سیستم ایمنی بدن و تاثیر زعفران در آن

زعفران و تاثیر آن روی سیستم ایمنی بدن

در سیستم های مختلف طبی سراسر جهان، از گیاهان دارویی برای تقویت سیستم ایمنی بدن استفاده می شود. این گیاهان در طب سنتی هندی به عنوان Rasayan شناخته می شوند که در اصطلاح لغوی به معنی خانه یا محل Ras محسوب گردیده و به عنوان تکیه گاه ضروری حیات به شمار می روند. این گیاهان همچنین دارای خواص دیگری نظیر تاخیر هجوم پیری و تقویت عملکرد مغزی از طریق تقویت ایمنی – عصب و جسم می باشد. زعفران، در این دسته گیاهان قرار دارد.

استفاده از گیاهان دارویی در هند به عنوان درمان و تقویت ایمنی به ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد. در طب سنتی هندی، تعدیل پاسخ ایمنی برای درمان انواع بیماری ها یک مفهوم بسیار جالب داشته و مفهوم Rasayana در طب آیورودا معادل همان بوده و به معنی گیاهانی است که دارای فعالیت جوان سازی اند و روی تقویت سلامتی با استفاده از تقویت سیستم های دفاعی در مقابل بیماریهای مختلف تاکید می کنند.

اصطلاح تعدیل ایمنی (immunomodulation) به معنی تغییری است که در آن پاسخ ایمنی افزایش یا کاهش می یابد. یک تعدیل کننده پاسخ ایمنی، ماده ای است که می تواند پاسخ هایی شامل سیستم ایمنی ذاتی یا اکتسابی را تحریک، مهار و یا تعدیل کند. اساس تعديل سیستم ایمنی بدن این است که یک عامل فارماکولوژی عمل کننده تحت دوزها و رژیم های درمانی، اثرات تعدیل کننده ایمنی نشان میدهد.

القای پاسخ ایمنی به عنوان تحریک سیستم (immunostimulation) و کاهش پاسخ به عنوان سرکوب پاسخ ایمنی (immunosuppression) شناخته می شود.

مکانیسم تعدیل سیستم ایمنی بدن

طبق نظریه محققان، تنظیم سیستم ایمنی بدن ناشی از هموستازی بین T-helper 1-2 رخ می دهد. بعضی از ریز مغذی ها و هورمون ها می توانند روی توازن T-helper 1-2 اثر بگذارند.

سلولهای T-helper 1 مسیر تیپ ۱ (ایمنی سلولی) را دنبال می کنند تا ویروس ها و سایر پاتوژنهای درون سلولی را حذف کنند و با سلولهای سرطانی مبارزه کرده و واکنش های فوق حساس تیپ تاخیری ( Delayed Type Hypersensitivity) را تحریک کنند.

سلول های T-helper 2 مسیر تیپ II (ایمنی هومورال) را هدایت می کنند و مسوول افزایش بیان و تولید آنتی بادی هستند تا با پاتوژنهای خارج سلولی مبارزه کنند.

توازن لنفوسیت های Th ( Thi / Th2 ) در مدیریت پاسخ های سیتوکینی مناسب، نقش اساسی دارد و به عنوان یکی از اهداف تنظیم ایمنی و درمان های مبتنی بر ایمنی استوار است. سیتوکین های تیپ ۱، ( TL- 2 TFN – a) ایمنی سلولی، و سیتوکین های تیپ TH-2 (IL-10,IL-4) مسئول ایمنی هومورال و موجب افزایش IgE می شود.

فعال سازی هر یک از این الگوها می تواند موجب بیماری شود و هر مسیر می تواند دیگری را کاهش دهد.فعالیت تعدیل کننده ایمنی عصاره الکلی کلاله زعفران به صورت خوراکی، روی سلول های Th1 و Th2 سیستم ایمنی در دوزهای ۵۰- 1.56میلی گرم در کیلو گرم ارزیابی گردیده است.

زعفران به طریق وابسته به دوز واکنش های ازدیاد حساسیت تاخیری القا شده توسط گلبول های قرمز گوسفند (sheep red blood cell) را تقویت می کند. واکنش های ازدیاد حساسیت تاخیری به عنوان قسمتی از فرآیند پاسخ ایمنی سلولی است و به شناسایی اختصاصی یک آنتی ژن از طریق لنفوسیت های T فعال نیاز دارد که به دنبال آن تکثیر می شود و سیتوکین ها را آزاد می سازد.

در حقیقت، این رخداد قابلیت نفوذ عروقی را افزایش می دهد و عروق خونی را متسع نموده، ماکروفاژها را فعال کرده و فعالیت فاگوسیتوز را تقویت می کند.

سلول های T طبیعی غیر تمایز یافته بعد از تحریک آنتی ژنی سیتوکینهای اختصاصی ترشح می کنند که ابتدا به سلولهای Th0 سپس سلولهای Th1 و Th2 متمایز می شوند.

افزایش در واکنش های ازدیاد حساسیت تاخیری در موش در پاسخ به آنتی ژنها، اثر تحریکی زعفران را روی لنفوسیت های T نشان می دهد و انواعی از سلول های کمکی را برای بیان واکنش فرا می خواند.

سلولهای Th یک جز ضروری سیستم ایمنی اکتسابی اند و در مدیریت پاسخ مناسب به آلودگی میکروبی، ضروری هستند. آنها در دو دسته تعریف می شوند و تعریف مزبور بر اساس سیتوکین هایی است که بیان می کنند. سلول های Th1 سیتوکین TNF-a را تولید می کنند و IL- 4 ،TH2 مسوول تولید آنتی بادی محسوب می شوند.

مستندات دیگر محققان از این فرضیه حمایت می کند که تقویت لنفوسیت های T، اثر تقویت کننده مشخص زعفران روی سلول های TCD8 و CD4 است. زعفران به طریق افزایش دوز، موجب افزایش بیان، و تولید 2-IL از طریق سلولهای CD4 + T می شود.

2-IL به وسیله سلولهای تحریک شده و سلول های T سیتوتوکسیک ترشح می شود، که در نتیجه موجب تمایز و تکثیر سلول های CD4 سلول B گردیده و ماکروفاژها را فعال می کند. در مقایسه با کنترل مثبت، 2-IL و IFN – U خیلی افزایش نیافته است.

ایمنی هومورال به بر هم کنش سلول های B با آنتی ژن و ترشح آنتی ژن از پلاسماسل ها مربوط است.

به منظور ارزیابی اثر زعفران روی پاسخ هومورال، تاثیر تیتر آنتی بادی هماگلوتینین اختصاصی اریتروسیتهای گوسفند مورد استفاده قرار گرفته است. سیکلوسپورین در دوز ۵ میلی گرم در میلی لیتر، اثر مهاری مشخصی بر تیتر آنتی بادی دارد، در حالی که زعفران، تولید آنتی بادی را افزایش میدهد.

زعفران اثر القای مشخصی روی سلول های CD19B دارد و آن را در حدود دو برابر افزایش می دهد، که با لوامیزول (کنترل مثبت) قابل مقایسه است.

زعفران همچنین به طور مشخصی بیان سیتوکین 4-IL را افزایش می دهد که یک رشد اتوکرینی و فاکتور تمایز برای سلول های Th2 است. افزایش در سطح 4-IL با ترشح 4-IL مربوط به لوامیزول قابل مقایسه است.

زعفران، میزان تولید IgM و IgE را حدود ۲ تا ۳ برابر در موش های تیمار شده افزایش می دهد و نشان دهنده این واقعیت است که تجویز خوراکی زعفران، توازن Th1 : Th2 را به سمت ایمنی غالب Th2 از طریق افزایش بیان سیتوکین 4-IL پیش می برد.

بنابر آنچه گفته شد، عصاره هیدروالکلی زعفران قادر است در دوز 6.25 میلی گرم در کیلوگرم پاسخ Th2 سیستم ایمنی هومورال را تقویت کند و موجب افزایش مشخص در تیتر آنتی بادی آگلوتینه کننده در موش گردیده و سلولهای CD19 + B و سیتوکین 4-IL از مسیر Th2 را افزایش دهد.

زعفران، سطح آنتی بادی های IgM و 1-IgG پاسخ ایمنی اولیه و ثانویه را به طور قابل توجهی افزایش می دهد. به علاوه، عصاره اتانولی زعفران قادر نیست بیان سیتوکین های 2-IL (فاکتور رشد سلولهای CD4+T ) و γ-IFN (سیتوکین پاسخ Th2) را افزایش دهد.

گلبرگ های زعفران، حاوی آنتوسیانین ها، گلیکوزیدها و فلاونوییدها است و گلیکوزید کامفرول، عمده ترین فلاونول گلبرگ زعفران است (۸۴٪ از کل فلاونول).

در یک مطالعه، اثر عصاره اتانولی گلبرگ زعفران در غلظت های ۷۵، ۱۵۰، ۲۲۵ و ۴۵۰ میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن روی پاسخ آنتی بادی، هماتولوژی و هیستولوژی طحال بررسی شده است.

در این مطالعه، ایمنی زایی با تزریق زیر جلدی گلبول های قرمز گوسفند در زمان صفر و روز هفتم انجام شد، و در روز ۱۵، نمونه های خونی برای ارزیابی گلبول های قرمز خونی ( RBC) و گلبول های سفید خونی (WBC) و سایر فاکتورهای خونی، همچنین تعیین سطح IgG مورد استفاده قرار گرفت و در نهایت، تفاوت معنی داری بین تعداد RBC هموگلوبین ، هماتوکریت و پلاکت نشان داد.

سطح IgG در غلظت ۷۵ میلی گرم به ازای هر کیلو گرم در مقایسه با گروه کنترل به طور قابل مشاهده ای افزایش یافت، در حالی که نمونه های هیستولوژی طحال نرمال بودند، که نشان دهنده افزایش در پاسخ آنتی بادی بدون تغییر در پارامترهای هماتولوژی و هیستولوژی طحال می باشد.