آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: علف مبارک
نام علمی: .Geum urbanum L
نام فرانسه: Avence، Racine bénie، Herbe de saint Benoit، Benoi tcommunc
نام آلمانی: Saramadenkraut، Benedictenkraut، Sanamund، Echte nelkenwrz
نام ایتالیایی: Erba reale، Garofanata، Benedetta، Cariofillata، Ambertta salvatica
نام انگلیسی: Avence-root، Herb-bonnet، Avence، Wood avens
نام عربی: حشيشة المبارک
علف مبارک گیاهی است علفی، پایا، پوشیده از تارهای خشن و دارای ساقه ای به ارتفاع ۳۰ تا ۹۰ سانتی متر از تیره گل سرخ که معمولا در حاشیه جنگل ها، کنار جاده ها و دشت ها تا ارتفاعات ۱۸۰۰ متری می روید. منطقه پراکندگی آن نیز در غالب نواحی اروپا و مناطق معتدله آسیاست. به علت داشتن گل های زیبا، پرورش نیز می یابد. برگ های قاعده ساقه این گیاه، مرکب از قطعات نامساوی با کناره دندانه دار و دارای وضع گسترده بر روی زمین است.
از مشخصات گیاه علف مبارک این است که بین قطعات متقابل برگ آن، قطعات کوچکی به وضع نامنظم در طول محور برگ دیده می شود، در حالی که برگ های فوقانی گیاه معمولا عاری از دمبرگ و شامل ۳ قطعه نامساوی و دندانه دار است. قطعه انتهایی برگ ها، خود به ۳ لوب عمیق قسمت می شود. گل های آن کوچک، به رنگ زرد زیبا، مرکب از ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ، تعداد زیادی پرچم و برچه های متعدد است.
قسمت مورد استفاده گیاه، ریزوم آن است که سطح ناهموار و پوشیده از ریشه های متعدد دارد و در بازار تجارت به غلط ریشه خوانده می شود. رنگ آن قهوه ای تیره، بوی آن ملایم، شبیه بوی میخک و طعم آن قابض وتلخ است. در برش عرضی آن، ۵ تا ۱۰ دسته آوندی به ابعاد متفاوت و به رنگ سفید مایل به زرد مشاهده می گردد.
ترکیبات شیمیایی علف مبارک
ریزوم و ریشه تازه گیاه علف مبارک دارای تانن فراوان و هتروزیدی به نام ژئين (ge ine) یا ژئوزيد (ge oside) است. این هتروزید، تحت اثر دیاستازی به نام ژئاز (ge ase) تجزیه گردیده، گلوکز، ماده معطری به نام اوژنول (eugenol) و ویسیانوز (wcianose) می دهد. ژئين (Gé ine) [ژئوزید (geoside)]، هتروزیدی به فرمول C۲۱H۳۰O۱۱ و به وزن ملکولی ۴۵۸.۴۷ است. از ریشه .Geun urbanum L به حالت منوهیدرات استخراج گردیده است.
مقدار آن، در گیاه خشک، طبق بررسی های J. Chemol، به تدریج رو به کاهش می گذارد و از بین می رود. سنتز این هتروزید توسط Chaudhury و Robertson انجام گرفته است.
منوهیدرات ژئین، به صورت بلوری های سوزنی شکل در متانول ۹۵ درجه به دست می آید. نقطه ذوب آن در گرمای ۱۴۶ – ۱۴۷ درجه است ولی به حالت انیدر، در گرمای ۱۸۴ – ۱۸۳ درجه ذوب می شود. به مقدار بسیار جزئی در آب، الكل و استات اتیل حل می گردد ولی در اتر محلول نیست.
خواص درمانی علف مبارک
ریزوم و ریشه گیاه علف مبارک دارای اثر مقوی، قابض و نیرو دهنده است. از این نظر در تقویت دستگاه هضم، رفع سوء هضم، شکم روش های مزمن، اسهال های ناشی از ضعف مفرط ولی عاری از تحریک مخاط ها، ضعف عمومی، سیاه سرفه، ترشحات مهبلی، خون روی های عادی رحم، اخلاط خونی، احتلام و دفع بی موقع منی، به کار می رود. در افراد مسن و کسانی که از یک بیماری برخاسته اند، بهترین داروی مقوی به حساب می آید زیرا با مصرف آن، اعمال هضم و جذب تقویت می یابد.
ریزوم و ریشه این گیاه در رفع دردهای ماهیچه ای، ضعف اعصاب و حالات مالیخولیایی نتیجه مطلوب داده است. استفاده از آن به عنوان تب بر مدت هاست که در طب عوام بین مردم معمول می باشد.
در استعمال خارج، جوشانده گیاه علف مبارکبه علت دارا بودن تانن فراوان، به صورت غرغره و در رفع التهاب لثه های متورم و دردناک که ترشحات خونی پس می دهد، اثر بسیار خوب دارد به علاوه باعث سفت شدن لثه و اعاده حالت طبیعی آن می شود. ضمنا نگه داشتن جوشانده آن در دهان به علت دارا بودن اوژنول، موجب از بین رفتن بوی ناپسند دهان می گردد.
ریزوم این گیاه در دباغی و رنگرزی نیز مورد استفاده قرار می گیرد. در همیوپاتی (Homeopathie)، از آن فراورده هایی به منظور درمان و رفع خون در ادرار (ht maturie) استفاده می شود.
صور دارویی علف مبارک
دم کرده یا جوشانده ۶۰ تا ۱۰۰ در هزار ریزوم و ریشه تازه یا ۳۰ تا ۶۰ در هزار خشک شده گرد ریزوم و ریشه به مقدار ۱ تا ۴ گرم به عنوان قابض و مقوی و ۱۰ تا ۴۰ گرم آن ها مخلوط در آب یا شراب و یا در عسل به عنوان تب بر به کار می رود.
باخیساندن ریزوم و ریشه گیاه به مقدار ۳۰ تا ۶۰ گرم در یک لیتر نوشیدنی به مدت ۸ روز، نوعی نوشیدنی دارویی با اثر مقوی تهیه می گردد که دو لیوان کوچک آن در روز قبل از غذا مصرف می شود.
محل رویش علف مبارک
نواحی شمالی ایران، ارتفاعات البرز، گیلان: عمارلو (راه بین کبوترچاک و زردچین) در دامنه های مشرف به دره های عمیق، نواحی شمالی هرزویل در ارتفاعات ۱۸۰۰ متری، رشت، هشتپر، لاهیجان، ماسوله (پیمان زرگری)، گرگان: زیارت، مینودشت. مازندران: آمل، ۵ کیلو متری جنوب شرقی بابل. لرستان: تی در ارتفاعات ۱۸۰۰ متری، قزوین، سمنان، دامغان: کوه نزوه (Nazvah) در ۲۲۰۰ متری. اطراف تهران. آذربایجان: دامنه های غربی حاجی امیر و حسن بگلو.
.Geum rivale L
گیاهی علفی، پایا از تیره گل سرخ، دارای برگ های مرکب از ۳ قطعه بزرگ همراه با قطعات کوچک و نامنظم دیگر در قسمت قاعده است. گل های زیبا به رنگ زرد مایل به قرمز یا گلی با حالت آویخته در انتهای دمگل دارد. محل رویش آن نیز بیشتر در نواحی مرطوب و کوهستانی است.
خواص درمانی Geum rivale
ریزوم آن دارای خواصی مشابه گیاه علف مبارک است و از آن در نواحی مختلف برای مصارف درمانی مشابه استفاده به عمل می آید.
محل رویش Geum rivale
این گیاه در نواحی شمالی ایران، آذربایجان: دیشکادوکی در ۱۵۰۰ متری، کوه های سبلان. مازندران: دره چالوس در ارتفاعات ۲۷۰۰ متری و نواحی مختلف کندوان در ارتفاعات ۲۹۰۰ متری می روید. و با بررسی های منطقه ای که ضمن جمع آوری این گیاه در نواحی شمالی ایران به عمل آمد، این نتیجه حاصل شد که به طور کلی Geum ها کم تر برای مصارف درمانی مورد استفاده مردم در این نواحی قرار می گیرند.
.Geum canadense Jacq که در آمریکای شمالی مورد استفاده درمانی قرار می گیرد اثر مقوی و قابض دارد.
