گیاه سیر و تعریفی از آن

خاستگاه گیاه سیر

گیاه سیر از دیرباز در کشورهای مختلف علی الخصوص کشورهای آسیایی مورد استفاده بوده و برخلاف امروزه که جزو جدایی ناپذیر آشپزخانه های سرار دنیاست و به صورت ادویه استفاده می شود، از آن در قدیم بیشتر به عنوان یک گیاه دارویی استفاده میشده. در اینکه وطن اولیه ی این گیاه قاره آسیاست شکی نیست اما بین گیاه شناسان در مورد موطن اصلی و دقیق آن اختلاف نظرهایی وجود دارد. برخی آن را به آسیای مرکزی و شرق مدیترانه، برخی دیگر چین و حتی عده‌ای آن را به افغانستان و برخی از نواحی ایران نسبت می دهند.

گیاه سیر در طول تاریخ

از سنگ نوشته‌ها و کتب تاریخی مربوط به کشورهای مختلف آسیایی میتوان پی به تاریخچه کهن سیر برد و این موضوع را به راحتی متوجه شد که گیاه سیر از قدیم الایام گیاهی پر استفاده بوده است. اولین استفاده ثبت شده از آن توسط سومریان بین النهرین، در مناطق رودخانه تیرس و فرات بود.

بنابر سنگ‌ نوشته‌ ای در یکی از اهرام مصر هر روز صبح به کارگران مشغول به ساخت هرم ها یک حبه از این گیاه داده میشد تا بدن آنها در مقابل بیماری ها مقاوم باشد و بتوانند در ساختن اهرام به خوبی کار کنند و شاید به همین دلیل است که تصویری از یک پر سیر برروی بلندترین هرم جیزه حک شده است. همینطور اولین شورشی که در تاریخ ثبت شده به دست کارگران مصری و به دلیل قطع شدن جیره سیر آنها بوده است.

در یونان نیز رهبران نظامی قبل از جنگ به سربازان خود از این گیاه می دادند تا شجاعت و وعده ی پیروزی به آنها بدهند. ورزشکاران یونانی نیز از سیر تغذیه می کردند تا برای بازی های المپیک، خود را تقویت کنند و همینطور برای کمک به بهبود زخم های نبرد استفاده می شد. اما نگاه مذهبیون آن زمان نگاهی متفاوت با نگاه کارگران و سربازان بوده به طوری که در مصر گیاهی نجس محسوب میشده و در یونان هم کسانی را که دهانشان بوی سیر می داد به معابد راه نمی دادند.

علم گیاه شناسی

گیاه سیر گیاهی است خوراکی و علفی از خانواده پیاز ها که ترجمه آن در زبان انگلیسی garlic میشود، قسمت بالای خاک آن یا ساقه بین 30 تا 60 و بعضا تا 80 سانت هم رشد می کند. و در انتهای آن گل های کوچک و صورتی رنگ و شبیه چتر به وجود می آیند. ومیوه ی آن و یا به اصطلاح (سیرچه) همانند پیاز در ریشه و زیر خاک میرویند و دور آنها را پوسته ی نازکی احاطه کرده است. گیاه سیر در مناطق سردسیر به سختی می روید و امکان یخ زدگی دارد و همینطور در مناطقی که دارای خاک مرطوب هستند با خطر پوسیدگی سیرچه ها مواجه است. زمان برداشت آن هم زمانی است که برگ های بالای آن شروع به زرد و قهوه ای شدن می کنند.

گیاه سیر در قرآن

درکل قرآن کلمه سیر فقط یکبار و در آیه زیر استفاده شده:

«وَ اِذْ قُلْتُمْ يَا مُوسَى لَنْ نَصْبِرَ عَلَى طَعَامٍ واحِدٍ فَادْعُ لَنا رَبَّكَ يُخْرِجْ لَنا مِمَّا تُنْبِتُ الاَرْضُ مِنْ بَقْلِها وَ قِثَّائِها وَ فُومِها وَ عَدَسِها وَ بِصِلْهَا …»

و آن زمان را که گفتید: ای موسی، ما بر یک نوع طعام نتوانیم ساخت، از پروردگارت بخواه تا برای ما از آنچه اززمین می روید چون سبزی و خیار و سیر و عدس و پیاز برویاند. (بقره/ 61)

تاثیرات سیر در بدن انسان

تاثیراتی که پخته شده این گیاه بعد از خورده شدن در 24 ساعت در بدن انسان می‌ گذارند به این شرح است:

باعث تاثیر مثبت بر عملکرد روده ها می شوند.
از سلول ها در برابر اثرات آسیب رسان محافظت می کنند.
سلول های مرده و بیمار در بدن را کاهش می دهند.
باعث افزایش عملیات سوخت و ساز بدن شده و به دفع چربی ها کمک می کنند.
با کاهش ورم بافت ها باعث بهبود عملکرد کلیه ها می شوند.
بدن را ایمن سازی می کنند.
روند اکسیژن‌ رسانی را بدن تسریع کرده و از پیری زودرس جلوگیری می کنند.

سیر در طب اسلامی و طب سنتی

نقل است که حضرت محمد(ص) می فرمایند:

«از سبزی سیر تا می توانید استفاده کنید زیرا سیر دوای هفتاد درد است. اما آنکس که سیر و پیاز خورده به مسجد نیاید و به مردم نزدیک نشود.» (به علت بوی دهان)

از این حدیث میتوان به خوبی متوجه شد که سیر در طب اسلامی هم بسیار مورد استفاده قرار میگرفته و میگیرد.

از خواص گیاه سیر در طب سنتی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

دارای خاصیت ضدعفونی کنندگی است.
افزایش دهنده مقاومت بدن درمقابل بیماری هاست.
دارای خاصیت کرم کشی سیر است.
محرک و تقویت کننده بدن است.
درمان سل با سیر امکان پذیر است.
سیر برای درمان تنگی نفس، رعبه و رعشه، درد مفاصل، سیاتیک، نقرس، رطوبت معده و… استفاده می شود و اثر مثبت دارد.
برای افزایش قوای جنسی بسیار مفید است.
باعث از بین رفتن درد معده و زخم ریه می شود.
سیر مانع از لخته شدن خون می شود و ضد انعقاد خون است.
باعث از بین رفتن سلول های سرطانی می شوند.
سیر کاهش دهنده فشار خون می باشد.
سیر ضد اسهال، آماس کبد، مسکن دردهای قلبی و دوای بیماری های پوستی از جمله زگیل است.

بهترین راه مصرف، این است که سیر را به صورت نگینی خرد کرده و همراه با دو لیوان آب ولرم در وقت ناشتا میل کنید.

گیاه سیر و طب نوین

قبل از هرچیز برای اینکه از ارزش جهانی این گیاه در دنیای مدرن مطلع شوید باید عنوان شود که 19 آوریل روز جهانی سیر نام گذاری شده است. سیر حاوی اسیدهای آمینه سالم و سطوح بالای آلئین است و مشتقات اسید آمینه مسئولیت سلامتی گیاه را بر عهده دارد. حاوی مواد معدنی مس، روی، ژرمانیم، سلنیوم، آهن و منیزیم، ویتامین های A و C و چند ترکیب مفید سولفوریک است. دانشمندان به مدت طولانی مدت مشکوک اند که مواد تشکیل دهنده فعال در سیر ماده ای به نام آلیسین است که این گیاه را با بو و طعم آن فراهم می کند و اغلب به عنوان آنتی اکسیدان توصیف می شود.

بایدها و نباید‎‌های مصرف گیاه سیر

تا اینجا در این مقاله از فواید سیر گفته شد، اما عوارض جانبی احتمالی سیر را هم در صورت مصرف اشتباه و بی رویه آن باید در نظر گرفت:

مصرف به صورت روزانه شاید بتواند بسیاری از بیماری ها را دفع کند اما مصرف بی رویه آن باعث آسیب جدی به کبد میشود.
مصرف سیر با داروهای ضد فشارخون میتواند باعث کاهش بیش اندازه فشار خون بشود. (همینطور مصرف آن همراه با داروهای رقیق کننده خون ممکن است باعث خونریزی بشود).
مصرف بی رویه سیر باعث تعرق زیاد می‌شود.

در کل اگر در حال استفاده از دارویی هستید بهتر است قبل از مصرف سیر با پزشکتان مشورت کنید چون این گیاه با بعضی از داروها که دو مورد در بالا توضیح داده شد، تداخل دارد و باعث ایجاد عوارض جانبی می‌شود.

در آخر هم توصیه میشود که درهنگام مصرف سیر از خوردن این خوراکی ها اجتناب کنید: