پزشکی یونانی مورد اشاره در اینجا، نظامی از گیاه پزشکی سنتی روم و یونان است. مسلمان ها در بخش اعظم تمدن خود از طب یونانی استفاده کردند که در این میان ایرانی ها، پاکستانی ها، افغان ها، قزاق ها و هندی ها نقش موثرتری ایفا کردند. شاید حدود ۲۰۰ میلیون انسان از این نظام پزشکی استفاده می کنند. طب یونانی به اندازه طب چینی و آیورودا مفصل و جامع است. اما در آمریکای شمالی طب یونانی آن قدرها شناخته شده نیست که شاید علت اصلی آن را بتوان به عدم آشنایی آمریکایی ها با زبان های فارسی و عربی نسبت داد.
ابوعلی سینا و طب یونانی
نقطه اوج طب یونانی را در تاریخ باید در آثار دانشمند مشهور ایرانی حکیم ابوعلی سینا جستجو کرد. کتاب پنج جلدی او که در قرن یازدهم میلادی نوشته شده است، احتمالا مهم ترین کتاب پزشکی در دنیا شناخته شده است. این کتاب را نه تنها پزشکان مسلمان در یک هزار سال پیش مورد استفاده قرار داده اند، بلکه در پزشکی اروپایی نیز دست کم تا سال ۱۷۰۰ از آن استفاده کرده اند.
اسلام و طب یونانی
طب یونانی به کمک اسلام به رشد خارق العاده ای رسید. غول های طب یونانی جملگی مسلمان بودند، و امروزه نیز حیطه نفوذ آن در سرزمین های اسلامی است. از جمله ویژگی های طب یونانی منع نوشیدن الکل است. از جمله اقدام های دیگری که به خصوص ایرانی ها و عرب ها انجام دادند گرفتن روغن گیاهان دارویی است که عطر درمانی را در طب یونانی مطرح ساخت.
کیفیت ها و درجه های مزاج
در طب یونانی نیز مانند طب چینی و آیورودا، پزشک انرژی موجود در شخص، یا بیماری او را ارزیابی می کند. اساس طب یونانی «گرمی»، « سردی»، «رطوبت» یا «خشکی» است. در آیورودا این سه ویژگی «گرمی»، «هوایی» یا «رطوبت» هستند. در پزشکی سنتی چینی نیز به عوامل «گرمی»، «سردی»، «زیادتی» یا «کمبود توجه می شد. اینها معادل های شناخته شده ای در افکار دنیای غرب ندارند. هر یک از اشخاص، گیاهان دارویی و غذاها می تواند یکی از این خصوصیات را داشته باشند. برای مثال گیاه دارویی مرطوب می تواند ذخیره آب بدن را افزایش دهد یا رطوبت مخاط را بالا ببرد، می تواند ترشحات روغنی پوست را بیشتر کند و یا بر توانایی لخته کردن خود بیفزاید. گیاه گرم، متابولیسم یا سوخت و ساز را تشدید می کند، سبب سرخی پوست می شود و از میزان مایعات بدن می کاهد. «چهار مزاج» در این نظام ترکیبی از این کیفیت ها هستند. مزاج بلغمی سرد و مرطوب است، مزاج دموی گرم و مرطوب، مزاج صفراوی گرم و خشک و مزاج مالیخولیایی سرد و خشک است. گیاهان دارویی و غذاها نیز با توجه به همین کیفیت ها طبقه بندی می شوند.
- درجه اول: بی توجه
- درجه دوم: آشکارا
- درجه سوم: شدید
- درجه چهارم: مخرب
در این نظام سیر گرم و خشک در درجه سوم قرار می گیرد. اشخاص دموی و بلغمی از آن استفاده می کنند، افرادی با مزاج های صفراوی بهتر است آن را مصرف نکنند و کسانی که مزاج مالیخولیایی دارند باید در مصرف آن احتیاط کنند.
موارد استفاده سیر
سیر در طب یونانی از مقام شامخی برخوردار است، و در موارد زیر مورد استفاده قرار میگیرد:
- درمان مسمومیت غذایی با سیر
- سیر برای درمان اسهال خونی
- عفونت روده ای
- گاز معده
- درمان آسم با سیر
- درمان سیاه سرفه با سیر
- درمان سرماخوردگی با سیر و دردهای ناشی از آن
- درمان گزیدگی ها با سیر از جمله نیش عقرب و سایر حیوانات
- درمان دل درد با سیر
- درمان التهاب مفاصل با سیر
- درمان درد و عفونت گوش با سیر (تهیه قطره گوش)
- درمان میخچه با سیر
- تقویت قاعدگی با سیر
- تازه زایمان کرده ها
- تحریک جنسی
- داروی تقویتی برای سالمندان
- سیر به هنگام مسافرت، که شخص احتمالا با آب آشامیدنی حاوی باکتری های جدید سر و کار پیدا می کند، مصرف می شود. در طب یونانی توصیه شده است که گیاهان ریشه ای از قبیل سیب زمینی، پیاز و مخصوصا سیر از محل زندگی شخص تامین شود زیرا این اعتقاد وجود دارد که این مواد شخص را در برابر ویروس ها و باکتری های محلی مایه کوبی میکنند.
پزشکان طب یونانی نسبت به عوارض جانبی احتمالی مصرف سیر هشدار می دادند و معتقد بودند که مصرف بیش از حد سیر می تواند منی را خشک کند، سردرد ایجاد کند و روی دید چشم تاثیر نامطلوب بگذارد.
سیر از دید نیکولاس کال پپر
تا قرن هفدهم کتاب قانون ابن سینا، به مدت پانصد سال کتاب درسی اروپاییان بود. نیکولاس كال پیر گیاه پزشک انگلیسی در قرن هفده که این نظام را مطالعه کرد چهار مزاج را در نظام درمانی خود مورد استفاده قرار داد. کال پپر به این نتیجه رسید که سیر برای درمان بسیاری از بیماری ها مفید است. کال پپر بیشتر به خواص آنتی بیوتیکی سیر توجه داشت اما در ضمن می گفت:
- اگر چه بسیاری از نویسندگان به فواید قابل ملاحظه سیر اشاره کرده اند اما از کنار برخی عوارض پنهان آن گذشته اند. گرمی سیر سبب می شود که ناراحتی هایی برای مغز ایجاد گردد. مصرف سیر برای اشخاص تندخو و خشمگین مانند ریختن نفت به روی آتش است. اشخاص مالیخولیایی از خوردن سیر نفعی نمی برند. چه بهتر که این اشخاص در خوردن سیر احتیاط بیشتری بکنند.
پرهیز غذایی به عنوان دارو
در طب یونانی غذا از اهمیت فراوان برخوردار است. نسخه برای رعایت پرهیزهای غذایی به همان اندازه نسخه برای تجویز دارو اهمیت دارد. توجه داشته باشید که بسیاری از ادویه های غذایی و از جمله آنها سیر، عوامل بالقوه دارویی هستند.
مهمترین روش خوردن سیر، مصرف آن با غذاست. حکیم کیستی (Hakim Chisthi) که موسسه آمریکایی پزشکی یونانی را در نزدیکی ایتاکا نیویورک سرپرستی می کند می گوید: «سیر یکی از سه یا چهار ماده اصلی هر نوع غذای مصرفی است.» کیستی می گوید: «مصرف سیر در بین مسلمان ها بیشتر از سایر افرادی است که در دنیا سیر مصرف می کنند، و اگر چنین هم نباشد کمتر از آنها نیست.» شاید دلیل این امر تذکر پیامبر اسلام (ص) باشد. می گویند پیامبر اسلام (ص) مردم را به خوردن سیر سفارش می کرد و خود هم سیر می خورد. در ضمن نقل می کنند که پیامبر خوردن سیر را به شکل پخته توصیه می کرد. علت اصلی توصیه به خوردن سیر پخته به جای خام این است که مسلمان ها در مراسم عبادی به طور دسته جمعی حضور می یابند و ممکن است بوی سیر دیگران را ناراحت کند. از سوی دیگر سیر پخته تا حدود زیادی حالت های تحریک کنندگی خود را از دست می دهد.