Hieracium pilosella

نام علمی: .Hieracium pilosella L

نام فرانسه: Veluette، Eperve re Oreille de rat، P. de rat، Piloselle

نام انگلیسی: Common hawkweed، Mouse ear

نام آلمانی: Habichtskraut

نام ایتالیایی: Orecchio di topo، Pelosena، Pilosella، Pelosetta، Pelosella

نام عربی: حلبوب، طفره

Hieracium pilosella گیاهی علفی از تیره کاسنی، کوچک، پایا، به ارتفاع ۷ تا ۱۵ سانتی متر و دارای فرم ها و نژادهایی با ظاهر متفاوت از یکدیگر است به طوری که در بین آن ها نه تنها نمونه هایی به ارتفاع زیاد تر، یعنی ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر یافت می گردد بلکه اختلاف های ظاهری دیگری نیز به چشم می خورد. از اطراف برگ های این گیاه که در سطح زمین قرار دارند، ساقه های خزنده ای خارج می گردد که جا به جا ایجاد ریشه در زمین می کند و هر یک، گیاه عليحده به وجود می آورد.

برگ های آن عموما وضع مجتمع در کنار یکدیگر دارند و ظاهر آن ها بیضوی دراز با کناره صاف و عاری از دندانه است و چون در سطح تحتانی، پوشیده از تارهای ظریف فراوان می باشند، از این نظر همیشه با ظاهری سفید پنبه ای یا خاکستری پنبه ای، در سطح تحتانی پهنک جلوه می کنند. از وسط برگ های مجتمع گیاه نیز ساقه یا ساقه هایی خارج می شود که هر یک، به یک کاپیتول مرکب از گل های زبانه ای زرد منتهی می گردد. انولوکر آن، که مجموعا گل های زبانه ای را از خارج فرا می گیرد، شکل استوانه ای دارد و از براکته های نامساوی تشکیل می یابد.

میوه گیاه Hieracium pilosella به طول ۱.۵ تا ۲.۵ میلی متر و منتهی به یک دسته تار ظریف، واقع در یک ردیف است. این گیاه در فاصله اردیبهشت تا شهریور گل می دهد و در چمن زار های خشک، ماسه های سواحل دریاها، اماکن عاری از درخت جنگل ها، دامنه های سنگلاخی کوهستان ها، تورب زارها و حتی در ارتفاعات متجاوز از ۲۵۰۰ متر تا حد برف های دائمی یافت می شود. پراکندگی آن در کره زمین به صورتی است که در منطقه وسیعی از اروپا، برخی نواحی مغرب آسیا و شمال افريقا گسترش دارد.

قسمت مورد استفاده این گیاه، ساقه برگ دار، ریشه و در غالب موارد، کلیه اندام های آن به حالت تازه است زیرا گیاه بر اثر خشک شدن، تقریبا همه اختصاصات درمانی خود را از دست می دهد.

ترکیبات شیمیایی Hieracium pilosella

بررسی های L. kroeber نشان داد که مقدار زیادی تانن، یک ماده تلخ، قند، مواد آلبومینوئیدی، یک ماده رزینی، موسیلاژ و در خاکستر گیاه، مقدار زیادی املاح منگنز وجود دارد. ریشه اش دارای اینولین زیاد است.

بررسی های جدید وجود نوعی آنتی بیوتیک موثر در بروسل لوز (Brucellose) را در آن نشان داده است. از ریشه این گیاه نوعی حشره (cochenille) تغذیه می کند که در گذشته از آن، جهت تهیه یک ماده ارغوانی رنگ استفاده به عمل می آمده است.

خواص درمانی Hieraciu‌m pilosella

چون اختصاصات درمانی این گیاه، بر اثر خشک شدن اعضای آن، کاهش کلی حاصل می کند از این جهت، آشنا نبودن مردم با آن، باعث گردیده که عده ای مدت ها آن را در درمان بیماری ها بدون اثر بدانند و از مصرف آن خودداری کنند در حالی که عده ای دیگر برای آن اثر مدر، اشتها آور و تصفیه کننده خون قائل می باشند.

بررسی های مختلف نشان داده است که ریشه گیاه Hieracium pilosella اگر جویده شود ترشحات بزاق را زیاد می نماید به علاوه گل های آن اگر به صورت دم کرده مصرف گردد، اثر مفید بر روی کبد ظاهر می کند و خستگی عمومی را کاهش می دهد. با مصرف آن به طوری که Dr. H. Leclerc بررسی نموده، حجم دفع ادرار، مضاعف و حتى ۳ برابر می گردد به علاوه چون ضمن دفع ادرار، مقدار زیادی اوره و کلرورها نیز با آن دفع می شود، در ردیف مدرهای دسته اخیر قرار می گیرد.

از محاسن فراورده های این گیاه آن است که نه تنها هیچ گونه زیانی بر روی دستگاه هضم ندارد بلکه ضمن دفع مقدار زیادی از مواد زائد بدن، اثر بد بر روی نسج کلیه ظاهر نمی نماید. از این جهت می توان از آن در غالب بیماری های کلیه مانند ورم کلیه، سنگ کلیه، آب آوردن انساج، استسقاء، خیز عمومی بدن، آلبومینوری، نقرس و همچنین احتقان ریوی، تنگی نفس و گریپ استفاده به عمل آورد.

فراورده های گیاه Hieracium pilosella به علت دارا بودن تانن و اثر قابض، غالب برای رفع نزله های مزمن روده، اسهال های ساده، خون روی ها، خون روی در فواصل قاعدگی، انزال و دفع بی موقع منی، مصرف می شود و با دارا بودن نوعی آنتی بیوتیک، در درمان تب مالت در انسان و سقط جنین در گاو و بز موثر واقع می گردد.

در استعمال خارج، شیرابه آن را که ابتدا رنگ سفید دارد و تدریجا در مجاور هوا ضمن تغلیظ شدن، قهوه ای می گردد، در گذشته برای رفع التهاب و ورم چشم، تقویت قوه بینایی و همچنین التيام زخم و جراحات به کار می بردند. برگ های تازه و له شده گیاه هنوز هم بر روی اولسرها و زخم های کهنه جهت بهبود آن ها گذاشته می شود.

صور دارویی Hieracium pilosella

مقدار ۱۰۰ گرم از گیاه کامل ریشه دار و تازه را به قطعات کوچک تقسیم کرده در یک لیتر آب جوش به مدت نیم ساعت دم می کنند سپس با قند یا عسل، آن را شیرین نموده به مقدار ۳ یا ۴ فنجان در روز بین غذاها، مصرف می نمایند. استفاده از عصاره روان گیاه به این صورت است که ۲ تا ۴ گرم آن را در نیم لیتر آب حل کرده در طی ۲۴ ساعت به دفعات (هر دفعه یک فنجان) به بیمار می خورانند.

شربت مدر

از این شربت به مقدار یک فنجان در هر دفعه به طوری که تمام آن در شبانه روز مصرف شود، استفاده می گردد.

محل رویش Hieracium pilosella

شمال غربی ایران: آذربایجان قره داغ، جنگلهای حسن بگلو، شمال ایران: گیلان و ایسپیلی ییلاق.

گونه دارویی و مفید دیگری از این گیاه که در نواحی مختلف شمال ایران می روید، Hieracium boreale Fries است. این گیاه به خلاف نوع قبلی، ارتفاعی بین ۰.۲۰ تا یک متر دارد و بیشتر در دشت ها، تورب زارها، نواحی سنگلاخی دره ها و همچنین سواحل دریاها می روید. برگ های آن علاوه بر قاعده ساقه، در طول آن نیز قرار دارد. کاپیتول های آن دارای گل های زبانه ای و زرد رنگ، محصور در براکته های نامساوی است. میوه اش رنگ ارغوانی تیره دارد. اعضای زیرزمینی این گیاه دارای مقدار زیادی اینولین است. این گیاه اشتها آور، رفع کننده سرفه و تب بر است. در نواحی مختلف البرز رشد می کند.

از انواع مفید دیگر این گیاهان که صفات درمانی مشابه دارند، گونه های زیر را که هیچ یک در ایران نمی رویند نام می بریم:

1. .H. staticefolium Vill: در اروپا، دامنه های آلپ و ژورا می روید.
2. .H. auricula L: در اروپا مخصوصا منطقه مدیترانه می روید.