا ماسه ریز نیز موجب خشک به نظر آمدن خاک و گمراه شدن پشه های ماده آماده تخم گذاری می شود و می تواند به عنوان یک اقدام پیشگیرانه، مفید واقع شود.
- روش موثر دیگر برای کاهش جمعیت این پشه ها، استفاده از تله های زرد رنگ چسبنده است. این تله ها را می توانید به صورت آماده از فروشگاه ها تهیه نمایید و یا اینکه یک ورق پلاستیکی به ابعاد تقریبی ۵۷۱۰ سانتیمتر، ترجیحا زرد رنگ، تهیه کنید و سطح آنرا با لایه نازکی از مواد چسبنده، مانند عسل یا وازلین بپوشانید.
- برای شکار این حشرات، دو سر کارت آغشته به چسب را سوراخ کرده و یک نی نوشابه بلند یا یک سیخ چوبی را از سوراخ ها عبور داده و انتهای آن را در خاک فرو کنید بطوریکه سطح چسبنده به موازات گیاه و نزدیک سطح خاک قرار گیرد.
- برای از بین بردن پشه ها، آنان را با دم کرده پوست پرتقال یا سیر که روش تهیه آنها در بالا ذکر شده است، اسپری کنید. آبیاری گلدان با محلول رقیق آب اکسیژنه ( یک قاشق آب اکسیژنه در یک لیوان آب ) نیز می تواند موجب کشته شدن لارو این حشرات در خاک شود.
حشرات و آفات خاکزی – خرخاکی و هزارپا
این موجودات به دو رده متفاوت از شاخه بندپایان تعلق دارند ولی بدلیل داشتن نقاط مشترک در انتخاب محل زندگی، تغذیه و نیز روش مبارزه، در این قسمت بطور یکجا به هر دو پرداخته می شود.
خرخاکی ها در رده سخت پوستان قرار دارند و انواع کوچکتر آنان، با بدن پوشیده از صفحات زره مانند، را میتوان در باغچه منازل مشاهده نمود که برخی گونه ها به محض احساس خطر، بدن خود را به صورت گلوله در می آورند. هزار پاها موجوداتی با بدن دراز و دارای بندهای متعدد و با دو جفت پای کوچک روی هر بند هستند که برخی گونه ها در صورت احساس خطر، بدن خود را به صورت حلقه جمع می کنند.
از گونه های بسیار متنوع این موجودات در جهان که طول برخی از آنها به بیست سانتیمتر و تعداد پاهایشان به ۷۵۰ عدد می رسد، خوشبختانه فقط بعضی گونه های کوچک اندام در گلدان ها و باغچه ها یافت می شوند.
خرخاکی ها و هزار پاها در تعداد کم معمولا آفت محسوب نمی شوند، چون اغلب شب ها از پناهگاههای خود خارج شده و از بقایای گیاهی پوسیده و روی زمین افتاده تغذیه می کنند که این کار خود باعث غنی تر شدن خاک و بهبود جذب مواد غذائی بوسیله گیاهان می شود.
ولی در صورت بالا رفتن جمعیت آنان و افزایش رقابت برای غذا، ممکن است ریشه گیاهان جوان، نشاء سبزیجات و حتی میوه های نرم روی زمین قرار گرفته را نیز برای تغذیه انتخاب کنند.
راهکار های کاهش جمعیت خرخاکی ها و هزار پاها
١- محیط ایده آل برای این موجودات، باغچه های دارای خاک مرطوب و غنی از مواد گیاهی پوسیده برای تغذیه، تخم گذاری و پناه گرفتن است و در چنین محیطی جمعیت آنان به شدت افزایش پیدا می کند. کاهش رطوبت خاک از طریق کم کردن دفعات آبیاری، زیر و رو کردن گاه به گاه خاک و جمع آوری بقایای گیاهی، سنگ، کلوخه، تکه های گلدان های شکسته و هر چه که قابلیت تبدیل شدن به پناهگاه را دارد، معمولا موجب کاهش تدریجی جمعیت آنها خواهد شد.
۲- تله گذاری روش مؤثر دیگری برای کاهش جمعیت این موجودات در باغچه است.
حشرات و آفات خاکزی – حلزون و راب
اینها آفاتی از شاخه نرم تنان هستند که به ویژه در مناطق مرطوب و پر باران خسارات قابل توجهی به محصولات کشاورزی وارد می آورند.
حلزون ها (SNAILS) دارای لاک مارپیچی شکل هستند. در صورتی که راب ها یا لیسک ها (SLUGS) فاقد لاک یا دارای صفحه لاک مانند کوچک در پشت خود هستند. اندازه بدن گونه هائی از راب حتی به ده سانتی متر و بیشتر نیز می رسد.
این آفات از برگ ها، میوه و قسمت های مختلف گروه وسیعی از گیاهان زینتی، میوه و سبزیجات تغذیه می کنند و نشانه های فعالیت آنان در باغچه، برگ های جویده شده و نیز رد لزج و براقی است که در حال حرکت از خود به جای می گذارند.
راهکار های کاهش جمعیت حلزون ها و راب ها
روش متداول برای مبارزه با این حشرات و آفات خاکزی استفاده از طعمه های مسموم حاوی متالدئید یا سم پاشی با سمومی مانند کارباریل است. سموم شیمیائی گرچه در از بین بردن حلزون ها موثر هستند ولی استفاده از آنان می تواند موجب از بین رفتن بسیاری موجودات مفید و در نتیجه طغیان آفات شوند.
ضمن اینکه طعمه های سمی پخش شده در باغچه ها، باغ ها و مزارع، همه ساله موجب مسمومیت و مرگ تعداد زیادی پرندگان و سایر حیوانات اهلی و خانگی و در مواردی حتی کودکان، بویژه در مناطق شمالی کشورمان می شوند.
۱- از بین بردن شرایط تکثیر
باغچه های دارای خاک همیشه مرطوب و پوشیده از بقایای مواد گیاهی، محیطی ایده آل برای تغذیه، تخم گذاری و پناه گرفتن این موجودات است و در چنین شرایطی جمعیت آنان به شدت افزایش پیدا می کند.
کاهش رطوبت خاک از طریق کم کردن دفعات آبیاری و یا آبیاری باغچه در صبح زود به جای آبیاری در شب، شخم زدن باغچه و زیر و رو کردن گاه به گاه خاک و جمع آوری بقایای گیاهی، سنگ، کلوخه، تکه های گلدان های شکسته و هر چه که قابلیت تبدیل شدن به پناهگاه را دارد، اقداماتی هستند که موجب کاهش جمعیت و خسارت راب و حلزون خواهند شد.
۲- جمع آوری دستی
این روش نیاز به صرف کمی وقت و حوصله دارد ولی در مساحت کم مانند باغچه های منازل کاملا عملی و مقرون بصرفه است و میتواند در کاهش جمعیت این آفات تاثیر بسزایی داشته باشد.
بهترین زمان برای جمع آوری راب ها، پس از بارندگی و یا آبیاری باغچه و حدود دو ساعت پس از تاریک شدن هوا است چون در این مواقع آنها در جستجوی غذا از پناهگاههای خود خارج می شوند. با کمک یک چراغ قوه و چوب نوک تیز یا انبر بلند می توان آنان را پیدا کرده و جمع آوری نمود.
برای صرفه جویی در وقت و راحت تر پیدا کردن راب ها، مقداری آرد را با کمی ماءالشعیر به صورت گلوله های خمیری در اورده یا تکه هایی از پسمانده های میوه و سبزیجات مورد علاقه این موجودات مانند پرتقال، موز، کاهو، کلم، باقلا، لوبیا، سیب زمینی و… را یکشب قبل از شروع شکار راب، در نقاط مشخص قرار دهید.
شب بعد، راب هایی را به سراغ طعمه ها آمده اند، به سادگی جمع آوری کنید. برای از بین بردن راب های صید شده، آنان را در یک ظرف حاوی آب داغ، آب صابون، آب نمک یا آب و کمی سرکه بیندازید. البته می توانید آنها را بدون جمع آوری از روی زمین نیز از بین ببرید.
کافي است هر یک از محلول های زیر را داخل مخزن افشانک ( اسپری ) یا یک سرنگ بزرگ ریخته و راب های مشاهده شده را مستقیما با این محلول هدف قرار دهید ( از پاشیدن این محلول ها بر روی خاک و گیاهان در حد امکان خودداری نمائید)
- محلول یک استکان سرکه در یک لیوان آب
- محلول یک قاشق غذاخوری نمک در یک لیوان آب
3- تله گذاری
این روش برای باغچه ها و مساحت های کم کاملا عملی است و بدلیل نقش مؤثر در کاهش جمعیت راب و حلزون و همچنین موجوداتی چون خرخاکی و هزارپا، توصیه میگردد.
بطوریکه در کشورهای توسعه یافته حتى تله های آماده به این منظور در اشکال و طرح های مختلف در فروشگاهها عرضه می شوند. یکی از این تله ها که به سادگی و با هزینه کم در منزل قابل ساخت است، از یک ظرف کم عمق پلاستیکی ( مانند ظرف های ماست ) تشکیل شده است که به نحوی در زمین دفن می شود که لبه آن همسطح زمین قرار گیرد.
داخل این ظرف، به عمق حداقل ۵ سانتی متر محلول جلب کننده راب و حلزون ریخته می شود. بهترین جلب کننده برای راب و حلزون، ماء الشعیر است که می توان کمی از آنرا داخل تله ریخت.
محلول خمیر ترش و شکر در آب (یک قاشق غذاخوری شکر به همراه یک قاشق چایخوری خمیر ترش، در یک لیوان آب )، یا میوه های تخمیر شده و ترشیده در آب نیز اگر چه کار آئی کمتری نسبت به ماءالشعیر دارند ولی برای نابودی حشرات و آفات خاکزی قابل استفاده هستند.
این حشرات و آفات خاکزی در هنگام تاریکی به این محلولها جذب شده و برای مصرف آنها هجوم می آورند بطوریکه بسیاری از آنان در ظرف حاوی محلول افتاده و غرق می شوند.
این تله ها باید هر چند روز یکبار تخلیه و محلول داخل آنها تعویض گردد. در هنگام بارندگی برای جلوگیری از رقیق شدن محلول جذب کننده، باید روی ظرف پوشانیده شود بطوریکه فضای کافی برای عبور حلزون و راب از زیر پوشش وجود داشته باشد.
روش دیگر برای تله گذاری جهت جذب حشرات و آفات خاکزی بخصوص حلزون و راب، قرار دادن اشیائی از قبیل تخته، روزنامه مرطوب، پوست یک نیمه پرتقال یا گریپ فروت و یا یک گلدان گلی وارونه، بر روی زمین است. با قرار دادن تکه ای سنگ در زیر یک طرف آنها، فضای کافی برای عبور حلزون و راب ایجاد کنید و هر چند گاه حلزون و راب ها و سایر آفات، چون هزارپا و خرخاکی را که در زیر این اشیاء پناه گرفته اند جمع آوری نموده و با انداختن در یک ظرف حاوی آب داغ، آب صابون، آب نمک یا آب و کمی سرکه، از بین ببرید.
4- ایجاد موانع فیزیکی
تماس بدن نرم و مرطوب حلزون و راب با برخی سطوح ساینده و تیز و موادی که آب را به خود جذب می کنند، مانند پوست تخم مرغ خرد شده، تراشه چوب یا خاک اره، خاکستر چوب، شن و ماسه و سنگ ریزه با لبه های تیز، سبوس گندم، سبوس برنج، پشم گوسفند، پودر گچ، پودر آهک، برای آنان بسیار آزاردهنده و حتی کشنده است و بنابراین از عبور از روی آنان خودداری می کنند.
برای دور نگاه داشتن حلزون و راب از گیاهان در باغچه باید هر کدام از موانع فوق را به ضخامت کافی و عرض حداقل ۵ سانتی متر به دور گیاهان مورد نظر پخش نمود. لازم به ذکر است که برخی از این موانع پس از بارندگی و ابیاری، نیاز به تجدید خواهند داشت.
