آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر ۱۸ 
کوشاد گیاهی است از تیره جنتیانیان ، علفی، دارای ساقه های استوانه ای و سبز که بلندی آن به حدود ۲ متر می رسد. این گیاه چند ساله و بسیار زیبا است.
نام فارسی : کوشاد
تیره: جنتیانیان Gentianaceae
نام انگلیسی : Gentian
نام علمی : Gentiana Lutea
نام های دیگر: ژانسیان جنتیانا (جنطيانا)
مشخصات گیاه
(گیاهان تیره جنتیانا عموما علفی به ندرت بالا رونده و یا آبزی هستند. در بین آنها انواعی وجود دارد که به علت نداشتن کلروفیل به حالت ساپروفیت زندگی می کنند؛ یعنی از بقایای گیاهان و جانوران تغذیه می کنند، بعضی از آنها آن چنان با زندگی در مناطق کوهستانی سازگار شده اند که فقط در این نواحی یافت می شوند. پراکندگی این گیاهان به صورتی است که جز معدودی که در نواحی حاره یافت می شوند، عموما در نقاط معتدل و سرد کره زمین یافت می شوند.)
این گیاه، جنتیوس یکی از پادشاهان روم باستان را که در سال‌های ۱۶۷ تا ۱۸۰ قبل از میلاد حکومت می کرده است را شفا بخشید و از همین رو نام آن را جنتیانا (جنطيانا) گذاشتند.
برگ‌های آن دراز، نوک تیز، مثلثی و به رنگ سبز، دارای پنج رگبرگ متمایز. هر دمبرگ دارای ۲ برگ است و به این طریق به ساقه چسبیده اند. دمبرگ‌ها کوتاه و هرچه به سمت بالای گیاه می رویم، کوتاه تر و برگ‌های بالای ساقه بدون دمبرگ است.
گل های آن به رنگ زرد، آبی رنگ مایل به خاکستری، زیبا، به صورت مجتمع و به تعداد زیاد در اواخر بهار در کنار برگ‌ها ظاهر می شوند. این گیاه را به علت زیبایی گل‌هایش نیز پرورش می دهند.
ریشه‌ی کوشاد ضخیم، گوشتی و به رنگ زرد تیره مایل به قهوه ای و قرمز است. دارای طعمی بسیار تلخ و بویی نامطبوع است.
سن گیاه برای برداشت ریشه (که مصرف دارویی دارد) حداقل ۳ سال است.
تیره های مهم این گیاه عبارتنداز:Erythraea – Swertia – Gentiana کوشاد به حالت خودرو در دشت‌ها و کوهستان های اروپا و آسیا می روید.
نوع معروف کوشاد، نوع رومی آن است که دارای ارزش دارویی زیادی است و در ایران نمی روید، ولی نوعی شبیه به آن در شمال ایران مخصوصا شمال غربی آذربایجان می روید و در کتب سنتی آن را جرمغانی خوانده اند.
قسمت های مورد استفاده:
از نظر طبی ریشه این گیاه مورد استفاده دارویی است.
ترکیبات شیمیایی:
تلخی ماده ی موجود در ریشه ی گیاه کوشاد به قدری است که اگر آن را با ۵۰۰۰ قسمت آب مخلوط کنیم هنوز طعم تلخ آن حس میشود. این ماده شیمیایی آماروجنتين نام دارد.
دیگر ترکیبات این گیاه عبارتند از : جنتو پیکرین، جنتوپیکروزید، جنتامارین، جتی سین، اسید جنتی سیک و جنتونوسید. کوشاد همچنین دارای مقدری تانن، اسانس، پکتین و چربی است.
طرز استفاده و مقدار مصرف:
به شکل جوشانده، دم کرده و تنطور است.
جوشانده:
مقدار ۲۰ گرم ریشه ی خرد شده‌ی کوشاد را در ۱ لیتر آب جوش بریزید و به مدت ۲۰ دقیقه آن را بجوشانید. و آب آن را روزانه یک فنجان و هر مرتبه آن را قبل از هر غذا میل کنید.
دم کرده:
مقدار ۵ گرم ریشه ی كوشاد را در ۱ لیتر آب جوش بریزید و بگذارید چند ساعت بماند. سپس آن را صاف و استفاده کنید.
تنتور:
تنتور ریشه‌ی کوشاد را که از فروشگاه های گیاهان دارویی و یا برخی از داروخانه ها می توانید تهیه کنید. مقدار مصرف آن ۱۰ تا ۱۵ قطره همراه با آب و ۳ بار در روز است.
خواص درمانی و طبیعت کوشاد
طبیعت گیاه کوشاد گرم و خشک است.
خواص دارویی این گیاه به طور خلاصه عبارتند از: درد پهلو و شكم، اعصاب، پاک کننده معده، گرفتگی روده ها، پاکسازی قلب از سموم، از بین برنده لکه های پوست، قطع خون قاعدگی.
محرک اشتها، درمان کم خونی، بیماری‌های عفونی، افزایش گلبول های سفید و قرمز، ضد درد و تورم، درمان آرتروز و رماتیسم، بیماری مالاریا، نقرس، فشار خون را پایین می آورد.
ناراحتی‌های کبد، زردی و یرقان، تصفیه خون، ورم طحال، تقویت کننده‌ی معده و بدن.
در اولین کتاب پزشکی به زبان فارسی نسخه هایی برای درمان امراض سنگ کلیه، سیاتیک، ورم طحال و چند بیماری دیگر تجویز کرده که در همه ی آنها جنطيانا یا کوشاد یکی از اجزا آن است.
ریشه ی کوشاد قابض و پاک کننده معده است و گرفتگی روده ها را باز می کند و قلب را نیز از آسیب سموم حفظ می کند.
خوردن یک مثقال از عصاره ی جوشانده ی ریشه ی کوشاد برای تسکین درد پهلو و شکم و پیچیدگی اعصاب مفید است.
ضماد ریشه ی آن با سرکه برای از بین بردن لکه های پوست مفید است. و گویند مالیدن آن با حنا در کف دست قاطع خون قاعدگی است.
کوشاد تحریک کننده اشتها است.
کوشاد برای معالجه کم خونی و بیماری‌های عفونی استفاده می شود؛ زیرا گلبول های قرمز و سفید خون را زیاد می کند.
اثر ضد درد و تورم دارد و برای رفع آرتروز و رماتیسم مصرف می شود.
تب بر و ضد بیماری مالاریا را برطرف می کند.
درد نقرس را برطرف می کند. همچنین حرارت و رطوبت را از بدن خارج می سازد.
فشار خون را پایین می آورد و ناراحتی‌های کبدی را برطرف می کند. تقویت کننده معده و بدن است. اختلالات عادت ماهیانه را درمان می کند. گرفتگی روده ها را باز می کند.
ادرار آور است. عصاره این گیاه مسکن تمام دردها است.
ورم طحال را برطرف می کند. خون را تصفیه و تمیز می کند. درمان کننده زردی و یرقان است.
عوارض جانبی، موارد احتیاط و منع مصرف:
مصرف بیش از حد کوشاد ممکن است باعث تحریک معده و به وجود آوردن حالت استفراغ و دل بهم خوردگی شود. زنان باردار و مادران شیرده نباید از این گیاه استفاده کنند.
سابقه ی تاریخی
از این گیاه، در دوران روم باستان استفاده دارویی می شده است. همچنین محمدبن زکریای رازی پزشک مشهور ایرانی نیز از این گیاه برای مداوای بسیاری از امراض استفاده می کرده است.
