هموروئید و یا بواسیر چیست؟ و راه های درمان آن (بخش اول)

بواسیر یا هموروئید (به انگلیسی: Hemorrhoid) به اتساع رگ‌های وریدی در مجرای مقعدی می گویند که به کنترل مدفوع کمک می کنند. آنها زمانی که متورم یا ملتهب میشوند «بیمارگونه» یا همان هموروئید می شوند. آنها در حالت فیزیولوژیک خود مانند بالشتکی مرکب از مجرای سرخرگی – سیاهرگی و بافت همبند عمل می کنند.

علایم هموروئید بستگی به نوع آن دارد. بواسیر داخلی معمولا همراه با خونریزی مقعدی بی درد است اما بواسیر خارجی ممکن است علایم کمتری داشته باشد یا اگر ترومبوز باشد همراه با درد و تورم در ناحیه مقعد خواهد بود.

بسیاری از مردم به اشتباه هرنوع علامت رخ داده در اطراف منطقه مقعدی – راست روده ای را «بواسیر» می دانند و دلایل جدی این علایم را نادیده می گیرند اگرچه علت اصلی بواسیر ناشناخته است، تعدادی از عوامل که باعث بالا رفتن فشار درون شکمی می شوند،به ویژه يبوست، نقش اصلی را در رشد آن دارند.

بواسیرها ناشی از گرفتاری سیاهرگ‌های ناحیه مقعدی هستند. اگر به هر علتی، فشار بیش از حد به پایین راست روده (رکتوم) و ناحیه مقعدی وارد شود، به طور غیرطبیعی این سیاهرگ‌ها متورم می شوند.

فشار زیاد، ممکن است به علت وارد آمدن فشار مکرر به سیاهرگ های مقعد یا راست روده عوامل افزایش دهنده خطر، رژیم غذایی بدون فیبر، نشستن یا ایستادن به مدت طولانی، چاقی، یبوست، کم شدن توان عضلانی در سنین بالا، جراحی راست روده یا پارگی مجرای تناسلی به هنگام زایمان و دوختن آن، بیماری کبدی، سرطان روده بزرگ، نزدیکی از مقعد، بالا بردن فشار خون در سیستم سیاهرگی دستگاه گوارش باشد.

بواسیرهای خارجی به صورت توده نرم و متورم و یا توده سفت در اطراف ناحیه مقعدی ظاهر می شوند بواسیرهای داخلی در داخل کانال مقعدی ایجاد می شوند.

هموروئید داخلی و خارجی ممکن است شکل های متفاوتی داشته باشند؛ البته ممکن است بسیاری از افراد ترکیبی از هر دو را داشته باشند. خون ریزی به حدی که موجب کم خونی شود نادر است، و خون ریزی خطرناک برای حیات فرد از آن هم نادرتر.

بسیاری از مردم در مواجهه با این مشکل احساس شرم می کنند و معمولا زمانی به سراغ درمان پزشکی می روند که مشکل پیشرفت کرده است.

علت دقیق هموروئید در طب جدید ناشناخته است.

برخی عوامل که احتمال نقش آفرینی دارند عبارتند از: روش های نامنظم دفع یبوست یا اسهال، کمبود تمرینات بدنی، عوامل تغذیه ای (رژیم های کم فیبر)، افزایش فشار درون شکمی کشیدگی طولانی مدت، آب آوردگی شکم، توده درون شکمی، یا بارداری، ژنتیک، نبود دریچه درون رگهای بواسیری، و افزایش سن).

سایر عواملی که ممکن است احتمال ابتلا را افزایش دهند عبارتند از مرض چاقی، نشستن طولانی مدت سرفه مزمن و نقص در عملکرد لگن. البته شواهد مرتبط با این دلایل ضعیف است.

در طول بارداری، فشار از طرف جنین روی شکم و تغییرات هورمونی باعث بزرگ شدن رگ‌های بواسیری می شود. همچنین زایمان منجر به افزایش فشارهای درون شکمی می شود. زنان باردار در موارد نادر نیاز به درمان با جراحی دارند چرا که علایم معمولا پس از زایمان از بین می روند.

شقاق مقعد یک پارگی یا زخم سطحی (tear)

در ناحیه آنودرم (پوشش سلولی مقعد) است. این زخم خطی، بصورت طولی در فاصله خط دندانهای و پوست قرار دارد و چون این ناحیه گیرنده های حسی بسیار زیادی دارد، یک وضعیت فوق العاده دردناک ایجاد می کند.

علت ایجاد شقاق، ترومای ناشی از عبور مدفوع سفت و یا اسهال طولانی می باشد. همچنین مواردی مانند زایمان، سابقه جراحی مقعد و مصرف نابجای ملین ها نیز جز علل این بیماری ذکر شده اند.

علایم و نشانه های شقاق مقعدی

علامت شاخص شقاق مقعد، درد شدید و خونریزی، موقع اجابت مزاج است. خونریزی معمولا روشن بوده و بصورت رگهای روی مدفوع دیده می شود. گاهی بیمار تا ساعت‌ها بعد از اجابت مزاج از درد و اسپاسم مقعد رنج می برد. در معاینه فیزیکی، با کنار زدن دو طرف باسن ممکن است، شقاق دیده شود اما اگر دیده نشد، دلیل عدم وجود این بیماری نمی باشد.

معمولا درد بیمار، آنقدر شدید است که امکان معاینه انگشتی رکتوم و یا رکتوسکوپی وجود ندارد. در صورتیکه شکی در مورد تشخیص وجود دارد و یا احتمال بیماری های دیگر مانند آبسه پری آنال وجود دارد باید بیشتر بررسی شود.

شقاق حاد خود را به صورت یک زخم خطی نشان میدهد. اما شقاق مزمن زخم وسیع‌تری است که لبه های برجسته دارد و فیبرهای سفید عضله اسفنکتر داخلی در کف آن دیده می شود. اغلب در سمت خارجی این زخم یک منگوله پوستی ( Skin tag) و در سمت داخلی آن یک پاپیلای مقعدی هیپرتروفيه (sentinel pile) یا زایده نگهبان دیده می‌شود.

نسخه های درمان بواسیر یا هموروئید در طب سنتی

درمان بواسیر ، شقاق، باسور، با روایات (میرزایی)

١- شستشوی منظم با آب سرد

رسول خدا  به برخی از زنان اهل ایمان فرمودند که خود را به – خوبی با آب بشویید که پاک کننده اطراف مخرج و زداینده بواسیر است.

امام صادق : طهارت با آب سرد بواسیر را درمان می کند.

۲- ترک زیاد نشستن

در حکمت لقمان آمده: زیاد نشستن در توالت مایه دچار شدن به بواسیر است.

۳- خربزه

آورده اند که خربزه بواسیر و هموروئید را دفع می کند.

۴ – انجیر

رسول خدا (ص) درباره انجیر فرموده اند: اگر بپرسی چه میوه ای از بهشت فرود آمده من می گویم: آن میوه همین انجیر است زیرا میوه بهشت بدون هسته است پس آن را بخورید که بواسیر را برطرف می کند و برای درمان نقرس مفید است.

انجیر تر و خشک را بخورید که نیروی جماع را زیاد می کند، و بواسیر را قطع می کند، و برای نقرس و سردی معده نافع است.

5- هویج

رسول خدا فرموده اند: هویج (مخصوصا هویج زرد) مایه ایمنی از قولنج و بواسیر بوده و آدمی را در آمیزش یاری می دهد.

6- کاهش تخم مرغ

در کتاب طب الرضا آمده: از باهم خوردن تخم مرغ و ماهی بپرهیز زیرا هرگاه این دو باهم در معده آدمی جمع شوند، بیماریهای نقرس و قولنج و بواسير و دندان درد به وجود آیند

7- پرهیز از خاک و مواد کارخانه ای و استاندارد

امام باقر (ع) : هر کس خاک بخورد، تنش به خارش می افتد، به بواسیر گرفتار می شود، بیماری و بدی در درونش برانگیخته می گردد، و نیرو از پاهایش می رود، و هر چه نیز در این فاصله، یعنی از دوره سلامت پیش از خوردن خاک تا بهبود دوباره، از اعمال (عبادی) او کم شود، بر آن، باز خواست گردد و کیفر ببیند.

8- تره

از امام صادق (ع) درباره تره پرسیدند. فرمود: «آن را بخورید که در آن، چهار ویژگی است: بوی دهان را خوش میسازد؛ بادها را از بدن می راند؛ هموروئید را ریشه کن می کند؛ و هرکس را که بدان مداومت داشته باشد، از جذام، ایمن می دارد.

9 – خرما با روغن گاو

امام رضا فرموده اند: هر کس می خواهد از درد باسن در امان بوده و به بواسیر دچار نشود، باید هر روز (و در نسخه دیگری آمده: هر شب) هفت دانه خرمای برنی را با روغن گاو بخورد و میان بیضه هایش را با روغن زنبق خالص چرب کند …

10- نسخه امام صادق برای درمان هموروئید

عمربن یزید صیقل می گوید: روزی در حضور امام صادق (ع) بودیم که شخصی خدمت ایشان رسید و تکلیف خود را می پرسید. او هموروئید شدید داشت و برایش پیاله ای شراب ناب تجویز کرده بودند و او به قصد درمان نه به قصد لذت از آن می نوشیده.

حضرت به وی فرمودند: ننوش حتی یک جرعه! من عرض کردم: چرا؟ حضرت فرمودند: زیرا شراب حرام است و خداوند دوا و شفا را در آنچه حرام کرده قرار نداده است. مقداری تره فرنگی تهیه کن و قسمت سفید آن را جدا کن و بدون اینکه آن را بشوری خرد کن.

مقداری کوهان شتر تهیه و آن را آب کن و بر روی تره های خرد شده بریز. همچنین ده عدد گردو تهیه پوست آنها را گرفته و آنها را با ده درهم پنیر ایرانی بكوب. آنگاه تره فرنگی را سرخ کن. وقتی که تره فرنگی آماده شد آمیزه گردو و پنیر را به آن اضافه كن سپس آن را از روی آتش بردار. سه یا هفت روز آن را ناشتا و به همراه نان بخور و از خوردن هر گونه غذای دیگر پرهیز کن.

پس از این مقداری میوه سرو کوهی کم پخته شده را با نان و هویج و گردوی بدون پوست بخور. آنگاه سه ونیم مثقال روغن کنجد را ناشتا بخور وهفت مثقال کندر را کوبیده و به صورت خشک می خوری وسپس سه ونیم مثقال دیگر روغن کنجد را تا سه روز خورده و خوردن را تا بعد از ظهر عقب بیاندازی که خوب خواهی شد.

11- سعد

امام کاظم فرموده اند: هرکس پس از مدفوع، خود را با سعد بشوید و بعد از غذا نیز دهان خود را با آن شستشو دهد هیچ بیماری دهان وی را تهدید نکند و از دچار شدن به هموروئید نهراسد.

12- نیشکر

امام کاظم : نیشکر، انسدادها را می گشاید و هیچ بیماری و عارضه ای در آن نیست.

13- نسخه امام باقر

اسحاق جریری می گوید: روزی امام باقر به من فرمودند: ای جریری! رنگ تو پریده آیا به بواسیر دچار شده ای؟ عرض کردم: آری، ای پسر رسول خدا از خدا میخواهم که مرا از پاداش آن محروم نکند.

حضرت فرمودند: آیا دارویی برای تو معرفی کنم؟

عرض کردم: ای پسر رسول خدا به خدا سوگند تا به حال با بیش از هزار دارو خود را درمان کرده ام اما فایده ای نداشته است. از بواسیر من خون می چکد.

حضرت باقر فرمودند: وای بر تو ای جریری، من پزشک پزشکان وسر آمد دانشمندان و حکیمان و معدن پزشکان و آقای فرزندان پیامبران روی زمینم!! عرض کردم: همینطور است ای آقا و مولای من.

حضرت فرمودند: آیا هموروئید تو مونث است و از آن خون می چکد؟ عرض کردم: آری ای پسر رسول خدا۔

حضرت فرمودند: برتو باد که موم و روغن سوسن و عسل لبنی و سماق و سرو کتان را باهم در ملاقه ای روی آتش بگذار. وقتی که به خوبی آمیخته شد، به اندازه یک نخود آن را برداشته و به مقعد خود بمال که خوب خواهی شد.

به خدای یکتا تنها یک بار آن را انجام داده بودم که خوب شدم و پس از این دیگر هیچ خون و دردی احساس نکردم. سال بعد که به زیارت امام رفتم حضرت فرمودند: ای ابو اسحاق بحمدالله خوب شده ای؟

عرض کردم: آری، فدایت شوم.

حضرت فرمودند: بواسیر شعیب بن اسحاق مانند بواسیر تو نیست بواسیر او مذکر است. به او بگو: تخم کتان را تهیه و آن را سه قسمت کند و حفره کوچکی درست کرده و آتش روشن کرده و آجری تهیه و سوراخی در آن ایجاد کرده و دانه کتان را در آتش نهاده و آجری روی آن گذاشته و بر روی آن بنشیند و باید سوراخ آجر در برابر مقعد او باشد تا وقتی بخار آن بلند شده و حرارتش به وی رسید دقیقا در برابر مقعد باشد.

وقتی که بخار آن بلند شد و حرارت به آن رسید باید از بین برود. احتمالا باید بین پنج تا هفت زگیل باشد پس اگر آن را ذوب کرد آن را کنده و دور اندازد و اگر نشد تکه دوم را در آتش اندازد که حتما آن را از ریشه بر می کند. آنگاه مرهمی از موم و روغن سوسن و عسل لبنی و سرو کتان بر آن بگذارد. این داروی بواسیر مذکر است. او باید همانگونه که به تو گفتم انجام دهد.

من بازگشتم و سخن امام را به شعيب بن اسحاق گفتم. او به دستور امام عمل کرد و خوب شد. سال آینده که به حج رفتم حضرت فرمودند: ای ابو اسحاق! از شعیب چه خبر؟ عرض کردم: ای پسر رسول خدا، به آن کسی که تو را بر همه بشریت برتری داد و حجت خود را در روی زمین قرار داد سوگند که او بیش از یکبار انجام نداد.

15- گوشت هوبره

امام کاظم (ع) : در خوردن هوبره، اشکالی نمی بینم. آن، برای بواسیر و درد کمر، خوب است و از چیزهایی است که بر فراوانی آمیزش، انسان را یاری می رساند.

16- پاک کردن مقعد با مشکک بعد از قضای حاجت

امام کاظم: هر کس پس از قضای حاجت، با مشکک، آلودگی مخرج را بزداید و پس از غذا خوردن نیز دهان خویش را با مشکک بشوید، نه بیماری ای از بیماری‌های دهان به او می رسد و نه از باد بواسیر می ترسد.

17– سنجد

سنجد نگهدار انسان از بواسیر و قطره قطره آمدن بول است.

18- آب نیسان

کسی که آب نیسان بنوشد، خداوند تمام بیماری ها را از بدنش برطرف می کند … و باسور و ناسور به او نمی رسد.

19- برنج

زراره می گوید: دیدم دایه ابوالحسن (ع) لقمه برنج به دهن او می نهاد و او را میزد تا بخورد، و از آن اندوه خوردم، و نزد امام صادق (ع) رفتم، آن حضرت فرمود: به گمانم آنچه از دایه ابی الحسن دیدی غمناکت کرده است؟ گفتم: آری جانم فدایت!

به من فرمود: چه خوب خوراکی است برنج، روده ها را گشاد می کند و بواسیر را می برد، و ما غبطه می خوریم به مردم عراق که برنج می خورند و خرمای غوره که هر دو روده ها را گشاد کنند و بواسیر را ببرند.

توجه: برنج سرد است. و باید همراه گرمی‌ها مصرف شود. و برنج زیاد موجب يبوست و تشديد بواسیر می شود. پس اگر موجب يبوست شد، حتما همراه آن از ضد يبوست‌ها نیز استفاده کنید.

20- آب خرما

على بن اسباط می گوید: پدرم به من گفت: نزد امام صادق بودم که مردی به او گفت: جانم فدایت! باد بواسیر دارم و جز نوشیدن شراب با من سازگار نیست.

آن حضرت به او فرمود: تو را با آنچه خدا و رسولش حرام کردند چه کار؟ – و سه بار تکرار فرمود – تو آب خرما بخور که شب آن را در آب بیاندازی و بامداد و شام نوشی، آن مرد گفت: این مایه نفخ شکم است، فرمود: پس تو را به چیز بهتری راهنمایی می کنم.

گوید: به حضرت گفتیم: کم و زیاد آن (شراب) همه حرام است؟ فرمود: آری کم و زیادش همه حرام است.

توجه: خرما به تنهایی موجب يبوست وتشديد بواسیر می شود. و باید به همراه آب، مصرف شود.

21- زنیان + مغز گردو

از امام صادق (ع) : چهار چیز است که چشم را روشنی میدهد، سودمند است و ضرر ندارد، پرسیدند: آنها کدامند؟ فرمود: آویشن و نمک و زنیان و گردو اگر باهم جمع شوند (و یک جا خورده شوند).

سوال شد: چرا اگر جمع شود؟ امام فرمودند: زنیان و گردو هموروئید را می سوزانند و باد را از بدن می برد و رنگ پوست را نیکو و معده را زبر و کلیه را گرم میگرداند، آویشن و نمک بادها را از قلب میبرند.

22- داروی بواسیر شدید

تره سفید (نبطی) بگیر و سرش که سفید است را بکن، و آن را نبایستی بشویی، و آن را به صورت کوچک خرد کن، و از کوهان شتر بگیر و آن را آب کن، و روی تره‌ها بریز، و ده گردو بگیر و پوست کن و بکوب، با وزن ده درهم (امثقال تقريبا) پنیر فارسی، و تره را بجوشان و چون پخته شود، و پنیر را داخل آن بریز، و آن را از روی آتش بردار، و به مدت سه تا هفت روز ناشتا با نان مصرف شود و از خوردن غذاها دیگر پرهیز کن.

23-هموروئید یا بواسیر نر

اسحاق جریری می گوید: امام باقر (ع) به من فرمود: ای جریری رنگت پریده است، آیا بواسیر داری؟ گفتم: آری یا ابن رسول الله، از خدا عز و جل بخواه که مرا از اجرا باز ندارد. فرمود: دارویی برایت وصف نکنم؟ گفتم: یا ابن رسول الله با بیش از هزار دارو مداوایش کردم و سودی نداشت، از بواسیر من خون می جهد.

فرمود: ای جریری بواسیر تو ماده است که خونریزی دارد. گفتم: راست گفتی یا ابن رسول الله.

گفت: شمع، روغن زنبق، لبنى عسل، سماق رومی، و سرو کتان را بگیر و همه را در ظرفی روی آتش بگذار، و بعد از آنکه مقداری گرم شدند، به اندازه نخودی از آن برگیر و به مقعد خود بمال، خوب میشوی به خواست خدا.

جریری گفت: به خدای یگانه یک بار بیشتر عمل نکردم که در دم خوب شد، و پس از آن نه خون دیدم و نه درد..

هموروئید یا بواسیر ماده (خونریزی) (تبریزیان)

سعد کوفی (مقعد را با سعد ماساژ دهید) – قرص خون – لبنا عسل (شقاق) – رفع پیوست از علل بواسیر موارد زیر است که باید رفع شود: يبوست – اسهال – پرخوری – خوردن گل – نوشیدن آبی که زیر آفتاب مانده – ماهی و تخم مرغ با هم – طهارت با آب گرم و …

شقاق مقعد(تبریزیان)

با پودر سعد مقعد بعد از دستشویی مقعد را بشویند.

تمیز کننده مقعد(تبریزیان)

پودر سعد

برای مطالعه ادامه مقاله بواسیر به بخش دوم مقاله در لینک زیر مراجعه کنید.

راه های درمان شقاق مقعد و بواسیر (بخش دوم)