سردرد

(cephalalgia یا Headache) به معنی درد و ناراحتی در سر، جمجمه و یا گردن می باشد. سردرد ممکن است در یک طرف و یا هر دو طرف سر رخ دهد بعضی اوقات سردرد فقط در یک ناحیه باقی مانده و بعضی اوقات از یک نقطه سر به نقطه دیگر حرکت می کند.

۲۹ نوع سردرد داریم که ۷ نوع آن میگرن، ۵ نوع آن صرع و ۱۷ مورد آن از موارد دیگر است.

اکثر سردردها فقط به مدت چند ساعت طول میکشند اما بعضی از آن ها تا چندین هفته نیز باقی می مانند. درد ممکن است فقط در یک قسمت از سر ایجاد شود (مثلا در بالای چشم ها) و یا اینکه ممکن است در قسمتی از سر یا در تمام قسمت های سر گسترش داشته باشد. نوع درد نیز در انواع سردردها متفاوت می باشد.

درد ممکن است به صورت ناگهانی و تیرکشنده ایجاد شود و یا اینکه به صورت مبهم و دایمی بروز نماید. گاهی اوقات در هنگام سردرد ممکن است علایم دیگری نیز مثل تهوع در فرد ایجاد شود.

خوشبختانه، اغلب سردردها نشانه یک بیماری جدی نبوده و افراد با تغییراتی در سبک زندگی، استفاده از تکنیک های آرامش بخش و بعضی اوقات مصرف دارو می توانند بر مشکل خود غلبه نمایند.

سردرد یکی از شایع ترین شکایت های بیماری ها است که در بیشتر موارد عللی خوش خیم دارد و نیاز به درمان خاصی جز علامت درمانی ندارد ولی در بعضی از موارد بسیار شدید و غیرقابل تحمل بوده یا نشانه بیماری های خطرناک مانند تومور مغزی است. درمان سردرد بستگی به عامل ایجاد کننده دارد اما در اغلب موارد با مسکن رفع می گردد.

سردرد به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم می شود. سردردهای اولیه عبارتند از: میگرن، سردرد خوشه ای و سردرد مزمن روزانه. سردردهای ثانویه علل و پاتولوژی های متعددی دارند. بخش بزرگی از سردردها عصبی اند، حدود ۹۸ درصدشان خوش خیم و قابل بهبودند و ۱ تا ۲ درصد از سردردها نیز به دلیل تومور مغزی یا ضایعه مغزی رخ می دهد.

علل بروز سردردها

علل مختلف و بسیاری برای بروز انواع سردردها وجود دارد که محل درد و شدت آن، در آن ها متفاوت می باشد. از هر چهار سردردی که در افراد ایجاد می شود سه سردرد به علت فشارها و کشیدگی هایی است که در عضلات گردن و جمجمه به وجود می آید.

به این نوع سردردها اصطلاحا سردردهای تنشی گفته می شود. این سردردها به طور مکرر در افراد رخ می دهند و به صورت درد متوسطی در هر دو طرف سر ایجاد می شوند. سایر انواع سردردها مثل سردرد میگرن و سردردهای خوشه ای دارای علل مختلف دیگری هستند.

تعداد اندکی از سردردها دارای یک علت زمینه ای وخیم و جدی می باشند که نیاز به توجهات فوری پزشکی دارند. برای مثال بروز یک سردرد شدید ممکن است نشانه ای از مبتلا شدن به بیماری مننژیت باشد.

در بیماری مننژیت غشا پوشاننده مغز و نخاع دچار التهاب می شود. هم چنین ممکن است علت بروز سردرد شدید خونریزی ساب آراکنوئید باشد که در این وضعیت خونریزی در بین غشاهایی که مغز را پوشانده اند ایجاد می گردد.

در یک فرد سالخورده، سردردی که همراه با درد یا حساس شدن پوست سر و گیجگاه باشد ممکن است به خاطر بیماری التهاب شریان تمپورال (گیجگاهی) ایجاد شده باشد. گاهی اوقات سردردها به خاطر مصرف طولانی مدت داروهای مسکن قوی نیز ممکن است رخ دهند.

اگر شما دچار سردرد شدیدی شده اید که بیش از ۲۴ ساعت طول کشیده است و یا اینکه همراه با علایم دیگری مثل اختلالات بینایی یا استفراغ می باشد. شما باید بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید و طبق دستور و تجویز او به درمان بپردازید.

اگر درد در وسط و جلوی سر باشد احتمالا از بیماری های رحمی کمبود خون حیض یا سینوزیت و اگر درد در پشت سر باشد احتمالا از ناراحتی کلیه، و اگر درد در وسط سر مایل به جلو باشد احتمالا از حجاب حاجز (دیافراگم)، و اگر درد در قدام نزدیک پیشانی باشد احتمالا از سینوزیت یا بیماری روده ها و دستگاه گوارش خواهد بود.

درمان سردرد بدون علت

اگر دچار سردردی شده اید که علت آن نامعلوم است، برای درمان آن می توانید یکی از نسخه های زیر را به کار گیرید و در صورت عدم بهبودی باز از نسخه ی دیگری استفاده کنید.

اما گاهی بعد از استفراغ کردن زیاد یا بعد از فسد یا حجامت و خون گیری و یا ادرار زیاد یا بعد از خونریزی های بیش از حد از بینی یا خونریزی زیاد زنانگی و نفاس یا خونریزی بواسیر یا بعد از کم خوابی یا بی خوابی های زیاد و بیداری های مفرط یا هنگام شنیدن خبری بسیار ناخوشایند یا پیدایش غم و اندوه زیاد یا به دنبال شدت زکام و نزله یا به علت گرسنگی ممکن است سردرد ایجاد شود.

هشت مثقال ترنجبین را با ۴ مثقال شیرخشت در مقداری آب گرم حل کنید و پس از سرد شدن آب آن را با آب هندوانه مخلوط و میل کنید. ضمن دفع شهوت و رابطه ی جنسی نیز لازم است.

هر صبح و عصر هر بار تخم شربتی، فرنجمشک و بالنگو از هر کدام ۵ گرم، را در نصف لیوان عرق کاسنی و نصف لیوان عرق بید و یا یک لیوان عرق بید کاسنی مخلوط و میل کنید.

با برنج، عدس و تمرهندی آش بپزید و بخورید و شیر مادری را که طفل دختر زاییده باشد، بر سر بمالید.

تخم خرفه را بکوبید و بجوشانید. آن را در پارچه ای تمیز ریخته، با فشار صاف کنید. سپس آن را با خیار تازه رنده کرده، سکنجبین و آبغوره مخلوط کنید و روزی ۳ مرتبه هر بار مقداری از آن را بخورید.

در این مواقع بایستی از غذاهای رقیق و مایعات استفاده شود. ماالشعیر نوشیده شود، از گوشت پرندگان فربه، سوپ مرغ و جو یا آبگوشت هایی از گردن بزغاله ی شیرخواره تهیه و مصرف شود.

حریره ی نشاسته میل شود. همچنین شستن سر با آب گرم و مالیدن روغن بادام یا روغن کنجد یا روغن مغز قلم گاو و پیه مرغ بر سر مفید خواهد بود.

هر عاملی که باعث بالا رفتن فشار داخلی جمجمه گردد اعم از غذا، ضربه و هیجانات روحی ممکن است باعث سردرد شود.

گاهی به مشام خوردن بویی یا در اثر مشاهده اشيا خاصي ممکن است سر درد ایجاد شود. کسی که دچار سردرد باشد، در اثر شنیدن صدایی و با کوچکترین عامل محرکی ممکن است درد سر او شدت یابد.

ممکن است گاهی بیمار از دیدن روشنایی با تاریکی با تنهایی احساس آرامش و سکون کند. این گونه بیماران گاهی احساس می کنند که سرشان می خواهد منفجر شود و دوست دارند که در هنگام سردرد چشم خود را بسته نگاه دارند.

برای درمان این گونه، سردردها تخم گشنیز، پوست هلیله ی کابلی، پوست هلیله ی زرد، اسطوخدوس هندی، و گل محمدی از هر کدام ۲۰ گرم، ترنجبین ۱۰۰ گرم، همه را بسیار نرم بسایید. در ۵۰۰ گرم عسل ریخته و هر صبح، ظهر و شب یک قاشق شربت خوری از آن را میل کنید.

پوست هلیله ی کابلی، آمله ی مقشر، سنامکی از هر کدام ۱۵ گرم، همه را مخلوط و بسیار نرم بسایید.

بعد آن را با ۲۰۰ گرم عسل و یک لیوان شیر گاو مخلوط کنید و در یخچال نگه دارید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک استکان از آن را میل کنید.

مصطکی رومی و اسطوخدوس هندی از هر کدام ۱۰ گرم، رازیانه، آمله ی مقشر، پوست هلیله ی کابلی، پوست هلیله ی زرد و هلیله ی سیاه از هر کدام ۲۰ گرم، همه را نیم کوب کرده و در یک و نیم لیتر آب بجوشانید تا حدود یک لیتر آن بماند.

سپس آب آن را صاف و با عسل شیرین کنید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک فنجان از آن را بنوشید.

درمان برای انواع سردرد با روایات

شستن سر با گل خطمی

امام صادق (ع) فرموده اند: «شستن سر با گل خطمی آدمی را از سردرد ایمن می سازد.»

امام کاظم : « شستن سر با خطمی در روز جمعه، از سنت است، روزی را سرشار می سازد، فقر را باز می دارد، مو و پوست را نکو می کند و مایه ایمنی از سردرد است.»

نوشیدن آب گرم هنگام ورود به حمام

نکته شاید از حکمت های این دستور امام (ع) این باشد که وقتی معده خالی است گرمی هوا و محیط موجب درگت گرما به سمت بالا وشقيقه ها می شود در حالی که درون انسان هنوز به اندازه بیرون بدن گرم نشده است، و در نتیجه خونی که از رگ های شقيقه عبور می کند بصورت موضعی و سریع گرم می شود و موجب ضربان در سر و شقيقه می شود لذا سردرد گرم ایجاد می کند.

از طرفی بدلیل خالی بودن معده بخارات معده نیز بالا می آید در حالی که اگر آب درون معده باشد معده مشغول آن می شود. قوا و خون بدن به سمت درون حرکت می کند و از شدت گرمی سر کاسته می شود.

حنا

پیامبر خدا ص فرمود : «حنا، خضاب اسلام است؛ بر (ثواب) عمل مومن می افزاید، سردرد را از میان می برد، چشم را تیز بین می کند، قدرت آمیزش را افزون می سازد و از مهم ترین گیاهان خوش بو در دنیا و آخرت است.»

روغن بنفشه پایه کنجد

پیامبر (ص) هرگاه مبتلا به سردرد می شدند روغن جلجلان در بینی می ریختند و این (جلجلان) همان کنجد است.

از آنجایی که اهل بیت از درمان همه دردهای مومنین هستند. پس روغن بنفشه، و خود بنفشه نیز درمان مشترک هستند.

در ساخت روغن ها، گل های لطیف را نیم کوب کنید و تخم ها و ریشه ها و گیاهان زخیم را پودر کنید. اگر چند ماه بنفشه جدید اضافه شود و بنفشه های قبلی از روغن برداشته شود بعد از ده ماه واقعا معجزه می کند و مجرب است.

روغن بنفشه فواید بسیاری دارد؛ از جمله: جلوگیری از ریزش مو، سفید کردن پوست صورت، برطرف کردن کک و مک صورت، نرم کردن مو، اگر در بینی ریخته شود سبب ترمیم و تقویت مغز میشود. باعث زیادی عقل و قدرت درک می شود و برای سینوزیت، میگرن و سردرد، بهترین درمان است.

آب گرم و شیرینی و خرما در هنگام گرسنگی

نکته: در روایات آمده که ترنج که ترش است در انتهای غذا میل کنید. ترشی ها سرد و منقبض اند. بعد از گرسنگی طولانی که بدن سرد شده و معده خالی شده است. غذای اول را بعد از کمی نمک با یک شیرینی آغاز کردن بهتر است. زیرا ترشی افت فشار می آورد. پس آغاز با شیرینی اختصاص به افطار ندارد.

نکته دوم: خرما و شیرینی گرم است. و نباید زیاد مصرف شود. اما در حد سه خرما با یک استکان آب جوش، هنگام گرسنگی، برای همه خوب است.

نکته سوم: با اینکه حلوا و خرما گرم است. اما حرارت و سردرد گرم ضربان دار را در هنگام گرسنه بودن، مهار می کند. این چگونه ممکن است؟ چون معده خالی شود بدن شروع به چربی سوزی می کند تا انرژی تامین شود و حرارت بالا می رود و نیز وقتی غذا داخل معده خالی می شود، خون و قوای بدن به معده و دستگاه گوارش متمرکزتر می شود و حرارت پوست و سطح بدن پایین می آید.

اما چرا حلوا و خرما؟ چرا ترشی چنین نیست؟ چون هضم سریع خرما باعث رسیدن سریع تر مواد غذایی به خون و سلول ها و قطع چربی سوزی و قطع ترشح اضافه صفرا از ذخیره گاه صفرا می شود. پس حرارت را سریعتر قطع می کند. گرسنگی باعث خروج موقت صفرای ذخیره در کیسه صفرا می شود.

حجامت سر – زالوی پشت گوش

پیامبر (ص) فرمودند: کسی که حجامت کند در روز سه شنبه که مصادف با هفدهم يا نوزدهم یا بیست و یکم ماه باشد، درمان کل بیماری های سال خواهد بود ولی حجامت در زمان های دیگر درمان سردرد و دندان درد و جنون و جذام و پیسی است.

اگر بیمار کم خون باشد یا علت سردرد غلبه سردی باشد نباید حجامت سر بکنیم. بلکه ابتدا موقتا قرص خون و خونساز و کباب و سیب و سایر خون سازها و گرم کنذهای مزاج تجویز شود. بعد از حدود ۲۰ روز که خون و گرمی مزاج بیشتر شد در صورت لزوم حجامت سر بکنید و در حجامت سر بعد از تيغ زدن دیگر بادکش نکنید. بگذارید به صورت خود بخود خون بیاید.

در حجامت سر زیاده روی نکنید. تقریبا برای تمام بیماران یک دوره زالوی پشت گوش و یک دوره زالوی روی دست و بعد روی پا انجام بدهید. این کار سکته ها و گرفتگی های عروق و انسداد ها، غلظت ها، کثیفی ها و انواع اخلاط زاید را از بدن دفع می کند و تا پنج سال به میانگین عمر ایرانیان اضافه می کند. اما باید با فاصله و همراه با مصرف خونسازها باشد. زالو نیز با رعایت تدابير لازم، جزو درمان های مشترک طب اسلامی است. دو روایت درباره زالو داریم. تجربه نیز موید است.

سایر سردردها

سردرد علل و انواع زیادی دارد. درد و مرض دندان و چشم و… غالبا موجب سردرد نیز می شود.

اگر روی سینوس ها و قسمت پایین پیشانی (بالای چشم) درد کند و با سرما و سردی شدت یابد از سینوزیت است.
سردرد هنگام گرسنگی نیز علاجش غذا خوردن هنگام گرسنگی است.
اگر همراه با افت فشار و احساس سستی باشد از کم خونی و کمبود خلط دم است.
اگر جلوی پیشانی صبح ها درد کند و کم کم رفع شود. از ضعف اعصاب است. اگر بعد از غذا درد کند یا از پرخوری و بد خوری و یا از ضعف هاضمه است.
اگر یک نقطه از سر درد کند، احتمال وجود تومور یا انسداد در آن نقطه وجود دارد.
اگر فشار داخل مغز زیاد باشد، و هنگام خم شدن برای سجده در سر احساس نبض و ضربان می کنیم و احتمال بیشتر وسط روز درد کند.
سر درد قاعدگی و سردرد هنگام مسائل جنسی نیز از ضعف و سردی و کم خونی است.
اگر فقط صبح ها و وسط سر درد می کند کمبود کافئین دارد. در کمبود کلسیم نیز وسط سردرد می کند.
اگر بین دو غذا درد کند کمبود پروتیئن دارد.
اگر در هوای کمی آلوده سردرد می گیرید سیستم تنفسی شما ضعیف است.
سردرد ناشی از یبوست چند ساعت بعد از غذا و قبل از دفع درد می گیرید و بعد از دستشویی بهتر است.
اگر سردرد با درد و بیماری در چشم با دندان یا گوش یا سایر اعضا همراه است. باید ابتدا آن اعضا و امراض اصلاح شوند.
اگر سمت چپ سر درد کند احتمالا طحال مشکل دارد.
اگر سمت راست سردرد کند احتمالا كبد مشکل دارد.
در درد جلوی سر در خانم احتمالا رحم مشکل دارد.
وسط دو ابرو درد کند کبد و کلیه هر دو مشکل دارد.
سردرد ناشی از یبوست هنگام يبوست ایجاد یا تشدید می شود. با ملين ها يبوست رفع شود.
سردرد ناشی از سینوزیت، سردرد ناشی از مشکلات دندان، سردرد ناشی از بیماری های چشم، سردرد ناشی از گرما و آفتاب زدگی، سردرد ناشی از سایر امراض مانند سرماخوردگی، تب، عفونت وده ها بیماری دیگر، سردرد بعد از صحبت کردن با موبایل و تلفن و.. که باید آن مرض درمان شود. ودر واقع بیماری فرد سردرد نیست. بلکه سردرد پرچم و علامت، برای تشخیص آن مرض است. مانند چراغ یا زنگ دزد گیر.

درمان سردردهای فوق الذکر

سردرد ناشی از افت فشار و کم خونی را با چند روش درمان می کنیم: زنجفیل + زردچوبه + دارچین. این ها را در یک عرق گرم (مثل عرق بیدمشک یا عرق بهارنارنج) دم کرده و میل کنید. در کم تر از نیم ساعت خوب می شوید. گرمیجات بخورید مثل گل محمدی. عطر گل محمدی غلیظ به دماغ بزنید، سریع جواب می دهد. اسانس نعناع با روغن تمريخ TM (روغنی که برای ماساژ مفید می باشد) مخلوط کنید دو دقیقه در موضع سردرد مالیده، ماساژ دهید ۸۰ درصد سردرد، افت کرده و قابل تحمل می شود.
سردرد ناشی از پرخوری را که انسان سنگین شده باشد با استفراغ می توان درمان کرد. برای این کار روغن زیتون را با آب مخلوط کرده و قدری روغن کرچک به آن زده و میل کرده سپس انگشت در گلو کرده تا حالت تهوع حاصل شده و قی کنید. باهمین یک نسخه درمان می شود.
سردرد ناشی از فشار عصبی، در ناحیه پشت گردن، درمان: دم کرده بهار نارنج + بادرنجبویه + پشت گردن تیول + فرنجمشک + گل گاوزبان + مرزنجوش
سردرد ناشی از ضعف اعصاب، در ناحیه جلوی پیشانی یا نزدیک صبح عارض می شود، درمان: دم کرده بهار نارنج + بادرنجبویه + تیول + فرنجمشک + گل گاوزبان + مرزنجوش
سردرد ناشی از سوهاضمه، قبل یا بعد از صرف غذا عارض می شود، درمان: دم کرده تخم گشنیز + تخم بادیان + تخم زیره + نعناع تازه.
سردرد ناشی از غده مغزی، درد در نقطه ای معین از مغز عارض می شود. درمان: دم کرده زنجبیل.
سردرد ناشی از سابقه سیفیلیس بروز می کند ، عصرها یا شب ها آب انگور سیاه + یک کپسول پر شده گرد گلپر + یک قرص مخمر آبجو.
سردرد ناشی از فشار داخلی مغز، صبح و نیمه شب بروز می کند. درمان: استحمام با آب سرد، مصرف چای افزایش زنجبیل.
سردرد ناشی از نارسایی کبد و صفرا، درد در قسمت جلوی سر عارض شود. درمان: آبغوره – خیسانده ی آلو در عرق کاسنی (ناشتا)
سردرد ناشی از فعالیت جنسی، درمان: شیر داغ +عسل + یک عدد خرما + یک قرص مخمر آبجو یک کپسول روغن ماهی.
سردرد ناشی از نوشیدن الکل. چندساعت پس از نوشیدن عارض می شود. درمان: مصرف ماءالشعیر یا قهوه شیرین.
سردرد سینوسی. بعد از حمام یا سرما خوردگی یا در معرض سرما یا باد قرار گرفتن عارض می شود و اغلب در جلوی سر بروز. درمان: ۷ روز بخور گل بابونه.
سردرد میگرنی. درد کوبنده در یک طرف سر با علایم تهوع و ترس از نور (در بانوان بیشتر در زمان قاعدگی) بروز می کند و چهار ساعت تا دو روز به طول می انجامد. پرهیز از لبنیات و شیرینی، نوشیدن عرق خرفه + تخم ریحان + تخم کلم + مریم گلی + آویشن + تیول + کمی فلفل قرمز + تخم گشنیز + انیسون + بادرنجبویه / حنا بر سر گذاشتن
سردرد ناشی از آفتاب زدگیدر جلو پیشانی یا وسط سر بعد از آفتاب زدگی. رمان: دوغ خنک.
سردرد ناشی از کمبود کافیین، صبح ها و در وسط سر عارض می شود. درمان: مصرف چای یا قهوه غليظ.
سردرد ناشی از کمبود پروتیین (اغلب در خام خواران مشاهده می شود). در بین دو غذا برروز می کند. درمان: غذاهای حاوی پروتیین همراه آب لیمو تازه مصرف شود.
سردرد ناشی از عفونت خون. در ناحیه وسط سر بروز می کند. درمان: اهدای خون (از سه ساعت قبل و تا سه روز بعد) از گیاهان تصفیه کننده خون و میوه به مقدار فراوان استفاده شود.
سردرد ناشی از کمبود سدیم. در ناحیه وسط سر. درمان: مصرف منابع سدیم.
سردرد ناشی از کمبود کلسیم، بعد از ظهر بروز می کند. درمان: مصرف منابع کلسیم، ویتامین D و فسفر.
سردرد ناشی از کاهش میزان اکسیژن خون و آلودگی هوا. هنگام قرار گرفتن در معرض هوای آلوده بروز می کند. درمان: تنفس در هوای آزاد – کمی زنجبیل یا فلفل سیاه در چای بریزید و بنوشید.
سردرد ناشی از يبوست. بعد از صرف غذا و هنگام خواب عارض می شود. درمان: مصرف خیسانده آلو در عرق کاسنی.

سردرد (صداع)

در اختلالات طحال – سمت چپ سر درد می گیرد.
در اختلالات کبد – سمت راست سر درد می گیرد.
در اختلالات رحم (خانم ها) سمت جلو و میانی سر درد می گیرد.
در اختلالات کبد و کلیه ها – سمت وسط ۲ ابرو درد می گیرد.
در اختلالات سو هاضمه – سمت پیشانی و بالای ابرو درد می گیرد.

علل اصلی صداع

قاعدگی (خانم ها) – پس از خون دماغ – کم نوشیدن آب – کاهش آهن خون – کاهش اکسیژن خون – اختلالات هورمونی – آب سیاه (گلوکرم چشم) که سردرد همراه با چشم درد است – یائسگی – تب مالت – عیوب انکساری چشم (دوربینی.. خصوصا استیگماتیسم) – غدد مغزی – مننژیت – آفتاب زدگی – عدم ترشح کافی صفرا.

عواملی که باعث سردرد می شود

سایمتدین – ایندومتاسین – راینیتیدین – دیکلوفناک – پروپرانولول – مترودینازول – آنتی بیوتیک ها -داروهای ضد فشار خون – آنتی هیستامین – هوای آلوده – سیگار عطر، ادوکلن یا بوهای تند – چای پررنگ – قهوه