برداشت خرما

درخت خرما از گیاهان باقی مانده در مرکز بیابان های نیمه گرمسیری و دنیای قدیم نیمکره شمالی است. از آغاز گرده افشانی تا زمان برداشت خرما بین ۵ تا ۷ ماه طول می کشد.

از نظر اقتصادی، میزان بازدهی و کیفیت میوه، کاشت درخت خرما در مناطقی مطلوب است که ارتفاع آن ها از سطح دریا فراتر از ۱۲۰۰ متر نباشد. گرچه در نواحی که بین ۵ تا ۱۵۰۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارند خرما قابل رویش است، اما بیش از ۱۲۰۰ متر اقتصادی به نظر نمی رسد.

عوامل اقلیمی بسیار مهم و مؤثر در محل رویش خرما عبارت اند از:

• دما
• باران
• هوا
• رطوبت
• روشنایی
• باد

– دما:

نواحی اصلی خرماخیز جهان که در طرفین جغرافیایی ۳۰ درجه شمالی قرار دارند، گاهی در تابستان از نواحی گرمسیر داغ تر هستند. دلیل گرمای مناطق خرماکاری، رطوبت پایین، محدودیت شدید تبادل گرما و روزهای بلند تابستان است.

– باران:

باران اغلب باعث شستن مقداری از نمک خاک که مشکل اصلی منطقه خرما کاری است، می شود و از این جهت عامل مساعدی به شمار می رود. اما اگر چند ساعت قبل و یا چند ساعت بعد از گرده افشانی صورت گیرد، ممکن است به شدت موجب کاهش مقدار میوه شود، مگر آنکه با خشک شدن هوا گرده افشانی تکرار شود.

خسارت های اصلی باران به خرما در اثر باران های زودرس به خرماهای دیررس وارد می شود. هنگامی که خرما در مراحل سخت براق، سبز یا زرد است، معمولا باران به آن صدمه ای نمی زند. اگرچه گاهی می تواند موجب شکافتن و ترک دار کردن شدید، در پایین مرحله سبز بودن و رنگین شدن آن شود. اما هنگامی که خرما در حالت رطب باشد، باران همراه با رطوبت باعث خسارت بسیار، از جمله فساد و افتادن آن از درخت می شود.

در مناطقی که باران زود شروع شود، می توان برداشت بیشتر محصول را در مرحله شرایط سخت، زرد (یا قرمز) و جوشاندن از خراب شدن نجات داد. پس از جوشاندن، خشک کردن خرما در روی زمین یک هفته تا ده روز طول می کشد و پس از آن خرما بسته بندی شده و در انبار گذاشته می شود.

خرماهایی که قبل از رسیدن مطلوب بر روی درخت برداشت می شوند، ممکن است ضمن عمل آوردن، بر اثر ریزش شدید باران و توقف آن، به طور متناوب از پشت بام ها و یا محوطه منازل باغ داران به داخل کلبه های آنان و بالعکس برده شود.

– رطوبت:

درخت خرما، بهترین درخت میوه اراضی خشک مناطق حاره است. رطوبت هوا تأثیر مهمی بر درخت خرما دارد. در هر منطقه ای که رطوبت بالا باشد، قارچ خاص خرما (عامل بیماری لکه برگی گرافيولا) متداول است، اما کنه خرما که آفت مشهور این درخت است، دیده نمی شود. بالعکس در هر منطقه ای که رطوبت پایین باشد، کنه خرما شایع است، اما از قارچ مذکور اثری دیده نمی شود.

در منطقه ای که رطوبت بالا است، خرمای رسیده، نرم بوده و حالت رطب دارد که این مرحله، مرحله ای پیش از رسیدن خرما در محیط معمولی است. در هر منطقه ای که رطوبت بسیار پایین و گرما شدید باشد، خرما در هنگام رسیدن حالتی بسیار سخت پیدا می کند.

– باد:

باد ظاهرا تأثیر زیادی بر روی خرما ندارد. در هنگام طوفان شدید که برگ درخت موزهای کشت شده در زیر نخل پاره پاره می شود، درخت خرما صدمه ای نمی بیند. باد به عنوان عامل انتقال غبار و شن مشکل ساز است. چنین غباری به خصوص هنگامی که در تارهای تنیده شده کنه خرما بر روی خوشه ها قرار می گیرد، قابل اهمیت است. غبار و شن در مراحل سفتی، سبزی و زردی به خرما نمی چسبد، اما می توانند در مرحله نرم شدن به آن بچسبند. معمولا مقدار غبار و شن چسبیده کمتر از آن حدی است، که انتظار می رود. علاوه بر گرد و غبار، باد عامل انتقال کنه ها از مکانی به مکان دیگر نیز است.

باد شدید گاهی می تواند نخل بسیار بلند با تاج بزرگ را که در عمق خاک روییده باشد، سرنگون کند. همچنین اگر تعداد زیادی از پاجوش های خرما را به طور همزمان از اطراف تنه آن جدا کنند، تکیه گاه تنه به طور ناگهانی قطع می شود و مقاومت درخت در مقابل باد از بین رفته و سقوط خواهد کرد. موش صحرایی دم کوتاه اگر ریشه های یک طرف درخت خرما را بجود، موجب از بین رفتن تعادل درخت و سقوط آن خواهد شد.

باد می تواند دمای قسمت هایی از درخت خرما را که در معرض خورشید قرار دارند بر اثر جابه جایی هوا و افزایش تبخیر در روزنه ها کاهش دهد. درخت خرما با متانت در برابر باد مقاومت می کند و برای خنثی کردن نیروی باد مفید است و بیشتر رستنی های حساس را در پناه خود حفاظت می کند.

زمان برداشت خرما

برای تشخیص مناسب ترین زمان برداشت خرما و بلوغ کامل آن، باید عوامل متعددی را در نظر گرفت. معیارهایی که تعیین کننده زمان مطلوب و مورد نظر برداشت خرما هستند عبارت اند از:

 ۱. عوامل مؤثر بر مقدار محصول.

٢. نزدیک ترین زمان ممکن برای برداشت خرما (محصول)، تا از این راه بتوان ضایعات ناشی از تغییر ناگهانی هوا، به ویژه ریزش باران و هجوم حشرات را به کمترین میزان رساند.

٣. رساندن به موقع محصول به بازار فروش به گونه ای که کیفیت دلخواه آن محفوظ بماند.

۴. هزینه های مربوط به مراحل دستاوری و رساندن خرما به بازار مصرف، به طوری که مناسب ترین زمان را هنگام برداشت خرما انتخاب کنند و خرما را در بهترین زمان بلوغ آن به مصرف کننده برسانند.

۵. توجه به این نکته مهم که فروش برخی از انواع خرما از نوع دیگر آن بهتر است. به عنوان مثال خرمای رطب و شیره دار بر نوع خشک آن برتری دارد.

۶. مهارت کسانی که خرما را از درخت می چینند.

۷. مقدار و نوع محصول آب دار یا خشک به دست آمده که آن را بتوان بسته بندی کرد.

رسیدگی غیر عادی خرما روی درخت این نیاز را پیش می آورد که هر یک از خرماها به طور جداگانه از خوشه چیده شده و خرمای خشک از رسیده جدا شود، و با این شیوه بتوان محصولی با بهترین کیفیت به بازار رساند. شرایط بازرگانی و چگونگی کارکرد افراد ایجاب می کند که شمار کارگران برداشت کننده محصول خرما، به کمترین تعداد برسد.

درباره ارقامی نظیر دیگلت نور شباهت و همسانی بیشتری در خرماهای یک خوشه دیده می شود. اما این همسانی در میان خوشه های گوناگون آن کمتر است. بنابراین برای برداشت چنین محصولی باید شیوه ای مناسب به کار رود و به طور صحیح تعیین شود، که آیا برداشت آن به کمک ماشین بهتر است یا باید از نیروی کارگران کمک بگیرند.

با نگرشی بر شرایط بازرگانی، این موضوع مشخص می شود که به طور معمول تمام خوشه های خرما، که در یک نخلستان تولید شده یک باره برداشت می شود، اما بهتر است هر خوشه هنگامی که می رسد به طور جداگانه برداشت شود.

دست کم می توان دو مرحله جداگانه برای برداشت خرما تعیین کرد، یک زمان آن در میانه فصل و زمان دیگر، در پایان فصل برداشت است. مرحله ای از رشد خرما که میوه در طول آن قند ذخیره می کند در میان انواع خرماها تفاوت دارد.

درباره خرمای دیگلت نور به نظر می رسد که این مرحله در هنگام نرم شدن خرما و آن گاه که نیمی از خرما از بخش بالایی به طرف انتهای آن نرم می شود، آغاز می گردد. اما درباره خرمای برهی انباشته شدن قند هنگامی به کمال می رسد که نخستین لکه های شفاف و روشن بر روی پوست آن آشکار شود و این هنگامی است که خرما مرحله رسیدگی خود را می گذراند.

در خصوص خرمای مکتوب انباشته شدن قند هنگامی کامل می شود که ۱۵ درصد از سطح آن شفاف شده باشد و درباره خرمای خضراوی نیز ذخیره شدن قند تا هنگامی که خرما به خوبی می رسد و به رطب كامل تبدیل می شود، ادامه می یابد.

به همراه افزایش مقدار قند و دیگر مواد خشک در خرما، مقدار مواد مفید و محصول خرما افزایش می یابد و در همین زمان ممکن است از ریزش باران، هجوم حشره ها، انواع بیماری ها یا علت های دیگر به خرما آسیب رسد.

خرمای دیگلت نور را نباید پیش از آنکه نرم شده و رنگ آن کهربایی یا سبز مایل به زرد شده باشد، برداشت کنند. میوه های این نمونه، توانایی انبارشدگی بیشتری نسبت به نمونه های دیگر دارد و این در حالتی است که، يك حلقه قرمز رنگ یا بنفش، در بخش انتهایی میوه خرما پدیدار می شود، در این حالت اگر خرما بر روی درخت باقی بماند، حلقه رنگین انتهای آن با گذشت زمان ناپدید خواهد شد و خرما به مرحله بلوغ کامل خواهد رسید و می توان عملیات برداشت خرما را انجام داد.

برای دستاوری و برداشت خرما از نوع حلاوی باید این فرصت ایجاد شود که این رقم خرما به مرحله نرم شدگی و رسیدگی برسد. اما خرمای رقم مکتوب را می توان تا زمانی بر درخت باقی گذارد که بین ۱۰ تا ۲۵ درصد از سطح آن شفاف شده باشد، و در این حالت به صورت یک محصول دلپسند درخواهد آمد.

مقدار قند موجود در خرما را نمی توان معیار و نشانه ای از رسیدگی خرما دانست، زیرا عوامل دیگری که به طور مستقیم با محتوای قندی خرما ارتباط ندارند، مانند بافت خرما، عطر، رایحه و ظاهر میوه نیز بر کیفیت عمومی آن تأثیر می گذارند.

اگر بخواهند، خرمای دیگلت نور را پیش از آنکه به مرحله بلوغ مناسب خود برسد، برداشت کنند، بهتر است که خوشه های چیده را آویزان کنند تا میوه آن به خوبی برسد این روش مناسب تر از آن است که این رقم خرما را در مرحله خلال و نارس آن بچینند و آن را در طبق های ویژه پهن کنند تا برسد.

در صورتی که در مرحله پایانی رسیدگی خرما، میوه را در گرمای معتدل قرار دهند، کیفیت رسیدگی آن را بهتر خواهد کرد. اگر مدت گرما دیدن خرما، طولانی تر از میزان لازم شود، بهتر است که خوشه ها را از درخت جدا کنند و خرمای آن را بچینند و به تدریج که زمان رسیدگی تمام خرماها فرا می رسد، میانگین میزان برداشت خرما و کیفیت آن مطلوب خواهد بود.

عوامل مؤثر بر زمان برداشت خرما

اگر نخل داری نیاز داشته باشد که خرمای خود را هر چه زودتر برداشت کند، باید احتمال ریزش باران در فصل برداشت را در نظر بگیرد. ریزش باران موجب پارگی و ترکیدگی پوست خرما می شود و در نتیجه فعالیت میکروبی در این شرایط افزایش خواهد یافت و زیان های سنگین و جبران ناپذیری به بار خواهد آمد. ریزش باران در مناطق مختلف و با توجه به رقم محصول خرما، می تواند تأثیرهای متفاوتی بر روی این میوه داشته باشد و در نتیجه با در نظر گرفتن شرایط جغرافیایی نتایج چنین رویدادی قابل پیش بینی است.

تأثیر حمله های حشرات بر روی محصول خرما، از هر سال تا سال دیگر تغییر می کند و می تواند انگیزه ای برای برداشت این محصول باشد و نخل داران را تشویق کند تا خرما را پیش از رسیدگی کامل برداشت کنند، زیرا که هجوم حشرات می تواند نشان از بلوغ خرما و آسیب دیدگی احتمالی آن از باران باشد.

هجوم حشرات را می توان به وسیله سمپاشی و با استفاده از حشره کش ها کم کرد. این عمل را می توان پیش از آغاز نخستین مرحله رسیدگی خرما و یا در میان این مرحله نیز انجام داد. افرادی که با مواد حشره کش در تماس هستند، باید با چگونگی کاربرد صحیح آن آشنایی داشته باشند و در این خصوص دقت کافی را به کار گیرند. پیش از رساندن خرما به بازار فروش، باید هر گونه اثر به جای مانده از مواد حشره کش، از روی خرما زدوده شود.

کاهش قیمت خرما به علت آسیب دیدگی از حشرات یا ریزش باران، بیش از زیان هایی است، که ممکن است به آن برسد. ظاهر خرما نیز در اثر این عوامل دچار آسیب دیدگی می شود و کیفیت آن افت می کند. همچنین ممکن است اثرهای این آسیب دیدگی پنهان مانده باشد و پس از بریدن خرما، اشکار شود و در این صورت نیاز است که خرما را مجددا درجه بندی کنند و در نتیجه بهای فروش آن افزایش پیدا می کند.

در صورتی که خرما را پیش از رسیدن برداشت کنند، باید آن را فرآوری کرده تا به خوبی رسیده شود، همچنین باید رطوبت موجود در آن به گونه ای صحیح کم شود، به طوری که اگر در هوای سرد برای فروش گذاشته شود و یا در محیط یخبندان قرار گیرد، کیفیت آن پایدار می ماند.

کاهش رطوبت موجب چروکیدگی خرما می شود. علاوه بر چروکیدگی ناشی از کاهش رطوبت خرما، عوامل دیگری نیز در روند بالغ شدن خرما، باعث بروز ضایعاتی در آن می شود و مهم ترین آن را می توان قارچ ها، مخمرها و باکتری های زیان آور نام برد.

شرایط بازار فروش خرما می تواند، برداشت محصول رسیده را با برخی محدودیت ها روبه رو کند. اگر در بازار مصرف، خرمای آبدار را بر ارقام دیگر ترجیح دهند، شاید بهتر باشد که برداشت محصول در زمان لازم تنظیم شود. نیاز به کم بودن آب خرما نیز در اثر شرایط آب و هوایی محیط آن تغییر کرده و از سوی دیگر نوع انتخاب و ذائقه مصرف کنندگان نیز تفاوت می کند.

دسترسی به کارگران و خرماچین ها و نیز دستمزد آن ها، از عواملی هستند که به طور غیر مستقیم بر روی خرما و هنگام برداشت آن تأثیر می گذارند. هنگامی که خرماچین ها در دسترس باشند و دستمزد آن ها زیاد نباشد، چیدن خرما در فاصله های کوتاه قابل انجام است و خرما را می توان در مرحله رسیدگی مناسب برداشت کرد. اما هنگامی که دستمزد کارگرها زیاد است، فاصله زمانی بین مراحل خرما چینی زیاد خواهد شد و محصولی که کیفیت مناسب ندارد، در بخش زیرین خرمای با کیفیت بالا و مورد پسند قرار خواهد گرفت.

کارکنانی که در بخش بسته بندی خرما مشغول به کار هستند، باید به چگونگی بسته بندی و روش های آن درباره خرمای رسیده کاملا آشنایی داشته باشند. انواع خرما که نیاز به رساندن و آب گرفتن دارند، باید بلافاصله این عمل درباره آن ها انجام شود، اما اگر خرما خشک باشد، آب گرفتن از آن امکان ندارد که در زمان دیرتری انجام شود.

عملیات برداشت خرما

روش برداشت خرما مستقیما بر کار بسته بند تأثیر می گذارد. اگر برداشت با پاکیزگی انجام شود، در هزینه تمیز کردن صرفه جویی می شود، در حالی که اگر خرما به زمین افتاده و با خاک و شن آغشته شود، بسته بند باید برای از بین بردن آشغال چسبیده به آن متحمل هزینه اضافی شود. علاوه بر این، زمان و روش برداشت و مراقبت اعمال شده در تعیین میزان فرآوری لازم بسیار مؤثر است.

یکی از مشکلاتی که کارگاه های بسته بندی در کشورهای مختلف خرماخیز باید با آن مقابله کنند و به مقدار زیاد بر هزینه های جاری آن ها می افزاید وضعیت نامطلوب، خرمای تحویلی به کارگاه ها به دلیل روش های نامناسب برداشت است. بنابراین، هدف خدمات ترویج کشاورزی در مناطق نخل کاری باید تشویق به استفاده از جعبه های میوه چینی و انتقال مستقیم خرما از نخل به جعبه باشد.

برای دسترسی به خرمای نخل کوتاه مشکلی وجود ندارد، اما بیشتر نخل ها بلند هستند و باید بر آن ها صعود کرد.

چنان که معمول است، می توان، با پای برهنه از درخت بالا رفت، اما این کار خسته کننده و خطرناک است و حمل وسایل بر بالای درخت و استفاده از آن ها را مشکل می کند. برای کمک به بالا رفتن از نخل بلند، می توان از جاپاهای ایجادشده در تنه درخت استفاده کرد.

گاهی نخل بند بدون استفاده از طناب از تنه درخت بالا می رود و پس از رسیدن به بالای درخت خود را با آن نگه می دارد. گاهی هم از طناب های کمربندی ساده برای صعود از درخت استفاده می کند. وصله (به معنای عامل وصل) که در لیبی به کار می رود نوع بهتر طناب ساده مذکور است، که از یک طناب محکم که نخل را احاطه می کند و تعداد زیادی طناب های کوچک شبیه به تنگ زین اسب که نخل بند از پشت بر آن تكيه می کند، تشکیل شده است. این کمربند در الجزایر نیز استفاده می شود.

معمولا مردان از درخت بالا می روند و زنان و کودکان خرما را از زمین جمع می کنند. در درج، نزدیک قدمس لیبی، زنان کشاورزان سیاه پوست، به همان راحتی مردان، از درخت بالا می روند.

نخل کاران ایالات متحده همواره روش های برداشت خرما را تغییر داده و به آن بهبود می بخشند. نخستین نخل کاران، زمانی برای برداشت از نخل جوان، از نردبان های پله ای سه پایه استفاده می کردند. امروزه درباره نخل های کوچک از نردبان های آلومینیومی سبک کوتاه استفاده می شود.

برداشت مکانیکی 

هزینه برداشت خرما در تمام نقاط خرماخیز دنیا زیاد است، لذا در سال های اخیر لوازم و ابزارهای مکانیکی برای برداشت میوه خرما مورد استفاده قرار گرفته است، به طوری که کاربرد این لوازم گسترش یافته است. برداشت مکانیکی خرما، فقط درباره خرمای خشک انجام می شود و در صورتی که خرمای نرم و رسیده با روش مکانیکی برداشت شود، دچار آسیب خواهد شد.

دستگاه هایی که برای برداشت میوه خرما مورد استفاده قرار می گیرند، با توجه به اینکه روش خرماچین ها چگونه باشد و نسبت به خوشه خرما در چه وضعیتی قرار بگیرند و خوشه را چگونه تکان بدهند، با یکدیگر تفاوت دارند.

طرح اسباب ها و لوازم مکانیکی به گونه ای است که در روش برداشت و بسته بندی محصول خرما توسط برداشت کننده، تغییرهایی داده می شود. خوشه هایی که در انتهای درخت قرار دارند به ناگزیر باید در یک مرحله چیده شوند، اما برداشت کلیه خوشه های خرمای یک نخل در یک زمان، لزومی ندارد. وجود ناهماهنگی در زمان بلوغ خرما در میان خوشه های آن، ایجاب می کند که برای کارگران خرماچین بیش از یک گذرراه در میان نخلستان ایجاد شود.

از سال ۱۹۶۳ تا کنون، خرمای دیگلت نور در آمریکا به روش مکانیکی برداشت می شود. بیش از ۸۰ درصد این رقم خرما که حدود ۹۰ درصد خرمای تولیدی آمریکا را تشکیل می دهد، به روش مکانیکی برداشت می شود.

با استفاده از وسایل مکانیکی برای برداشت میوه خرما و به کارگیری ۲۵ نفر، می توان معادل نیروی یک صد نفر، خرما برداشت کرد. برداشت خرما به روش مکانیکی اساسا بر این پایه قرار دارد که ابتدا خوشه هایی را برای برداشت میوه خرما انتخاب می کنند و هر یک از خوشه ها را به روش مکانیکی تکان می دهند، سپس خرما چیده شده و در قوطی هایی به عمق پنجاه سانتی متر انبار می شود. وزن هر یک از این قوطی ها حدود ۳۴۰ کیلوگرم است. البته پیش از آنکه یک دستگاه مکانیکی برداشت کننده انتخاب شود، چندین دستگاه را مورد آزمایش قرار می دهند و سپس یک نوع از آن را انتخاب می کنند.

دستگاه مخصوص برداشت میوه خرما به این صورت است که کارگر خرماچين داخل یک محفظه خاص قرار می گیرد، سپس تا نزدیک خوشه خرما بالا برده می شود. در این زمان کارگر، خوشه خرمای بالغ و رسیده را می چیند و آن را در داخل سبدی که نزدیک است، قرار می دهد. پس از این مرحله سبد به همراه کارگر خرماچین پایین آورده می شود تا به نزدیک کف کامیون که بالای آن یک محفظه مخصوص قرار گرفته رسانده شود، سپس سبد خالی می شود. محفظه مخصوص، خوشه خرما را به طور مکانیکی تکان می دهد و خرماهای رسیده در ظرف استوانه ای شکل جمع آوری می شود. خوشه میوه را داخل صندوق های مصنوعی قرار می دهند و بلافاصله آن ها را جهت رساندن بقيه محصول به انبار انتقال می دهند.

این دستگاه را سه نفر کارگر به کار می اندازند. یک نفر راننده کامیون است که صندوق فلزی محفظه حمل کارگر خوشه چین را حمل می کند، دیگری خوشه خرما را می چیند و سومین نفر، فردی است که محفظه مخصوص تکان دهنده را کنترل می کند.

در صورتی که عمق ظروف استوانه ای شکل محتوی خرما زیاد باشد، به دلیل رطوبت موجود در خرما، کیفیت آن تغییر خواهد کرد. به طوری که مرطوب ترین خرما بیشترین آسیب را خواهد دید. بنابراین توصیه می شود که عمق این ظروف یا بشکه ها از حدود ۳۸ تا ۴۶ سانتی متر بیشتر نباشد. همچنین بهتر است که انواع خرمای نارس را در این بشکه ها نیندازند، زیرا اگر خرمای نارس در این بشکه ها ریخته شود و مدتی بماند، به تدریج رسیده شده و به دلیل اینکه مقدار زیادی رطوبت دارد و در هنگام ریخته شدن در بشکه نیز دچار آسیب شده، مقداری از خرماهای دیگر را به شیره آغشته می کند و آن ها را به یکدیگر می چسباند.

مرطوب سازی و برداشت میوه خرما

اساسا مرطوب سازی خرما به این دلیل انجام می شود که بافت خرما را نرم و دلپذیر کند. این روش را می توان، با آب رساندن به خرما به آسانی انجام داد، اما ممکن است لازم شود که بافت های فیبری خرما را نیز نرم کنند. به طور کلی در اکثر موارد، هر دو روش به کار گرفته می شود. ارقامی از خرما به خصوص آن هایی که نرم هستند و به دلیل باقی ماندن طولانی مدت روی درخت، به طور کامل رسیده و سپس خشک و سفت شده اند و یا پس از برداشت میوه خرما در مکانی خشک انبار شده اند را می توان به آسانی و با افزودن رطوبت، نرم و قابل مصرف کرد.

برای مرطوب سازی و نرم کردن محصول خرما، باید آن ها را روی طبق هایی که کف آن ها تور کشیده شده است، پهن کنند و به صورت یک یا دو ردیف خرما در هر طبق چیده شوند، سپس چند ردیف از این طبق ها بر روی هم گذاشته شده و آن ها را به اتاق های مخصوص آب دهی و مرطوب سازی خرما منتقل کنند.

ارقامی از خرما را که به طور متوسط خشک شده و آن هایی که حاوی اسید فراوان نیستند، می توان آب دهی و نرم کرد، بدون اینکه در اتاق های گرم قرار داده شوند. در این حالت کافی است این رقم خرماها در محیطی با خلأ نسبی قرار داده شوند و در آب فرو روند. هنگامی که خرما به محیطی با فشار معمولی اتمسفر برگردانده می شود، رطوبت به بافت خرما نفوذ می کند. در صورتی که این رقم خرما به مدت چند روز در دمای اتاق یا در محیط یخ بندان قرار داده شود، یک بافت نرم و خریدار پسند به دست خواهد آورد و چنانچه این روند پیش از زمان مناسب قطع شود، خرما بسیار نرم و شیره دار نمی شود.

خرماهایی که برای نرم سازی به فعالیت بیشتری نیاز داشته باشند، باید هم از روش محيط خلأ و هم وزاندن بخار بر آن ها استفاده شود. اگر مدت زمانی که خرما در برابر گرما قرار داده می شود، کم شود، طعم و بوی خرما بهتر حفظ خواهد شد.

خرمای دیگلت نور ممکن است نیاز به آب دهی بسیار ناچیز داشته باشد که این حالت بستگی به شرایط آب و هوایی و فصل خرما دارد. عوامل دیگری که در این خصوص دخیل هستند، عبارت اند از: تجربه نخل داران، نوع خاکی که نخل در آن کاشته شده و شمار دفعات برداشت خرما.

در ایالت کالیفرنیا، بیشتر نخل داران این رقم خرما را در طبق های ویژه ای می گسترانند و آن را در معرض عبور بخار قرار می دهند. مدت زمان و دمای لازم برای آب دهی خرما به شرایط و وضعیت آن بستگی پیدا می کند. در صورتی که دمای محیط کار افزایش یابد، زمان انجام آن کوتاه تر خواهد شد، اما کیفیت خرما ممکن است تغییر نماید.

روش معمول دیگری که درباره خرمای دیگلت نور مورد استفاده قرار می گیرد، به این ترتیب است که بخار در فشار معادل پنج پی اس آی بر خرما عبور داده می شود و این عمل تا هنگامی که دما به حدود ۶۰ درجه سلسیوس برسد، ادامه می یابد و مدت زمانی که طول می کشد نیز چهار تا هشت ساعت است. برای انجام این عمل از اتاق های کوچکی استفاده می شود که دیوارهای آن نفوذناپذیر است و هوایی که در آن به گردش درمی آید، موجب تنظیم دما و مقدار رطوبت می شود و در نتیجه هوای گرم و مرطوب به طور یکسان به خرما می رسد.

هنگامی که بخار رسانی به خرما قطع می شود، می توان درهای اتاق ها را همچنان بسته نگاه داشت و خرما را نیز به اتاق دیگری که درهای آن بسته باشد، منتقل کرد. در این اتاق که هوای آن مرطوب است، باید دمای خرما را به تدریج کاهش داد تا به این روش مقدار رطوبت جذب شده در خرما افزایش یافته و بافت آن نرم شود. فردی که این عمل را انجام می دهد، باید دارای مهارت کافی باشد تا بتواند بهترین نتایج را به دست آورد.

ارقامی از خرما که به دلیل قرار گرفتن در مقابل هوای خشک، مقداری از آب خود را از دست داده باشند، در صورتی که کیفیت خود را حفظ کرده باشند، خود به خود نرم خواهند بود. ارقامی از خرما را که به علت شرایط آب و هوایی محیط آن ها در فصل رشد و یا به علت نوع خاکی که در آن پرورش یافته اند، به سختی نرم و قابل مصرف می شوند، باید فیبرهای سخت موجود در گوشت خرما را نیز نرم کنند. این نوع از خرماها نسبت به آن هایی که روی درخت می رسند، اسید بیشتری دارند.

به طور کلی هر چه مقدار اسید محتوی خرما بیشتر باشد، نرم سازی آن با روش آب دهی نیز مشکل تر خواهد بود. انواعی از خرمای دیگلت نور که ph معادل ۵/۵ یا کمتر از آن دارد، تا حدودی به سختی نرم می شود و کیفیت مطلوبی نیز نخواهد داشت.

وجود اسیدیته در خرما در طول مرحله آب دهی به مقدار اندکی تغییر می یابد، مگر آنکه با افزودن مواد خنثی کننده این تغییر با سرعت بیشتری انجام شود. در صورتی که مقدار اسیدیته خرما، متوسط باشد، می توان با افزودن ماده قلیایی سولفیت آمونیوم به آب و سپس تزریق آن به این نوع خرما در شرایط خلأ نسبی، کیفیت آن را بهتر کرد. چنانچه در این مورد از هیدروکسید آمونیوم استفاده شود، از مقدار اسیدیته خرما نیز کاسته خواهد شد، اما مصرف سولفیت آمونیوم از تیرگی رنگ خرما جلوگیری می کند.

جدا کردن آن از خوشه

برای مصرف خانگی، باغدار رطب را دانه چین می کند و در ایالات متحده بعضی از باغ داران حتی رطب دیگلت نور را هم به همین طریق می چینند. خرمای دانه چین و منتقل شده به ظرف، له یا کثیف نمی شود، اما این روش کند و پر زحمت است.

خرما به ندرت به طور یکنواخت بر روی خوشه می رسد،  اما در مناطق گرم فاصله بین اولین و آخرین خرمای رسیده بر روی یک رقم و یک درخت کمتر است.

تکان دادن خوشه ها با دست باعث سقوط رطب و تمر می شود، اما خلال متصل به سنبلک ها می ماند. اگر در زیر خوشه ظرفی قرار داده شود، خوشه ها را قطع می کنند و کثیف نمی شوند. قطع تمام خوشه، روش برداشتی است که در بیشتر نخلستان ها متداول است.

پایین آوردن خرما به زمین

اگر خرما حالت تمر داشته و نسبتا سخت بوده و چسبناک نباشد، روش معمول انتقال آن از بالای درخت، به زمین انداختن تمام خوشه به پایین است. در بعضی موارد ممکن است بر روی زمین یک حصیر یا گونی پهن کنند.

جمع آوری خرما از زمین

 هنگامی که خوشه به زمین می افتد، بر اثر برخورد با زمین بیشتر دانه های خرما از خوشه جدا می شوند و خرماهایی را که بر خوشه می مانند با تکان دادن خوشه نخل با دانه چین کردن آن ها از سنبلک ها جدا می کنند.

پس از برداشتن بخش عمده محصول از زمین با بوریا؛ معمولا بادریزها هم جمع آوری شده و با آن مخلوط می شود. از آنجا که بادریزها معمولا آلوده و خرماهای چیده شده سالم هستند، بهتر است که آن ها را جدا از هم نگه داری کنند. اگر نخل کار، بسته بند نیز باشد، در آن صورت این کار را می تواند انجام دهد.

ظرف های باغی

در بسیاری از کشورهای دنیای قدیم ظروف مورد استفاده در نخلستان ها معمولا سبدی است که از رشته های طویل و باریک برگچه های نخل به صورت مارپیچ، در هم بافته شده است. دسته هایی از لیف نخل به دو طرف لبه آن دوخته می شود. گاهی سبدهای تهیه شده از علف جگن به یکدیگر ملحق شده و به صورت زنبیل بزرگتری در می آید.

اگر خرما سخت و خشک باشد، معمولا به طور مستقیم به داخل جوال که دوام بیشتری دارد ریخته می شود. یا چنان که در حال حاضر مرسوم است، در کیسه ای از جنس گونی ریخته می شود.

درجه بندی در باغ

به طور کلی، خرما پس از برداشت، دو بار درجه بندی می شود. بار اول در نخلستان و بار دوم در طول عملیات در کارگاه های بسته بندی. عملیات درجه بندی بر اساس رنگ، اندازه خرما، میزان آلودگی به حشرات، امراض فیزیولوژیک، رطوبت و سایر عوامل دیگر صورت می گیرد. هدف اصلی این عملیات، جدا کردن خرماهای ناسالم و صدمه دیده، جدا کردن میوه خرما از نظر درجه رسیدگی و اندازه است.هم چنین نحوه کشت خرما بر درجه رسیدگی خرما تأثیر گذار است.

در آمریکا درجه بندی خرما بر اساس ویژگی هایی مانند نحوه کشت خرما، رنگ، یکسانی اندازه، ماهیت و بدون آسیب بودن آن انجام می شود. اما درجه بندی ارقام خرمای تجارتی، بر پایه مقدار قند محتوی آن انجام نمی شود. در نخلستان هنگام برداشت معمولا نوعی درجه بندی صورت می گیرد، این به این معناست که خرماهای چروکیده (حشف) و حمیره (به معنای قرمز روشن [سرخک]) و خرماهای ریز(خرماهای گرد که هسته کوچک با اندکی گوشت خشکیده دور هسته و پوست کاغذی قرمز رنگ دارد) و بالاخره خرماهای گندیده (خائض) را کلا جدا کرده و برای مصرف به عنوان غذای دام در سبد مخصوصی جمع آوری می کنند.

خرمای خلال را داخل سبد دیگری می اندازند تا کشاورز و خانواده اش آن را به صورت تازه مصرف کنند. رطب هم در سبد دیگری جمع آوری می شود و در جلو آفتاب خشک کرده و به تمر تبدیل می کنند.

در بصره معمولا خرمای داخل جعبه را به نقطه مرکزی باغ که به جوخان موسوم است منتقل می کنند. اگر محصول کم و عوامل فعال در بسته بندی، مشتاق خرما باشند، درجه بندی بیشتری صورت نمی گیرد، اما اگر محصول فراوان و عوامل فعال در عرصه بسته بندی هم عجله ای برای خرید نداشته باشند، در آن صورت نخل کاران درجه بندی ثانویه را انجام داده و خرمای نامطلوب را در محل جوخان جدا می کنند.

در بغداد، که بیشتر خرمای آن از رقم زاهدی است، بیشتر محصول در اواخر مرحله خلال یا قصب (خرمایی که بدون گذر از حالت خاص رطب مستقیما در مرحله خلال خشک می شود) با خوشه قطع و حمل می شود. بنابراین در جوخان های بغداد، ممکن است درجه بندی نسبتا کاملی صورت گیرد که به نحوه کشت خرما بستگی دارد، یعنی خلال بر روی خوشه قطع شده بماند تا برسد و خرماهای نرم چیده شده و در سبد یا خیک فشرده شوند و قصب هم به صورت دانه دانه و باز، فروخته شود.

در کارخانجات بسته بندی خرما، معمولا این عملیات به دو شکل انجام می شود. شکل اول به این ترتیب است که خرماها روی نوار نقاله یا یک باند متحرک حرکت می کنند و در ضمن حركت خرماهای فاسد برداشته می شود و خرماهای باقی مانده بر اساس قطر و اندازه و طول برداشته شده و در جعبه های مخصوص قرار داده می شوند. در بعضی از کارخانه ها این عملیات توسط کارگران ماهر و با کمک وسایل ساده ماشینی انجام می شود. بنابراین شکل دیگر با استفاده از دستگاه های درجه بندی است. این دستگاه ها تسمه ای از جنس لاستیک دارند که با سرعت قابل تنظیم به حرکت در می آید.

هسته گیری و کلاهک برداری در باغ

هسته گیری: در ایالات متحده معمولا به هسته خرما پیت و در انگلستان استون (سنگ) گفته می شود. به این جهت در ایالات متحده بسته های خرمای بی هسته را pitted و در انگلستان stoned (یعنی جداشده از پیت یا استون) می گویند.

هسته گیری در نخلستان ها معمولا کار زنان است. اغلب اوقات این عمل در خود نخلستان انجام می شود. اما در پشت بام خانه ها نیز که محل خشک کردن خرما است عملی می شود.

هسته گیری به طرق گوناگون انجام می شود. در جمهوری متحده عرب هنگامی که خرمای نرم آمادۂ عقوه شدن، یعنی فشردن به درون کوزه های سفالی است، با گذاشتن خرما بین انگشت شست و سبابه و فشار آوردن به آن هسته خرما را بیرون می آورند و همزمان پوست آن نیز گرفته می شود.

کلاهک برداری: در برخی از ارقام خرما گلپوش به خرما بیشتر از دمگل می چسبد و در برخی دیگر چسبندگی آن به دمگل بیشتر از خرماست. خرمای نرم، به خصوص خرمای رقم برحی بصره، در مرحله رطب هنگامی که از دمگل جدا می شود، گاهی نه تنها كلاهک آن بلکه هسته آن نیز بر ساقه می ماند.

وضعیت چسبندگی کلاهک به خرما متفاوت است. به عنوان مثال، خرمای ام الدهن بصره، چنان مركز فشرده ای در قاعده خود دارد که هسته در کلاهک آن فرو می رود. رقم های بریم و استعمران (سایر) بصره قاعده صافی دارند که پوشش کلاهک از آن ها بیرون زده است، اما ام الزوویویده حرضا برجستگی کوچکی در وسط قاعده دانه خود دارد که کلاهک بر آن می نشیند. در طی هسته گیری و کلاهک برداری کلاهک ها و هسته ها جمع آوری و به مصرف تغذیه دام ها می رسد.