آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: خاس ، خاس کریسمس
نام علمی: .Ilex aquifolium L
نام فرانسه: Agrifon, Houx épineux, Agrifoul, Bois franc, Houx commun
نام انگلیسی: Mountain holly, Holly
نام آلمانی: Christdorn, Stechpalme Hilsen
نام ایتالیایی: Agrifoglio, Azilastro, Aquifoglio, Strillazzo, Lauro spinosa
نام عربی: طيم، شرابة الراعي، عودالخیر
خاس کریسمس درختچه ای است از تیره خاس به ارتفاع ۲ تا ۸ متر که غالبا در اراضی سیلیسی نواحی مختلف اروپا و آسيا مانند فرانسه، ایتالیا، یونان، نواحی غربی اروپا، آسيا صغير، قفقاز و چین به حالت وحشی می روید به علاوه به علت دارا بودن برگ های سبز دائمی در بعضی نواحی پرورش می یابد.
از مشخصات درختچه خاس آن است که برگ هایی صاف و شفاف به رنگ سبز تیره، با پهنک منقسم به تقسیمات ناهموار و خاردار دارد. گل های آن به رنگ سفید یا صورتی و مجتمع در کنار برگ هاست. در بعضی از پایه های آن ممکن است گل ها منحصرا، شامل پرچم و در پایه های دیگر، گل ها اختصاص دارای مادگی باشند. میوه اش به رنگ قرمز مرجانی، بندرت زرد رنگ، به بزرگی معمولا یک نخود و محتوی ۴ یا ۵ دانه است.
ترکیبات شیمیایی خاس
برگ گیاه خاس دارای تانن، ماده ای به نام ایلیسین (ilicine)، یک ماده زرد رنگ به نام ایلیگزانتین (ilixanthine)، اسید کافئوتانیک (ac. cafeotannique)، گلوکز، صمغ، موم ولی فاقد کافئین می باشد.
خواص درمانی خاس
برگ گیاه خاس به علت دارا بودن تانن و ایلیسین، اثر مدر، ملین، مقوی و مخصوصا تب بر، ضد تشنج و ضد رماتیسم دارد ولی مصرف آن بیشتر بر اثر خاصیت تب بر آن است. در رفع تب های نوبه نیز نتایج مفید از آن به دست آمده است. میوه اش قی آور، مسهل و پوست آن دارای اثر درمانی در بیماری صرع است. اگر میوه آن توسط کودکان بلعیده شود ایجاد ناراحتی های شدید دستگاه هضم می نماید که ممکن است منجر به مرگ شود.
صور دارویی خاس
دم کرده یا جوشانده ۳۰ تا ۶۰ در هزار برگ تازه یا خشک به مقدار ۲ تا ۳ فنجان در روز – گرد برگ به مقدار ۴ تا ۱۵ گرم در شراب یا در یک تیزان – دم کرده ۲ مشت پوست ساقه در آب جوش به مدت ۱۵ دقیقه به نحوی که بعد تمام مدت شب به همان حال باقی بماند، به مقدار ۲ تا ۳ فنجان بین هر دو غذا.
از دیگر صور دارویی گیاه خاس که در بعضی نواحی بین مردم معمول می باشد، جوشانده ۱۵ گرم برگ تازه آن در مقدار کافی آب می باشد که از آن پس از صاف کردن به صورت تنقيه جهت رفع تب استفاده به عمل می آورند.
از جوشاندن پوست ساقه در آب و تغلیظ و خشک کردن آن ماده ای تهیه می شود که جهت رفع آماس و ناراحتی های ناشی از نقرس بر روی عضو اثر داده می شود.
مسمومیت با خاس
برگ انواع مختلف Ilex، به علت دارا بودن مقدار نسبتا زیاد کافئین (۱.۸ تا ۲ درصد در نوع .Ilex paraguensis St. Hill)، در تهیه نوشابه ها مورد استفاده قرار می گیرد. مقدار این ماده در گونه های دیگر این گیاه بسیار جزئی است.
با بررسی هایی که توسط محققین مختلف بر روی برگ خاس کریسمس (Ilex aquifolium) به عمل آمد نوعی ساپونین با اثر همولیتیک (haemolitique) در آن مشخص گردید. محقق دیگر مانند R. A. War در سال ۱۹۳۲ نشان داد که عصاره میوه و دانه گیاه دارای اثری مشابه دیژیتال است. بررسی جدید که توسط H. Budakiewicz و H. Thomas در سال ۱۹۸۰ صورت گرفت، وجود ترکیبات تری ترین و به مقادیر بسیار جزئی (معادل ۳۰ میلی گرم در هر ۲۰ کیلوگرم میوه) از bis – nor – monoterpene که ساختمان شیمیایی جدیدی دارد در میوه گیاه مشخص گردید.
مسمومیت از میوه این گیاهان، با مصرف بیش از ۲ عدد آن، به تناسب سن با عوارضی مانند اختلالات معدی – روده ای نظیر احساس درد در ناحیه شکم، استفراغ و اسهال پیش می آید و حتی در بعضی کتب قدیمی چنین آمده است که مصرف مقادیر زیاد میوه این گیاهان موجبات مرگ را نیز فراهم آورده است.
محل رویش خاس
در ایران گونه ای به نام .I. hyrcana Pojark, I. spinigera (loes.) Loes وجود دارد که در گرگان: بین گرگان و زیارت، بندرگز، مازندران: دره هراز، کرهزنگ. گیلان: هشتپر و اطراف رشت و امامزاده ابراهیم در ارتفاعات ۳۰۰ تا ۵۰۰ متری می روید و در نواحی مختلف به نام های زیر نامیده می شود:
اسامی محلی: گیاه اخیر در دیلمان به خاس و خاش، در گیلان و شهسوار به کنگه، در اطراف رشت و طوالش به خج و خچ، در آستارا به هس، در نور و کجور به الاش، در گرگان به منزول و در مازندران به ورک تلی موسوم است.
