گیاهان آپارتمانی (گیاهان آپارتمانی از کجا آورده شده اند؟)

گیاهان آپارتمانی دارای هزاران نوع واریته است که برخی از آن ها مانند «هرتانزیا» یا «سیکلامن» ها بسیار متداول و بعضی مانند انواع داری برگ تزیینی بسیار کمیاب است.

دلیل کمیابی گیاهان نوع اخیر را یا باید در عدم تناسب محیط منازل با طبیعت آن ها و یا مشکلات موجود در تکثیر آن ها جستجو نمود.

مثلا کمتر می توان انواع «ارکیده» را در گلدان های آپارتمانی مشاهده نمود؛ زیرا تهیه محیط مرطوبی که مورد نیاز غالب واریته های آن است در آپارتمان به سختی امکان پذیر خواهد بود.

یا به ندرت می توان مجموعه از گیاهان ریگی مانند «ليتپس» را در پشت پنجره آپارتمان ها نگاه داشت. زیرا تامین نیازمندی های آن ها کاملا مغایر با گیاهان قبلی است در زمستان های سرد به سختی ممکن می گردد.

در مناطق دارای آب و هوای مدیترانه ای گیاهانی می رویند که از لحاظ حرارت توقع چندانی ندارند. اما مناطق استوایی دارای ویژگی هایی است که غالب گیاهان دارای گل و برگ زینتی از آنجا می آیند.

قسمت اعظمی از گیاهان تزیینی موجود در گلخانه های کنونی را مکتشفین و مسافران یا هیات های مذهبی از مناطقی آورده اند که اینک مختصرا به شرح آن ها می پردازیم:

«سینرز»ها و طاووسی‌های گل زرد متعلق به جزایر قناری است. در صورتیکه «لريه-رز» از منطقه مدیترانه به‌دست آمده و پیازهای سیکلامن ایرانی بر روی تپه های سوریه و فلسطین دیده شده است.

منطقه استوایی قاره آسیا زادگاه انواع «فیکوس» و «کردیلین»های ابلق و «کاردینا»های معطر است. آفریقای استوایی اگر چه سهم بزرگی در این مورد ندارد معهذا زادگاه گوناگونی از بنفشه های «اوسامبارا» و «سانسوپریا» «لرانتی» و «دراكائنت»های ابلق است.

در جزیره «سکترا» واقع در جنوب عربستان «بگنیا»ی جالبی با گل های سرخ در اواخر قرن گذشته پیدا شد که می توان آن را مادر «بگنیا» های زیبای کنونی از جمله «لاتير» دانست. زادگاه گیاهان فربه و به‌ویژه «کاکته»ها آمریکای مرکزی است.

اما «آگاو»ها و «کالانشئه»ها و همچنین «کارسولاسه»ها از آفریقای جنوبی آورده شده اند.

گیاهان برگ زینتی آمریکای استوایی و مخصوصا برزیل در حوالی سال های ۱۸۵۰ میلادی به اروپا آورده شده اند.

اکنون گلخانه های عصر ما به صورت موسسات پرورش گل عظیمی در آمده اند که گیاهان را به تعداد بسیار زیاد تکثیر می نمایند و پاره ای از انواع «فیلدندرن»ها را از نظر هیبرید کردن و به‌دست آوردن و اریته های جدید به صورت منابع پرارزشی در آورده اند.

از دیگر گیاهان خاص آمریکای استوایی باید«بوگن ویلیا»های رونده و«بونستیا» را که گل های درخشانی می دهند را ذکر نماییم.

ضمنا جزایر دوردست اقیانوسیه علاوه بر انواع گوناگون «آرالیا»های ظریف و ارزشمند خود گیاهان دیگری چون «کدیانم»های رنگین برگ و «پاندانوس»های عجیب و نیز نخل های بزرگ و کوچکی را به مجموعه گیاهان افزوده است.

انواع اصلی گیاهان بسیار با ارزش است. اما تعداد آن ها در برابر مجموع گیاهان موجود در گلخانه های نوین بسیار اندک است.

به این معنی که در سایه ابتکارات باغبانان هیبریدهای زیبایی از پیوند زدن انواع اصلی گرفته شده است که در حال حاضر اکثر گیاهان تزیینی و گلدانی را آن‌ها تشکیل می دهند.

مثلا صدها واریته جدید از آزالیاها در اثر پیوند پی در پی انواع چینی و ژاپنی به‌دست آمده است که هرکدام امتیازات ویژه ای دارد و بیش از یک قرن است که دست اندرکاران این حرفه گیاهان بومی بسیاری را از طریق به دست آوردن گونه های تازه پیوند زده و واریته های به دست آمده را برای رسیدن به رنگ های با شکوهی که هم اکنون در گیاهان مشاهده می شود پیوند زده اند.

چنان که یکی از نمونه های بارز چنین اقدامات پیشرفته و طولانی ارکیده هاست که در حال حاضر بیش از هزاران واریته آن که هریک زیباتر از دیگری است را به دست آورده اند.

در دهه های اخیر علمای ژنتیک نیز به یاری باغبانی که در گذشته به صرف تجربه شخصی به گونه های جدید می رسیدند شتافته اند و چنان که می دانیم هیبرید کردن گیاهان و مطالعه دقیق نتایج پیوند آن ها موجب بهبود نژاد شگفت انگیزی در پامچال ها و سیکلامن‌ها شده است.

در بین گیاهان تزیینی برگ نیز از راه جهش یا «موتاسین» به اخذ واریته های تازه ای توفیق یافته اند چنان که به ناگاه گونه های بسیار متنوع و جالبی به دست آمده است.

مثلا دیده شده است که بر روی یک «کدیانم» جوانه ای ظاهر می شود که پس از بزرگ شدن برگ هایش هم از نظر رنگ و هم از لحاظ بریدگی و کنگره های اطراف خود با گونه های قبلی این گیاه کاملا متفاوت است.

چنین حالتی را که جهش یا  «موتاسین» نام دارد باغبانان برای سهولت «اسپر» می نامند. البته همین گونه جوانه ها با «اسپر» هاست که امکان گرفتن قلمه و در نتیجه پیدا شدن واریته جدیدی را فراهم می سازد.

یک فوژ معمولی ماند « نفر لپیس اگزالتاتا» حاصل هیبرید کردن پنجاه گونه فوژ مختلف با برگ های کنگره دار یا مجعد به‌دست آمده از انواع ابتدایی است.

در خصوص برخی از گیاهان گلدار نیز همین مطلب صادق است. مثلا «اسپر» های آزالیاهای مختلف به همین گونه پیدا شده و موجب به‌دست آوردن واریته های جدید گردیده است و در خصوص «بگنیا» ها و داوودی ها نیز شیوه کار به همین منوال بوده است.

غالب گیاهان دوستدار جای روشن هستند اما کمتر گیاهی یافت می شود که بتواند تابش مستقیم نور خورشید را تحمل کند.

چگونه باغبانان گیاهان را پرورش می دهند

امروزه نیز بر روی گل های داوودی پیوندهای بیشماری صورت می گیرد و هدف از این کار نه تنها بدست آوردن گیاهانی زیباتر و رنگارنگ تر است بلکه منظور دست یافتن به نهال هایی است که بتواند طی برنامه فشرده تری به ثمر برسد.

چنانچه این گیاهان تنها گیاهانی هستند که توانسته اند نمونه هایی بدهند که سرتاسر سال پرگل باشند.

بیست سال قبل انسان می توانست تغییر فصول سال را از روی ویترین گل فروشی ها تشخیص دهد. زیرا لاله ها و سنبل های گلدانی رسیدن اسفندماه و «هرتانزایا»های سرخ و سفید و آبی آمدن اردیبهشت ماه را اعلام می داشت و آغاز تابستان شاهد بازگشت «گلکسینیا» و «بگنیا»ها سوراخ دار بود.

در صورتی‌ که گل های داوودی همراه با شبنم های پاییزی ظاهر می گردید و بالاخره «آزالیا»ها يبیشرش و «سیکلامن»ها در شبانگاه عید فراوانی می شد.

اکنون با وجود آن که غالب گیاهان گلدانی عادت خود را نگهداشته اند. اما انواع دیگری نیز هست که پای بند زمان شکوفایی معمول خود نمی باشد. و این به شکرانه شیوه هایی می باشد که از بیست سال پیش تا کنون در آزمایشگاه ها پیدا شده است.

مثلا برای داوودی ها که گیاهان روزهای کوتاه نامیده می شوند، و جز در آغاز پاییز که شب ها به بلندترین مدت خود می رسند گل نمی دهند.

اکنون بدون توجه به فصل، کافی است شب ها روی گیاه را با پرده تیره رنگی بپوشانند و آن ها را وادار به غنچه دادن نموده و در روز مورد نظر شکوفا سازند و از سوی دیگر برای جلوگیری از فشرده شدن گل ها در یکدیگر آن ها را در نیمه های شب روشن نمایند.

همین شیوه برای «افربیا بولشریما» و«بگنيالاتیر» و «کالانشئه»ها و برخی از ارکیده ها نیز انجام شدنی است.

به منظور آن که گل «آزالیا»ها که در آغاز مردادماه شکوفا می شوند تا فروردین ماه سال بعد بدون وقفه ادامه یابند آن ها را تحت رژیم روزهای کوتاه و حرارات نسبتا گرم قرار می دهند.

یا برای «سیکلامن»ها که در گذشته جز اواخر زمستان آشکار نمی شوند اکنون با استفاده از محیطی مرطوب تر از محیط عادی آن ها را اواخر آذرماه به ثمر می رسانند.

اگر چه روش های یاد شده در بالا برای کلیه انواع گیاهان تزیینی اجرا شدنی نیست ولی روزی خواهد رسید که کاشتن آن ها با برنامه ریزی به مراتب دقیقتر از لحاظ بدست آوردن گل ها در موعد مقرر تحقق یابد.

به غنچه دادن نموده و در روز مورد نظر شکوفا سازند و از سوی دیگر برای جلوگیری از فشرده شدن گل ها در یکدیگر آن ها را در نیمه های شب روشن نمایند. همین شیوه برای «افربیا بولشریما» و«بگنيالاتیر» و «کالانشئه»ها و برخی از ارکیده ها نیز انجام شدنی است.

به منظور آن که گل «آزالیا»ها که در آغاز مردادماه شکوفا می شوند تا فروردین ماه سال بعد بدون وقفه ادامه یابند آن ها را تحت رژیم روزهای کوتاه و حرارات نسبتا گرم قرار می دهند.

یا برای «سیکلامن»ها که در گذشته جز اواخر زمستان آشکار نمی شوند اکنون با استفاده از محیطی مرطوب تر از محیط عادی آن ها را اواخر آذرماه به ثمر می رسانند.

اگر چه روش های یادشده در بالا برای کلیه انواع گیاهان تزیینی اجرا شدنی نیست ولی روزی خواهد رسید که کاشتن آن ها با برنامه ریزی به مراتب دقیقتر از لحاظ بدست آوردن گل ها در موعد مقرر تحقق یابد.

چگونگی ازدیاد گیاهان آپارتمانی

در غالب موارد کاشت و تکثیر گیاهان آپارتمانی از عهده افراد عادی خارج است زیرا چنین کاری معمولا مستلزم اطلاعات و همچنین در اختیار داشتن وسایلی است که افراد غیر حرفه ای فاقد آن هستند.

لذا برای اینگونه افراد مصلحت آن است که نهال های بالغ و حتی گلدار را برای خود تهیه نمایند. اما در عین حال بهتر است بدانیم این گیاهانی که قسمتی از جهان پیرامون ما را تشکیل می دهند چگونه بدست می آیند و وسایل مورد استفاده در تکثیر آن ها چه بوده است.

گذشته از آن که برخی از گیاهان که مقاومتر هستند می توانند به وسیله افراد غیر حرفه ای نیز تکثیر یا تجدید گردند.

مثلا بدست آوردن چند گلدان از یک گلدان انبوه «آسپیدیسترا» و یا تهیه چند نهال جوان از «کلرفیتوم» یا «نبرلپیس» از راه ریشه های جانبی آن ها برای هر فرد غیر حرفه ای نیز میسر است.

همانند سایر رستی ها گیاهان آپارتمانی نیز یا از راه کاشتن بذر یا قسمتی از سوراخ و یا بخشی از ساقه یا برگ خود تکثیر می یابند.

که مورد اخیر را قلمه زدن یا جوانه زدن و یا خوابانیدن می نامند. کاشتن بذر اصولا برای فوژها، نخلی ها، کاکته ها و گیاهان فربه، مارچوبه ها، کالسئلرها، سینررها، سیکلامن ها، پامچال ها، گلکسینیاها، کلیویاس ها، سلانوم ها، پیمانت های تزیینی و بگنياها معمول است.

تهیه بذر بسیاری از فوژها آسان است زیرا بر روی برگ های بالغ آن ها پس از میوه دادن ظاهر می شوند.

اما کاشتن بذر و پرورش نهال های جوان از این راه نیاز به گلخانه های مخصوص دارد. برای کاشتن بذر سایر گیاهان نیز نه تنها به محیط ویژه ای نیاز است بلکه بذرهایشان باید از مناطق استوایی آورده شده و به وسیله افراد متخصص پرورش یابند.

به این جهت تهیه آن ها غالبا بسیار مشکل بوده و متداول نیست.زیرا کاشتن بذرهای بسیار ریزی مانند «بگنیا»ها که هر ۳۰ تا ۴۰ هزار دانه بذر آن ها فقط یک گرم وزن دارد نهال های بسیار ریز و ظریفی می دهد که مستلزم مراقبت های دقیقی در نخستین هفته های رویش است.

قلمه زدن از رایج ترین شیوه های تکثیر گیاهان آپارتمانی است. و چه بسیار است گیاهانی که از این راه تکثیر می شوند و چنان که می دانیم قلمه زدن شامل جدا کردن یکی از اعضا درخت مانند ساقه یا برگ و قرار دادن آن در شرایطی است که بتواند سایر اندام های مورد نیاز برای تکمیل گیاه مانند ریشه و جوانه ها را به‌وجود آورد.

باید دانست که همانند کاشتن بذر قلمه زدن نیز غالبا مستلزم در اختیار داشتن گلخانه ای مخصوص است تا بتواند محیط و شرایط لازم برای ساقه یا برگ را به منظور رویاندن اندام های جدید فراهم سازد.

از سوی دیگر برخی از قلمه ها به سختی ریشه می کنند و تجربه افراد حرفه‌ای در به‌ کار گرفتن شیوه های علمی موجود از جمله تزریق هورمن های تسهیل کننده رویش قلمه ها نتایج فراوانی دربر داشته است.

ضمنا گیاهان بسیاری نیز وجود دارند که شاخه هایشان به سادگی ریشه می کنند که از آن جمله:

داوودی ها، هرتانزیاها، پیچک ها، سیپروس ها، ترادسکانتیاها قابل ذکر است و برگ گیاهانی چون:

بگنیار کس، سانسویریا، سنتپلیا، پیرما، اشوریا نیز به خوبی قابل قلمه زدن است ولی برای هریک از موارد یاد شده نیز در اختیار داشتن نسبت به نوع گیاه تغییر می نماید، ضروری است.

باید دانست که تنها با پیوند زدن یک گل داوودی یا یک «هرتانزیا» کار تمام نمی شود، بلکه پس از آن قلمه ها را باید تا لحظه گل دادن پرورش داد و این مطلبی است که بدون تجربه کافی نتایج لازم را در برنخواهد داشت.

قلمه زدن «برادسکانیتا» و «کاکته»ها و گیاهان فربه که الياف پرآبی دارند در تابستان به سادگی انجام پذیر است.

زیرا این گونه گیاهان می توانند در برابر تبخیر آب خود تا پیدا شدن ریشه ها در ته برگ ها و ساقه های قلمه گرفته شده مقاومت نمایند و قلمه ها«سیپورس آلترنيفليوس» را اگر در سطح آب ظرف یا جامی قرار دهند به خوبی می گیرند.

اگر بخواهیم برگی را چه با دمبرگ و چه بدون دمبرگ قلمه بزنیم باید آن را در خاکی سبک و یا مانند ساقه در شن فرو کنیم.

گاهی نیز در مورد برخی از گیاهان مانند «سانسویریا» یا «بگنیا»ی رکس را روی را انتخاب نموده و پس از ایجاد شکافی در رگبرگ های اصلی آن ها را روی شن‌های خیس می چسبانند.

به‌ زودی از طرف سطح زیرین خود ریشه می دوانند و شروع به جوانه زدن می کنند. زمانی که این جوانه ها به‌ رشد کافی رسید آن ها را جدا نموده و در لیوان های کوچکی می کارند.

بعضی از گیاهان آپارتمانی مانند «آسپیدیسترا»ها به صورت انبوه میرویند و هنگامی که گلدان های آن ها کاملا پرشد می توان سوراخ آن ها را به قطعات کوچک تقسیم نموده و از هر گلدان چندین گلدان کوچک تشکیل داد.

شیوه کار بسیار آسان است و کافی است که ساقه زیرزمینی یا ریشه های حجیم این گیاه را با چاقوی باغبانی قطعه قطعه کنند.

این روش حتی در خصوص «کلرفیتوم»، «سدوم سیلدی» و «سانسویریا» و به‌ویژه «س.تریفاسیاتا لرنتی» که رنگ ابلق طلایی برگ خود را جز از این راه حفظ نمی نمایند متداول است.

زیرا چنان چه از برگ گیاه اخیر قلمه گرفته شود فقط نوع سبز رنگ آن را به عمل خواهد آورد.

گاهی نیز تقسیم سوراخ را همراه تقسیم برگ ها و جوانه هایی که در اطراف بوته گیاه روییده و ریشه کرده است انجام می دهند و این روش بیشتر در مورد «کلرفیتوم» و «نفرلپیس» و«ساکزایفر گاسارمانتز» متداول است.

این شیوه برای تکثیر گیاهان بسیار عملی است و به‌ دست آوردن سریع تعداد بی شماری گیاه جوان را مقدور می سازد.

در پایان باید یادآوری شود که شیوه دیگری نیز تحت عنوان (خوابانیدن هوایی) یا (خوابانیدن کیسه ای) وجود دارد که هدف از آن بیشتر جوان ساختن گیاهان پیر است.

روش کار به این ترتیب است که ابتدا بر روی گیاه نقطه ای را که مایلند از آنجا گیاه تازه ای بگیرند انتخاب نموده و در آن محل شکاف هایی سطحی ایجاد می نمایند تا الیافی زخم مانند برویاند.

هم زمان با این امر دور قسمت مذکور را با مقداری خزه یا تورب قهوه ای مخلوط با شن مرطوب پوشانده و با استفاده از یک نوار پلاستیکی تیره رنگ و مقداری نخ محکم در محل مذکور ثابت می نمایند.

به زودی در آن محل ریشه می روید و هنگامی که تصور شد ریشه ها به حد کافی رسیده است ساقه گیاه را از زیر محل ریشه داده قطع می نمایند و قسمت بالای قطع شدگی را در گلدان می کارند و به این ترتیب نهال جدیدی با چهره ای به مراتب زیباتر از گیاه اولی بدست خواهد آمد.

این روش برای «فیکوس»ها و «دراكائنا»ها و «فیلدندرن»ها به کار می رود.

تعداد اندکی از گیاهان آپارتمانی نیز مانند«آزالیا»ها و گاهی اوقات «کاملیا»ها از راه پیوند زدن بدست می آید که این شیوه تکثیر، مستلزم تخصص و صلاحیت باغبان است.