درمان رشک و شپش سر

رشک و شپش سر جانوران ریزی هستند به اندازه و شبیه کک با این تفاوت که کک پرش می کند ولی او از قدرت پریدن محروم است. این نوع جانوران اکثرا در اثر چربی پوست سر و تجمع كثافات به وجود می آیند و لا به لای موها را محل امن برای زندگیشان می دانند و به زندگی، تغذیه و تولید مثل می پردازند.

این جانوران در نتیجه حرکات و تغذیه در پوست سر ایجاد خارش می نمایند و باعث عذاب انسان می گردند. گرمای پوست سر انسان محیط مطلوبی برای ادامه حیات این انگل است. شپشهای روی سر، تخم سفیدرنگ خود را به ساقه مو می‌چسبانند که همین یکی از راه‌های تشخیص است.

شپش سر از شایعترین آلودگی انگلی در جهان است. این آلودگی در بسیاري کشورها ازجمله ایران شایع است و باعث مشکلات بهداشتی در بسیاري از جوامع به ویژه در کودکان مدارس میشود.

شپشها گروهی از بندپایان هستند که در حیوانات و انسان به صورت انگلی به سر میبرند. در انسان سه گونه به نامهاي شپش سر (Pediculus capitis) شپش بدن (Phithrius pubis) و شپش عانه (humanus ) به صورت انگلی زندگی میکنند.

حرکت آنان کند انجام می گیرد، به همین دلیل انسان متوجه جابجا شدن آنان نمیگردد لذا داخل ریش یا لباس و رختخواب و حتی مکان های اطراف خواهند شد و کسانی که به رشک و شپش مبتلا شده اند اگر لابه لای یقه و درز لباس خود را جستجو کنند و جود این جانور را در آن مکان ها نیز مشاهده خواهند کرد.

افرادی که در مکان هایی دور از شهرها زندگی می کنند و از خدمات رفاهی و بهداشتی برخوردار نیستند و منزلشان فاقد حمام بوده و دسترسی به حمام عمومی نیز برای آنان میسر نیست، اکثرا دچار این مشکل می گردند.

یکی از مکانهایی که در جوامع امروز میتواند نقطه آغاز همه گیری شپش باشد، مدارس و به ویژه مدارس ابتدائی است. با توجه به کم توجهی دانش آموزان به رعایت بهداشت فردی و حضور آنها در اماکن پرجمعیتی همچون مدرسه آلودگی شپش یکی از شایعترین معضلات بهداشتی کودکان دبستانی است. مطالعات روي شیوع این انگل در سراسر دنیا نشان میدهد که شیوع آلودگی از کمتر از 10 تا بیش از 40 درصد در میان کودکان دبستانی متغیر بوده است.

در آلودگی به شپش سر به علت آنکه این انگل روزي چند بار خون فرد آلوده را میخورد و بزاق آن مکررا به بدن فرد تزریق میشود، از این رو اثرات سمی آن در افراد آلوده ممکن است باعث خستگی، تحریک، حالت بدبینی و احساس تنبلی شود. گاهی آلرژي حاد نظیر خارش شدید به دلیل تزریق مکرر بزاق ایجاد میشود.

به دلیل خاراندن محل گزش، عوامل باکتریایی و قارچی ممکن است باعث آلودگی ثانوي و التهاب شوند. اثرات روانی آن باعث احساس خجالت، استهزاء، عصبانیت و متعاقب آن افت تحصیلی در فرد شده و بار روانی زیادي در خانواده ها داشته باشد. آلودگی به شپش سر در تمام نقاط دنیا ازجمله ایران به خصوص در اماکن با تراکم بالا وتوام با فقر و عدم رعایت اصول بهداشت فردي به وفور مشاهده میشود.

در کشور ما متاسفانه به دلایلی مانند افزایش بی رویه جمعیت، مهاجرت روستائیان به شهر، حاشیه نشینی، ایجاد شهركهاي اقماري با حداقل امکانات بهداشتی و رفاهی به عنوان یک معضل بهداشتی در کنار سایر بیماريهاي واگیر در پاره اي از مناطق در حال بروز و خودنمائی است. شیوع آلودگی این انگل در مناطق مختلف کشور از 6 تا 30 درصد گزارش شده است.

• انتقال مستقيم: تماس مستقيم با فرد/افراد آلوده؛ انسان با هر زمينه اقتصادي- اجتماعي، در معرض خطرِ ابتلا قرار دارد. اين آلودگي بخصوص در مدارس ابتدايي ممکن است همه گير شود. همچنين آلودگي به اين انگل، نزد دختران بيش از پسران و در کودکان شايع تر از بالغين است.
• انتقال غير مستقيم: انتقال شپش سر عمدتاً در اثر تماس با اشيا آلوده نظير حوله، شانه، برس سر، کلاه، روسري، مقنعه و چادر نماز، متکا و لباس هاي خواب و … که به طور مشترك مورد استفاده قرار بگيرند و يا اينکه در يك جا بر روي هم قرار داده شوند صورت مي گيرد، همچنين بوسيله صندلي هاي سالن هاي اجتماعات،کلاس ها، وسايل نقليه عمومي، کمدهاي لباس، حمام هاي عمومي، رختکن استخرها و … انتقال انجام مي شود.

درمان شپش سر

براساس مطالعات انجام شده، دمای بین 38- 29 درجه سانتیگراد را برای حیات ترجیح میدهد بنابراین دمای 50 درجه دمای مناسبی برای از بین بردن شپش محسوب میشود و بایستی این نکته مورد توجه قرار گیرد که آب و شوینده به تنهایی قادر به از بین بردن شپشها نمی باشد.

استفاده از خشکشوئی نیز مؤثر است. شانه و برس و وسایل نگهدارنده مو باید به مدت 10دقیقه در آب داغ گذاشته شود. جهت درمان مؤثر همه افراد خانواده باید معاینه شوند و درمان بایستی زمانی انجام شود که شپش زنده مشاهده گردد.

همه لباسها، حوله ها و وسایل آلوده در تماس با فرد مبتلا از دو روز قبل از تشخیص باید با آب گرم(دمای < 50 درجه)برای زمان حداقل 30 دقیقه شسته شود. میتوان وسایل آلوده را در یک کیسه پلاستیکی به مدت دو هفته نگهداری کرد.

همچنین باید از جاروبرقی جهت برداشتن موهای آلوده کف اتاق، مبلمان و تخت خواب استفاده شود. درمان شپش سر برای افرادی انجام میشود که بیماری فعال دارند. همه اعضای خانواده و افراد در تماس نزدیک با فرد بایستی مورد معاینه قرار گیرند و در صورت وجود عفونت فعال درمان شوند.

راه های از بین بردن رشک و شپش سر

بهترین راه برای اینکه نسل این جانور از بین برود، این است که در حفظ نظافت و بهداشت محل سکونت و زندگی خود و خانواده خویش بکوشید، در صورتی که چین جانوری را مشاهده کردید درصدد نابودی آن برآیید.

تمامی زندگی خود را تمیز و ضدعفونی کنید و همه لباس هایی را که در تن دارید و یا از آن ها استفاده می کرده اید را مدتی در نفت یا سرکه قرار دهید، پس از آن با تاید شسته و مجددا در ظرفی که از این مواد در آن بسیار حل شده مدتی بخیسانید و خوب شستشو کنید. بعد در ظرفی بزرگ آن را بجوشانید. لباس ها را در آفتاب خشک کرده و اتو بزنید. و چند، روز متوالی به حمام رفته و سر را با تاید بشویید تا به این طریق از شر رشک و شپش رهایی یابید.

درمان شپش در طب سنتی

طب سنتی برای درمان این مشکل راه حل هایی ارائه داده است که در ترکیب با گیاهان داروئیی استفاده می شود:

اولین راه حل استفاده از سرکه مخصوصا سرکه سیب می باشد که هب دلیل اسیدی بودن باعث توقف تخم ریزی شپش در می شود و همچنین خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد و به دلیل اینکه کاملا طبیعی درست می شود باعث نرمی و درخشندگی مو نیز می گردد.

درمان شپش موی سر با سرکه

سرکه را داغ کنید و سپس بعد از کمی ولرم شدن سر خود را با آن ماساژ دهید. بعد از این کار سر خود را با حوله بپوشانید و به مدت 30 دقیقه منتظر بمانید و در اخر سر خود را بشویید. این کار را تا وقتی که شپش ها کاملا نابود شوند ادامه دهید.

در روش دیگر درمان با سرکه 30 میلی لیتر سرکه سیب را با 15 میلی لیتر روغن جوجوبا و 10 قطره اسانس عرعر مخلوط کنید و موهایتان را کاملا با این مواد آغشته کنید و بعد از یک ساعت موی خود را شانه زده و بعد بشویید.

درمان با اسپند

این روش بهترین و موثرترین روش درمانی می باشد که حتی برای افرادی که هنوز آلوده نشده اند نیز کاربرد دارد. برای این کار یک قاشق اسپند خشک را آسیاب کنید و در یک لیوان آب جوش بریزید و بگذارید برای 15 دقیقه دم بکشد. برای افرادی که موهای بلندی دارند 2 تا 3 برابر این مقدار را آماده کنید. سپس کل موها را با این ترکیب ماساژ دهید و بگذارید 45 دقیقه روی موها بماند. برای نتیجه گیری بهتر از این روش موها را با یک کیسه پلاستیکی بپوشانید و در نهایت سر را با آب گرم بشورید.

درمان با روغن نارگیل

برای این کار 3 قاشق غذاخوری روغن نارگیل را گرم کرده و کمی کافور به آن بیافزاید. سپس آن را روی سر خود بمالید و کمی ماساژ دهید. بعد موهای خود را با حوله پوشانده و یک شب کامل این ترکیب را روی سر نگه دارید. صبح موها را با شامپو بشورید و بعد از خشک شدن با یک شانه ضدشپش موها را از بالا به پایین شانه کنید و این کار را تا 5 روز تکرار کنید.

درمان با حنا

جهت استفاده از این روش یک شانه ضدشپش و حنا لازم داریم. ابتدا حنا را با آب گرم خیس کنید و سپس به کل سر بمالید. یک کیسه پلاستیکی روی موها بکشید و 3 ساعت صبر نمایید. بعد از آن موها را شسته و با شانه آنها را شانه بزنید.

ضمنا برای درمان رشک و شپش سر می توانید مدتی در آب جوشانده برگ چغندر یا آب نعنای تازه یا آب جوشانده نعنا یا آب جوشانده آویشن، مقداری سدر را خمیر کرده و سر را بشویید. در صورتی که پوست سر شما چرب نباشد. گه گاه می توانید روغن بادام تلخ را بر سر بمالید.

برای از بین بردن رشک سر ابتدا سر و بدن خود را کاملا با صابون و شاپو ضد عفونی کنید و بعد از شامپوی ضدشپش استفاده کنید. بعد از استعمال محلول یا شامپو ضدشپش، به دقت با یک شانه دندانه ریز مخصوص موهای کودک را شانه کنید تا شپش مرده و تخم ها خارج شوند.

فراموش نکنید که هرگز از شانه های پلاستیکی استفاده نکنید و از شانه فلزی برای شانه زدن استفاده کنید. بعد از اتمام شانه زدن ، شانه را برای ده دقیقه در آب داغ و صابون قرار دهید.

نکته

زمانیکه شپشها را درمان می نمایید، همه لباس ها و ملحفه های خود را در آب داغ و بهمراه پاک کننده ها بشویید. اینکار نه تنها به فرآیند درمان کمک می نماید، بلکه جلوی انتقال به سایرین را نیز می گیرد.