نام فارسی: هویج وحشی گاوی
نام علمی: .Heracleum Sphondylium L
.Sphondylium branca – ursina All
نام فرانسه: Berce Blanc – ursine، Fausse – Acanthe، Berce
نام انگلیسی: Cow parsnip
نام آلمانی: Braenklau
نام ایتالیایی: Spondilio
نام عربی: غبطل (Ghaytal)، سفندوليون (Safandulyan)، جزرالبقر (…Gazar)
هویج وحشی گاوی گیاهی است از تیره جعفری، دو ساله یا پایا، دارای ساقه بلند و برگ های بزرگ، منقسم به قطعات و لوب های دندانه دار و پوشیده از تار که در دشت های مرطوب، کنار جاده ها و اماکن عاری از درخت جنگل ها می روید. گل های آن در بهار ظاهر می شود و تا پاییز دوام دارد. رنگ گل های آن سفید است ولی انواع واقع در قسمت خارجی چترهای فرعی گل آذین، معمولا رنگ زرد روشن مایل به سبز دارد و بزرگ تر از گل های دیگر می باشد.
در پایه هایی از این گیاه که دیر به گل می نشینند، گلبرگ ها، رنگ صورتی پیدا می کنند. در تمام منطقه اروپا، شمال و مغرب آسیا و شمال غربی افریقا می روید. از اختصاصات آن این است که مناطق کوهستانی را تا ارتفاعات زیاد، بالا می رود. قسمت مورد استفاده این گیاه، برگ، میوه و ریشه آن است.
ترکیبات شیمیایی هویج وحشی گاوی
ترکیب شیمیایی مواد موجود در اعضای گیاه هنوز به خوبی شناخته نشده است. ریشه آن دارای مقدار کمی گلوتامین آرژینین، آرابان، گالاکتان (بر اثر تجزیه، آرابینو و گالاکتوز می دهد) و میوه اش به طوری که مجددا در فارما کوپه فرانسه سال ۱۹۷۵ وارد گردیده، دارای اسیدهای چرب و نوعی اسانس (Zincke) است که مرکب از الكل اوکتیلیک (Al. octylique primare) یا اوكتانول نرمال (Octanol normal) می باشد. این اسانس به مقدار بسیار جزئی یعنی یک در ۱۰۰۰۰۰ در آب ولی به مقادیر بسیار زیاد در الكل قوی و روغن ها حل می شود. دارای اثر پایین آورنده کشش سطحی مایعات و خون است.
میوه گیاه Heracleum Sphondylium دارای ۱۲ درصد ماده روغنی است و پس از استخراج، روغنی به دست می آید که مخلوطی از گلیسریدهای اسیدهای چرب به شرح زیر است:
اسید پالمیتیک (۴.۳ درصد)، اسید اولئیک (۵۱.۶ درصد)، اسید لینولئیک (۲۵ درصد)، اسید پتروسه لينيک (۱۹.۱ درصد). اندیس ید روغن مذکور، به طوری که آزمایش گردیده معادل ۸۹ است.
خواص درمانی هویج وحشی گاوی
اثرات درمانی گیاه هویج وحشی گاوی به طوری که در کتب دارویی جدید منعکس است به شرح زیر می باشد:
اعضای درمانی گیاه دارای اثر مقوی باء (H. Leclere)، نیرو دهنده، مدر و پایین آورنده فشار خون، به نحو ملایم ولی بادوام است. از آن در ناتوانی جنسی، سوء هضم، بالا بودن فشار خون، نارسایی اعمال کلیه و صرع (ریشه) می توان استفاده به عمل آورد.
در استعمال خارج، جهت درمان خیز اندام ها (oedeme)، تومورها، آبسه، کورک، التهاب، جوش های جلدی (Furoncles) و اولسرها به کار می رود. بررسی های محققینی مانند H. Leclere ،R. Paris و J. Sterne، نشان داد که تزریق درون وریدی اوکتانول در سگ، باعث پایین آمدن فشار خون به وضع ملایم ولی به مدت طولانی، همراه با فراخ شدن مجاری عروق سطحی (.Vaso – dilat) و همچنین افزایش ادرار و کاهش اوره خون می شود.
صور دارویی هویج وحشی گاوی
جوشانده ۱۵ گرم ریشه در یک لیتر آب به مقدار ۳ لیوان در روز – گرد ریشه به مقدار ۸ گرم (در بیماری صرع) – تنطور به مقدار ۱۰ – ۱۵ قطره و ۲ یا ۳ دفعه در روز جهت پایین آوردن فشار خون. در استعمال خارج، جوشانده ۳۰ در هزار ریشه برای شستشو یا به صورت کمپرس در بیماری های مذکور مورد استفاده قرار می گیرد. در ایران نمی روید.
ماده ای به نام l-Hexanol [آمیل کاربینول (amylcarbinol)، پنتیل کاربینول (pentylcarbinol)] که به فرمول C۶H۱۴O وبه وزن ملکولی ۱۰۲.۱۷ است، به حالت استات در میوه و دانه گیاه مذکور و در نوع دیگری از آن به نام .H. giganteum Fisch که آن نیز در ایران نمی روید. یافت می شود و حالت مایع دارد. این ماده به طوری که بررسی گردیده، از نظر درمانی دارای اثر ضدعفونی کننده و خواب آور است.