ویژگیهای خواص درمانی عسل با تکیه به شواهد و تجربیات علمی در کتاب طب الصادق (ع) چنین آمده است :
خداوند در قرآن کریم می فرماید: «يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِهََا شَرََابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوََانُهُ فِيهِ شِفََاءٌ لِلنََّاسِ»
قرطبی سوره نحل، آیه 69 می گوید: «در آن نه ویژگی و نکته گنجانده شده است.»
1-از درون شکم آنها نوشیدنی خارج می شود که منظور از آن شراب، عسل است. همچنین در نکوهش دنیا، از امام علی روایت کرده اند: «برترین لباسهای بنی آدم از بزاق کرم ساخته شده است (ابریشم)، و برترین نوشیدنی های او عسل است.»
2-رنگ های مختلف (قرمز، سفید، زرد، جامد و مایع) دارد. رنگ ها، تنوع و ارزش غذایی عسل را نشان می دهد. البته رنگ به تنوع گل ها بستگی دارد.
3-شفا برای مردم است ضمیر جمله به عسل بر می گردد، عموم مفسران می گویند:« عسل برای مردم شفابخش است.» برخی می گویند ضمیر جمله به خود قرآن برمی گردد. در این مورد قاضی ابو بکربن عربی می گوید: «بعید می دانم که ضمیر جمله به قرآن برگردد و درست باشد. زیرا اگر از لحاظ نقلی صحیح باشد، باید عقل، آن را قبول کند، اما سخن بر محوریت عسل است.»
4-علما درباره (شفا برای مردم است) اختلاف داشتند. آیا منظور مفهوم کلی آن است؟ گروهی گفتند: «آری درست است زیرا برای شفای انواع بیماریها و همه مردم است».
روایت کرده اند که عوف بن مالک اشجعی بیمار شد، به او گفتند: «آیا نمی خواهی درمان شوی؟» گفت: «برای من آب بیاورید، زیرا خداوند فرموده است: وَنَزَّلْنَا مِنْ السَّمَا الْمَاءُ مَاءُ مبارکا‘ (سورۂ ق آیه ۹)، سپس گفت: عسل برای من بیاورید، زیرا خداوند فرموده: فيه شفاء للناس سوره نحل، ۶۹، وی ادامه داد برای من روغن بیاورید، زیرا خداوند فرموده: مِنْ شَجَرَةٍ مُبََارَكَةٍ زَيْتُونَهُ سوره نور، ۳۵. هر چه خواست برای او آوردند، آنها را با هم مخلوط کرد. او بعد از خوردن معجون، شفای خود را باز یافت.
ولی برخی آن را درمان همه بیماریها ندانسته و تاکید کرده اند: که عسل برای بیماریهای خاص مفید است، زیرا سخن قرآن کریم واضح است: به شفای بیمار کمک می کند. چون عبارت شفا را در قرآن فراوان می بینیم، پس در اینجا در قالب اسم عام آمده است و نه اسم خاص و عرب زبانان از اسم عام بسیار استفاده می کنند.
5-آب منبع حرکت و حیات در زندگی است. حتی دیده ایم کسانی را که بر اثر استفاده غلط از آب مرده یا تلف می شدند. همچنین شفای مردم را بر اثر خوردن عسل دیده ایم، اما پیامبر موضوع را فیصله داده و شک و شبهه آن را مرتفع ساخته اند و می فرماید: «هر کس از درد شکم رنج می برد عسل بخورد.»
6– عبارت در آن شفا برای مردم است؛ با وجود این که اگر برخی دانشمندان آن را قبول ندارند، این عبارت استوارترین دلیل است که عسل بهترین دارو برای درمان بیماریها است.
مردمانی که در مورد خواص درمانی عسل و شفاف بخش بودن آن فکر می کنند، باید بدانند که در این کار شگفت، قدرت خداوند وجود دارد.
علامه شنقیطی در چارچوب تفسیر حدیث عسل داروی عام برای درمان بیماریها است، دفاع کرده و اظهار می دارد:
«پیامبر فرموده اند: (در آن برای مردم شفا است) به حالت نکره گفته شده است. بنابراین صدق سخن خداوند ثابت شده است. زیرا این عبارت به یکی از چهار حالت نکره است که حکم کلی دارد، مانند وَأَنْزَلْنَا مِنْ السَّمَا الْمَاءَ طَهُوراً؛ از آسمان آبی پاک نازل کرده ایم و در آن برای مردم شفا هست.»
نسیمی اعتقاد دارد چون پیامبر گرامی اسلام برای بیماری های دیگر نیز به سیاه دانه و حجامت و داروهای دیگر نیز توصیه نموده است، دلالتی بر این که عسل تنها داروی شفا و درمان بخش است وجود نخواهد داشت، زیرا پیامبر به نیکی میداند که «واقعیت های پزشکی نشان می دهد که عسل و یا هر ماده ای دیگر نمی تواند به تنهایی دارویی برای همه بیماری ها باشد.»
دکتر نسیمی تاکید می کند که: «منطق عقل این اجازه را نمی دهد که: آیا وجود بیماریهای متعارض مانند فشار و سردرد را می توان با یک ماده (عسل) مداوا کنیم. پس، نباید فکر کرد که عسل درمانی برای هر دردی است.»
دکتر ظافر عطار می گوید: «صراحت و عمومیت آیه ۶۹ سوره مبارکه نحل (شفا برای مردم ) بسیار واضح است. بنابراین، توجیهی برای تفسیر و تاویل دیگر راویان و مفسرانی مانند: سُدی و … نمی بینم.»
او در جواب دکتر نسیمی می گوید: «احتمال دارد خوردن عسل برای برخی مردم میسر نباشد، لذا پیامبر گرامی اسلام داروهای دیگری هم تجویز نموده اند، پس نتیجه میگیریم: تنوع آموزه های درمانگر و درمان های نبوی رحمتی برای امت او است.»
وی می افزاید: «اما نباید گفت که عسل برای سردرد و بیماری های دیگر مفید نیست. در این که دکتر نسیمی عسل را برای دو بیماری متعارض، داروی مناسبی نمی داند، دکتر ظافر عطار در جواب او می گوید:
عسل تنظیم کننده شرایط و سیستم بدن است که تعادل و هماهنگی بدن را به حالت اول بر می گرداند. همچنین او قبول ندارد که: عسل درمان روانی برای عده ای خاص است. او استدلال می کند: «خداوند می فرماید (شفا برای همه مردم می باشد)، همه مردم به معنای همه افراد مسلمان و کافر است؛ پس در خصوص مومن چطور…!
دکتر حسان شمسی پاشا سوالی مطرح کرده و می گوید: چرا خداوند می فرماید: «از درون شکم آنها نوشیدنی خارج می شود» و آشکارا نفرموده از درون شکم آنها سرشار مواد قندی غذایی ممتاز قرار داده اند.
با وجود این که برخی انواع عسل متاسفانه از شکر معمولی تهیه شده است، اما بیشترین انرژی را می دهد. یک کیلوگرم شکر ۳۹۰۰ کالری انرژی تولید می کند، اما از یک کیلوگرم عسل طبیعی ۳۱۵۰ کالری انرژی حاصل می گردد.
یکی از خاصیت های قندهای عسل این است که به سرعت در روده جذب بافت روده می شوند و آنگاه به کبد می رود. عسل از لحاظ ذخیره انرژی عضلانی و تجدید نیرو از شکر معمولی بهتر عمل کند. به همین دلیل است که کشتی گیران امریکایی هنگام تمرین های ورزشی، مقداری عسل می خورند. عسل منبع سرشار از انرژی است و مصرف بالای آن هیچ ضرری ندارد.
پروفسور تاونسند Townsend در زمینه خواص درمانی عسل عنوان کرده که عسل یک غذای ضروری برای ورزشکاران است. چون خوردن زیاد آن آثار زیان بار مانند زیان های ناشی از مصرف شکر معمولی برای معده ندارد، بنابراین عسل را منبعی سرشار از انرژی دانسته اند. در این حالت دیده شده است، ورزشکارانی که در رقابت های سنگین مقدار زیادی از انرژی خود از دست می دهند، با خوردن چای یا قهوه که با عسل شیرین شده است، دوباره انرژی خود را به دست می آورند.
عسل اگر بعد از تمرین های سنگین ورزشی مصرف شود، کمبود انرژی حاصله را جبران می کند. تجارب نشان داده است کسانی که عسل را مصرف می کنند، قدرتشان برای انجام کارهای سخت بیشتر از کسانی است که عسل نمی خورند. دکتر وودارد (Woodard) مشاور پزشکی تیم های المپیک گوید: «در بازی های سنگین، ورزشکاران مقدار زیادی از قند بدنشان از بین می رود که عسل توانایی جبران آن را دارد.»
عسل به رشد بافت های بدن، به ویژه بافت های جوان کمک می کند. روغن های معطر عسل برای سلول های مغز و رگهای قلب نشاط آور است. به همین دلیل، پروفسور کوستو گلوبوف عسل را برای آن عده از افرادی که فعالیتهای فکری سنگین دارند و بیمارانی که به تازگی بهبود یافته اند، توصیه میکند.
پروفسور شوین (Chauvin) در خصوص خواص درمانی عسل می گوید: «اعضای بدن انسان می توانند مقادیر زیادی از عسل را جذب کند بدون این که آسیبی ببینند. در این زمینه دانشمندی به نام نواکر (Noecker) آزمایشی بر روی خود انجام داد و روزانه ۳۰۰ گرم عسل را که با آرد و روغن زیتون مخلوط کرده بود، مصرف می کرد بدون این که درد یا ناراحتی احساس کند.
همچنین ملادينوف آزمایش هایی روی خون و ادرار ۵۰۰ بیمار که برای بیست روز تحت عسل درمانی قرار گرفتند (۵۰۰-۱۰۰ گرم)، انجام داد. نتایج آزمایشات نشان داد که قند خون بیماران هیچ افزایشی نداشته است و اثری از قند در ادرار آنها دیده نشده است.
طبق اظهار نظر زایس، فیلیپس و گیلاس ( Caillas، Phillips ، Laiss) عسل به هضم غذا و تبدیل آن به انرژی کمک می کند. ابوریش (loyrish) می گوید: «تجارب نشان داده است خواص نیروزای عسل مانند، افزایش وزن بیماران و ماده رنگی خون، همچنین میانگین ماده هشدار دهنده سیستم عصبی آنها به پایین ترین حد خود، رسیده است.
عسل در برخی لیست های دارویی جهان به عنوان دارو مانند؛ Oxymel Simplexi که مخلوطی از عسل و سرکه است (۱ به ۳) درج گردیده است. این مخلوط نیز از قرنها پیش مورد توجه پزشکان مسلمان بوده و آن را به نام سکنجبین می شناسند. به استناد حدیث نبوی (سرکه برای آدم بهترین است).
همچنین داروی دیگری به نام Mel Calchici که مخلوطی از عسل و خار مغیلان است و برای درمان ورم مفاصل به کار گرفته می شود، وجود دارد. مخلوطی دیگر از عسل و گلاب است که نام آن Mel Rosatum می باشد که به عنوان داروی قابض شهرت یافته است.