درمان زخم با عسل

پزشکان از عسل در درمان بسیاری از مشکلات جسمی و بیماری ها استفاده نموده اند. یکی از این کاربردها درمان زخم با عسل می باشد.

ازدوران باستان درمان زخم با عسل کاربرد داشته است. پلینی می نویسد که روغن ماهی مخلوط شده با عسل برای زخم های عفونی و بیماری های دهان مفید است.

در طب سینا هم درمان با زخم با عسل عنوان شده است. ابن سینا از مرهم های دارای عسل برای مداوای جراحت ها استفاده می کرد. در روسیه قرون وسطی از مرهم عسل و صمغ کاج برای مداوای زخم ها استفاده می شد.

در نوشته های قدیم روسی ذکر شده عسل بوی بد زخم ها را از بین می برد. به علت اینکه عسل دارای ترشحاتی است که به اندازه کافی همه جای جراحت را می پوشاند و از تغییر شکل و چروکیدگی بافت ها جلوگیری کرده و آن را از وجود میکروب ها پاک می سازد، پس در درمان زخم با عسل سودمند می باشد.

کرینیتسکی جراح شوروی در سال ۱۹۳۸ در بررسی درمان زخم با عسل با استفاده از مرهم عسل و چربی بر روی ۴۸ بیمار دارای زخم های چرکین و قانقاریا نتایج خوبی به دست آورد. بعد از ۵ روز بافت های مرده در ۹۰٪ بیماران با لایه های مخاطی زنده شروع به جایگزینی کردند.

او نتیجه گرفت که عسل با افزایش مقدار قابل ملاحظه ای گلوتاتیون Glutathione در اطراف جراحت باعث مداوای سریع می شود. گلوتاتیون نقش بسیار مهمی در کاهش روند اکسیداسیون داشته رشد و تقسیم سلول ها را تحریک می کند.

در سال ۱۹۴۶ پروفسور Smirnor از موسسه پزشکی تامسک نیز برای تایید اثربخشی درمان زخم با عسل آن را برای زخم های ناشی از گلوله تفنگ در ۷۵ بیمار بکار برد.

ابن سینا در کتاب خود می نویسد: عسل از خونریزی جراحت ها جلوگیری کرده و باعث انعقاد سریع خون می شود به همین علت زخم های پوستی را سریعا بهبود می بخشد که نشان دهنده کاربرد درمان زخم با عسل است.

آماده سازی بستر زخم

آماده سازی بستر زخم می تواند از این دید بررسی گردد که زخم را در جهت درمان سریعتر، تحریک می کند. فعالیت زیستی عسل به شدت با دیدگاه آماده سازی محیط زخم انطباق دارد .

فیزیولوژی درمانی در زخم های شدید مجموعه ای از اتفاقات کنترل شده می باشد که روند درمان را در یک چهار چوب زمانی معین تضمین می کند. هرچند در زخم های مزمن، این توالی منظم بهم می ریزد و رویه درمان به تاخیر می افتد.

اگر آماده سازی محیط زخم موفقیت آمیز باشد، نقوص درمانی باید شناخته شود و مدیریت مناسبی از ترشحات، بافتهای خراب و بار زیستی مرتبط انجام گردد. عملکرد مناسب پانسمان عسل یک روش مناسب در مدیریت درمان زخم پیشنهاد می دهد.

مواد مترشحه

یک مطالعه کلینیکی بوسیله الوایلی و سالوم ، عسل را با سایر ضدعفونی کننده های موضعی در ۵۰ بیمار با عفونت زخم های پس از جراحی شکمی مقایسه کرد .

احمد و همکاران، مطالعه ای غیر تصادفی از ۶۰ بیمار با زخمهای مزمن تروما یا حاصل از جراحی، انجام دادند . بت و مولان در مطالعات آزمایشگاهی، گزارش کردند که عسل به کاهش میزان ترشحات زخم بسیار کمک می کند که در نتیجه ی خاصیت ضد سوزش عسل می باشد.

جدول خواص درمانی عسل در ترمیم زخم ها:

التهاب و سوزش در واقع اجازه گذرمایعات در عروق را افزایش داده و مایعات بیشتری به سطح بافت می رسد، در نتیجه منجر به افزایش ترشحات زخم می گردد.

کاهش سوزش سلول ها در مدل های حیوانی  که عسل در سوختگی های بسیار عمیق بکار رفته است، مشاهده گردید.یافته های مشابهی در مطالعات حیوانی گزارش شده که تاثیر آمپی سیلین و نیتروفوزون را در درمان عفونت زخم های عمیق مقایسه میکند.

فعالیت ضد سوزش عسل همچنین در بسیاری از مطالعات بیمارستانی در زخم های سوختگی انسانی گزارش شده است. نتیجه موثر، تاثیر کاهش سوزش زخم، کاهش درد، ورم و ترشح می باشد.

به علاوه شدت جای زخم حاصله و جراحات به حداقل می رسد زیرا از طولانی شدن سوزش بافت که منجر به فیبروز می گردد جلوگیری می کند.

کاهش سوزش به کاهش تولید ترشحات منجر شده و در نتیجه پانسمان نیاز به تعویض کمتری دارد. این موضوع می تواند به صرفه جویی در منابع از جمله پانسمان، نیرو، زمان و تکان دادن غیرلازم بیمار و محل زخم منجر شود.

بافت مرده

ثابت شده است که در پانسمان هایی که نوعی محیط مرطوب در اطراف زخم ایجاد می شود و عسل این محیط را فراهم می کند، روند خروج خود بخودی مواد زائد از زخم تسهیل می شود.

خاصیت اسمزی عسل می تواند ضایعات را از لایه های زیرین بیرون بکشد و دائما بستر زخم را شستشو دهد. مایعات زائد مترشحه حاوی آنزیم پروتئاز هستند که به روند مکش مواد توسط عسل کمک می کنند بعلاوه تخلیه مداوم محیط زخم می تواند به خروج مواد آلاينده خارجی مانند خاک و ذرات ریز در بدن کمک کند.

مولان برای فعالیت تخلیه ترشحات توسط عسل، یک توصیف بسیار مناسب پیشنهاد کرده است که در آن تبدیل پلاسمینوژن غیرفعال به پلاسمین مطرح می گردد؛ همان انزیمی که فیبرین را تجزیه می کند و چرک و اثر جای زخم را از محیط زخم دور می کند.

استفان- هاینس محققینی اند که نتایج سه بیمار تحت بررسی و نیز پنج بیمار دیگر که از مزایای مدیریت بوی بد زخم سود می برند را ارزیابی کردند. نتایج این محققین نشان داد که عسل در خروج ضایعات موثربوده است. بوی بد در بسیاری از زخمها در جایی که چرک و سیاهی بافت وجود دارد، رخ می دهد.

مواد بدبومثل ترکیبات آمونیاک و گوگرد در حین متابولیسم پروتئین توسط باکتری ها تولید می گردند. بعلت اینکه عسل یک جایگزین مانند قند برای سوخت و ساز باکتریها فراهم می کند، این ترکیبات بدبو دیگر تولید نخواهند شد و از بوی تعفن زخم جلوگیری می شود.

همچنین خیس شدن زخم بدلیل پانسمان نامناسب، موجب افزایش رشد پاتوژنها در محل زخم و ترمیم دیرتر جراحات می شود. عسل با کشیدن رطوبت زخم، مانع از مرطوب ماندن زخم شده، روند بهبودی آن را تسریع می بخشد.

اثرات زیستی عسل 

مشاهدات بیمارستانی نشان داده اند که عسل می تواند عفونت زخم را کنترل کند؛ عفونتی که به آنتی بیوتیک های معمول پاسخ نمیدهد.

عسل همچنین نشان داده که می تواند بر علیه بسیاری از ارگانیسم های مقاوم از جمله استافیلوکوکوس مقاوم به متیسیلین ، انتروکوکی مقاوم به ونکومایسین و سایر باکتری های مقاوم گرم منفی از جمله Pseudomonas aeruginosa موثر واقع شود.

سایر مطالعات آزمایشگاهی روی میکروارگانیسم های مختلف تاثیر عسل را بر خم باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک نشان می دهد. جرج وکاتینگ به طور مشخص فعالیت ضد باکتریایی عسل را معرفی کردند. ترکیب آب نیز می توانند به این خواص ضد باکتریایی اضافه گردد. 

۱) قند بالا و فعالیت کم آب می تواند عمل اسمز را انجام دهد.

۲) pH اسیدی (۳/ ۲ تا ۴۶ / ۵) از رشد باکتری ها جلوگیری می کنند.

۳) آنزیم گلوکوز اکسیداز به تولید هیدروژن پراکسید کمک می کند.

۴) مشتقات گیاهان که در برخی عسلها موجود بوده و دقیقا تاکنون شناخته نشده است. 

خاصیت و عملکرد آنتی بیوتیکی بیشتر در زیر زخم حاصل می شود. هر چند عسل موضعی باکتری های سطحی را کنترل می کند ولی در آزمایش ها نشان داده است که میتواند عفونت های عمیق را نیز پاکسازی کرده و با پوست غیر ترک خورده جوش بخورد.

بنابراین پیشنهاد شد که فعالیت ضد باکتریایی عسل ممکن است از سطح پوست به لایه های زیرین نیز نفوذ کند. کوپر و همکاران، تست حساسیت را با استفاده از دو نوع عسل مختلف از حیث فعالیت ضد باکتریایی، بر روی ۱۷ سویه ازP. aeruginosa انجام دادند .

همچنین وحدان بر روی ۲۱ نوع مختلف باکتری و دو نوع مختلف قارچ، فعالیت ضد باکتریایی محلول قندی و عسل را مقایسه کرد.

نتیجه 

بازگشت به استفاده از عسل در پانسمان های مدرن زخم، فرصتی برای بیماران و نیز بیمارستان ها فراهم می کند. افزودنی های اخیر به طیف محصولات پانسمانی عسل، نشان دهنده اعتماد بازار تجاری به آینده درمانی عسل است.

این چرخه دائما ادامه دارد و عسل به عنوان یک عامل ارزشمند در کنترل مراقبت مدرن از زخم باز شناخته می شود. مزایای آن از جمله ایجاد محیط مرطوب، خروج بافت آسیب و عفونت، ضد باکتری بودن و ضد سوزش بودن آن همگی عواملی هستند، که درمان زخم تسهیل می بخشند.

این مزایا بوسیله بیماران و بیمارستانها در اروپا و استرالیا تجربه شده و هم برای بیماران در آمریکای شمالی در دسترس است. استفاده از هر ماده دارویی باید با تحقیقات بالینی همراه باشد و شواهد آماده ای درباره ایمنی و تاثیر محصول موجود باشد.

تحقیقات پیوسته ای در راستای افزایش فهم ما درباره نقش عسل در گستره متنوعی از زخمها و تاثیر آن در درمان، در مقایسه با سایر روشهای درمانی لازم است.

عسل برای درمان زخم در شرایط خانگی

 علاوه بر کاربرد علمی عسل در درمان و مراقبت زخم در بیمارستانها، عسل می تواند در شرایط خانگی هم بکار برود؛ همان گونه که در طول قرنها بکار رفته است.

هرچند عسل استریل شده فقط در بیمارستان کاربرد دارد؛ عسل معمولی در شرایط خانگی هم می تواند بدون هیچ خطری بکار گرفته شود، زیرا هیچ عارضه جانبی مضری تاکنون از آن گزارش نشده است.

در حقیقت مقالات پروفسور دسكات در بسیاری از کنفرانسهای درمانی به این نکته اشاره دارد که تیم او، عسل معمولی و غیر فرآوری شده را بطور روزمره در درمان و مراقبت از زخم روی صدها مورد در بیمارستان لیموژ فرانسه استفاده کرده اند.

استفاده از عسل برای پانسمان زخم در خانه

در این روش، لزومی ندارد که زخم را ضد عفونی نمایید، چراکه عسل خود موجب ضد عفونی زخم می شود.

۱) عسل را به مقدار لازم روی گاز استریل یا پارچه نخی ریخته و روی زخم قرار دهید، بطوری که کل زخم را در بر گیرد. گاز و پارچه، می تواند استریل نباشد.

۲) زخم های چرکی، سوراخ و شکاف و بطور کلی زخم های عمیق، نیاز به مقادیر بیشتری عسل دارند تا به عمق بافت بدن، نفوذ کند. بستر زخم باید قبل از پانسمان، کاملا به عسل آغشته شود.

۳) هر روز پانسمان را عوض کنید. هنگام تعویض پانسمان، نیاز به پاکسازی عسل باقیمانده از روی زخم، نیست.

۴) هنگام تعویض پانسمان، حاشیه زخم را در صورتیکه خشک شده است، پاکسازی کنید تا عسل بتواند همچنان به زخم نفوذ کند.

۵) پس از تعویض پانسمان، در صورت نیاز از گاز استریل برای خشک کردن محتویات مایعات مترشحه از زخم، استفاده کنید. 

۶) اگر زخم عفونی شده است، به نسبت ۱ : ۱ از عسل : بتادین، استفاده نمایید.

روش های درمان زخم با عسل

• در درمان زخم با عسل مرهمی از عسل و آرد گندم برای معالجه زخم ها تجویز شده است (ابن سینا). مالیدن عسل خالص یا ضمادهایی شامل دو قسمت عسل و یک قسمت آرد گندم یا دو قسمت عسل و یک قسمت روغن ماهی برای التیام انواع جراحت ها، سوختگی ها و تبخال موثر است.

• بودای پزشک اوکراینی در جراحت های کهنه نیز از روش درمان زخم با عسل بهره گرفته و زخم بیمار را با مرهم ۸۰ گرم عسل، ۲۰ گرم روغن ماهی و ۳ گرم گزروفورم مداوا کرد. عسل و گزروفرم در یک هاون مخلوط شده سپس روغن ماهی اضافه شده آنقدرهم زده شود تا یکنواخت گردد.
• برای درمان زخم با عسل می توان این محصول را با ترکیب دیگر مواد نیز بکار برد. ضماد آب انار یا رب انار مخلوط با عسل برای زخم های سفلیس و سایر جراحت های مشابه و رفع آثار آبله و از بین بردن گوشت های اضافی آن مفید است.
• ضماد ترب با عسل زخم های پلید و چرکی را درمان می کند.
• مالیدن زهره گاو مخلوط با عسل ضد ورم و نافع جراحت هاست.
• ضماد خربزه با عسل برای زردزخم موثر است.
• مالیدن مخلوط پودر دارچین با عسل جراحت های چرکی را خشک و کک ومک را پاک می نماید و با سرکه نیز مفید است.
• مخلوط ۲۰۰ گرم پوره پیاز با ۱۰۰ گرم عسل را صاف کرده و هر روز صبح ناشتا یک یا دو قاشق غذاخوری از آن میل نمایید.
• با مقدار مساوی کره، روغن کتان، موم و عسل ضماد بسیار موثری تهیه شده که جراحت های کهنه را التیام می بخشد.
• آب گل بومادران را با عسل روی زخم ها بمالید، نوشیدن چای بومادران با عسل نیز اختلالات گردش خون و ضعف آن را مرتفع می کند.
• برای درمان زخم با عسل ابتدا خوب زخم را تمیز و ضد عفونی کنید و بعد روی آن عسل بمالید، سپس روی آن با گاز استریل پوشانده شود. بیمار باید از مرطوب کردن جای زخم دوری کند. زخم با همین حالت تا سه روز می ماند. همچنین باید بسیار مراقب بود که عسل، مصنوعی و قلابی نباشد. عسل طبیعی و خالص از رنگ و بوی خودش مشخص شود.

درمان زخم های عفونی با عسل

برای درمان زخم های عفونی با عسل نیز تخم کوبیده شنبلیله را با عسل مخلوط کرده و به صورت خمیر مانند در آورده و روی عضو عفونت دار قرار دهید. هر ساعت با الکل رقیق شده زخم را شست و شو داده و مجددا از خمیر تهیه شده روی زخم بمالید و این عمل را چندین مرتبه در طول روز تکرار کنید.