استرس و کاهش آن با سیر

تعریف استرس

استرس بخشی طبیعی از زندگی است. وقتی بدن با یک حادثه تهدیدکننده روبه رو می شود، نظام عصبی سمپاتیک فعال می شود. انرژی بیشتری آزاد می شود، جریان خون به عضلات افزایش می یابد و بدن را برای مقابله آماده می سازد. این واکنش جنگ یا گریز اگر به قدر کافی جدی و شدید باشد شخص تحت استرس را در موقعیتی قرار می دهد تا اقدامات فوق انسانی انجام دهد.

دیده شده است کسانی در شرایط خاص اتومبیلی را از روی شخص مجروح بلند کرده اند، یا با نشان دادن رشادت های خاص جان سربازان دیگر را نجات داده اند. موقعیتهای کمتر جدی مانند بروز بحرانهای شغلی، نزدیک شدن لحظه های پایانی یک مساله، و یا نیازهای اضطرارگونه بچه ها در منزل نیز این واکنش سمپاتیک را به همراه دارد. در شرایط ایده آل استرس، این موقعیت ها به ندرت صورت خاصی پیدا می کنند و زمانی که خطر می گذرد بدن می تواند به شرایط طبیعی تری بازگردد. به هنگام استراحت، غذا خوردن یا خوابیدن نظام پاراسمپاتیک حالت غالب دارد. در جریان این مرحله بدن انرژی را در خود ایجاد و آن را ذخیره می کند.

متاسفانه بسیاری از ما در برخورد با مشکلات زندگی در حالت سمپاتیک باقی می مانیم. اجداد ما تنها در مواقع خاص و به ندرت با استرس تهدیدکننده زندگی روبه رو می شدند: در زمان شکار یا جنگ با دیگران. آنها بخش اعظم زندگی خود را در حالت استراحت بودند. انسان شناس ها معتقدند که اجداد شکارچی ما، هفته ای سه روز کار می کردند و بقیه اوقاتشان را صرف ورزش، تفریح، موسیقی و رقص کردند و به زندگی خانوادگی و ایین ها و مراسم خود می پرداختند.

اما امروزه بسیاری از ما به ندرت استراحت می کنیم. هفته ای بیش از چهل ساعت در شرایط استرس شدید کار می کنیم. به اندازه کافی استراحت یا ورزش نمی کنیم و یا استراحت ما از کیفیت بدی برخوردار است، که از جمله می توان به تماشای تلویزیون اشاره کرد. نتیجه کار: خستگی، فرسودگی، گوارش بد، بی خوابی، تحلیل سیستم ایمنی بدن، بیماری مزمن و امثال اینهاست. راه برخورد با این مشکلات مدیریت و مهار استرس است. در ضمن لازم است که کمیت و کیفیت استراحت هم بهبود یابد. گیاهان دارویی تقویت کننده نیز برای رسیدن به این هدف نقش مهمی را ایفا می کنند.

باید توجه داشت که تقویت کننده، با تحریک کننده فرق دارد، هر چند هر دو به شکلی انرژی می دهند. یک تحریک کننده مانند کافیین که در چای و قهوه و نوشابه ها وجود دارد تولید نیروی فوری می کند. اما به دنبال آن خستگی و افسردگی از راه می رسد. اما تقویت کننده به تدریج طی هفته ها و ماه ها تولید انرژی می کند، و درهم کوبیدگی بعد از آن هم وجود خارجی ندارد.

تقویت کننده هایی از قبیل سیر به لحاظ مختلف روی بدن اثر می گذارند. مثلا گوارش را بهتر می کنند، به بدن غذای کافی می دهند تا در برابر استرس مقاومت کند و یا قدرت مقابله بدن در برابر امراض را بالا می برند.

بررسی های اخیر ثابت کرده اند که سیر یک ماده تونیک و به عبارتی یک تقویت کننده است، و به کاهش استرس کمک می کند، سطح انرژی را بالا می برد، از میزان خستگی می کاهد، عملکرد ورزش را بهتر می کند و بر طول عمر می افزاید.

سیر از سال های دور برای تقویت نیروی بدن مورد استفاده قرار می گرفته است. برده هایی که اهرام ثلاثه مصر را می ساختند به همین منظور سیر می خوردند. یکبار وقتی جیره سیر آنها را کاهش دادند علیه ارباب خود دست به شورش زدند. طب آیورودای جدید و طب یونانی نیز از سیر برای تقویت استفاده می کند.

واکنش حیوانات به استرس

آزمایش های علمی که واکنش حیوانات نسبت به استرس را اندازه می گیرند نشان داده اند که سیر می تواند عواملی مانند خستگی و از دست رفتن هماهنگی و بی اشتهایی را برطرف کند. در این آزمایش ها موش ها در معرض اقدام هایی قرار گرفتند که آنها را خسته و فرسوده می کرد، آنها را افسرده می ساخت، از وزن بدنشان می کاست و هماهنگی شان را از بین می برد. موش هایی که عصاره سیر دریافت کرده بودند، به هنگام آزمون های ورزشی مقاومت بیشتری نشان دادند و سریع تر از موش هایی که عصاره سیر دریافت نکرده بودند از خستگی بیرون آمدند. در ضمن در برابر استرس ناشی از سرما بهتر مقاومت نمودند و الکل را با سرعت بیشتری از بدنشان دفع کردند.

کاهش استرس و تاثیر آن روی غدد آدرنال

دکتر بنجامین لاو در دانشگاه لومالیندا کالیفرنیا درباره نقش سیر در کاهش استرس بررسی هایی انجام داده است. یکی از اثرات استرس تاثیر آن روی بازدهی غدد آدرنال است. غدد آدرنال مسوول واکنش جنگ یا گریز هستند. این غدد وقتی با دشواری تهدیدکننده ای روبه رو می شویم خون ما را از آدرنالین سرشار می کنند. وجود آدرنالین و سایر مواد تولید شده به وسیله غدد آدرنال سوخت و ساز بدن را افزایش می دهند و میزان توانایی را بالا می برند. میزان خون این هورمون های استرسی آدرنال معیار مناسبی است که میزان استرس شخص را اندازه می گیرد.

دکتر لاو، دو گروه از موش ها را به کمک یک دستگاه تولیدکننده استرس تحت استرس قرار داد. یک گروه از موش ها قبل از این آزمایش به مدت یک هفته سیر مصرف کرده بود. در پایان یک هفته استرس (ده دقیقه استرس در ساعت) میزان خون موجود در هورمون های استرس موش هایی که سیر مصرف کرده بودند یک پنجم میزان خون در موش هایی بود که سیر مصرف نکرده بودند. بنابراین مشخص شد که سیر برای کاهش استرس وسیله بسیار مناسبی است. معلوم نیست آیا سیر به طور مستقیم روی غدد آدرنال اثر گذاشت یا از مکانیزم های دیگری برای رسیدن به این مهم استفاده کرد.

خستگی ناشی از استرس

یکی از نخستین نشانه های استرس، خستگی است. بدن نمی تواند به مدت طولانی در شرایط فعالیت نظام سمپاتیک مقاومت کند و در نتیجه بعد از مدتی دچار خستگی شده، ذخایر انرژی اش تمام می شود. فرسودگی و خستگی بعد از روزها و ماه ها و حتی سال ها فعاليت و زندگی در شرایط استرس، امری طبیعی است. این نشانه ای است که می گوید چیزی در زندگی باید تغییر کند. شماری از آزمایش های بالینی نشان داده اند که سیر می تواند خستگی ناشی از استرس را بکاهد.

در جریان یک آزمایش معلوم شد موش هایی که یک هفته سیر مصرف کرده بودند یا به آن ها عصاره سیر تزریق شده بود توانستند در برابر موش هایی که سیر مصرف نکرده بودند، شنا کنند.

آزمایش خستگی در انسان ها

آزمایش های متعددی در زمینه اندازه گیری و مبارزه با خستگی به خصوص در ژاپن صورت گرفته است. در جریان آزمایشی که به اوایل دهه ۱۹۸۰ برمی گردد، بیش از یک هزار بیماری که به هفت مرکز درمانی دانشگاه ها مراجعه کرده بودند و از خستگی، افسردگی و اضطراب شکایت داشتند به مصرف سیر و سایر ویتامین ها سفارش شدند. پس از یک ماه ۵۰ تا ۸۰ درصد بیماران گزارش کردند که از شدت خستگی آن ها کاسته شده است.

در سال ۱۹۸۲، پژوهشگران دانشگاه توکیو، به مدت چهار هفته برای ۱۸ بیماری که از خستگی شکایت داشتند سیر و ویتامین های دیگر تجویز کردند. نه تن از این بیماران گفتند که سیر روی آنها تاثیر مطلوب داشته است. شش نفر هم مدعی شدند که حالشان تا اندازه ای بهتر شده است. در این میان تنها سه نفر گفتند که مصرف سیر روی آنها تاثیر نگذاشته است.

نشانه های گوناگون استرس

در آزمایش مشابهی در سال ۱۹۸۳، ۱۲۲ بیمار با تشخیص های مختلف به مدت چهار تا هشت هفته عصاره سیر مصرف کردند. این اشخاص که در فواصل سنی بیست تا هشتاد و نه ساله بودند جملگی نشانه هایی در ارتباط با استرس از نوع خستگی و بی حالی و بدحالی را به نمایش می گذاشتند. از جمله این نشانه ها می توان به خستگی عمومی، کم سو شدن دید چشم، تنگی نفس، درد در ناحیه شانه ها، سردرد، درد در ناحیه تحتانی پشت، یبوست، سرگیجه، از دست رفتن اشتها، کرخت شدن اندام ها و غیره اشاره کرد.

۸۵/۲ درصد بیماران اطلاع دادند که با مصرف سیر حالشان بهتر است. نشانه هایی که به مصرف بهتر سیر جواب داده بودند از این قرار بودند: خستگی ۹۰/۷ درصد، ناراحتی های عمومی ۸۵/۷ درصد، احساس سرما در اندام ها ۸۳/۳ درصد و درد در ناحیه تحتانی پشت ۸۲/۵ درصد.

در جریان یک بررسی مفصل تر، به ۱۰۵۰ بیمار شاکی از وضع جسمانی، بدون اینکه توضیحی داده شود مصرف سیر و ویتامین به مدت چهار تا هشت هفته تجویز شد، همان نشانه هایی که در آزمایش قبلی مورد اشاره قرار گرفتند بررسی شدند. مشخص شد که بهبودی طی هفته های آزمایش به دست آمده است. جدول زیر بهبودی نشانه های بیماری را در مدت پنج هفته توضیح می دهد:

درصدهای موجود در ستون بهبودی متوسط، بدین معناست که پایانه های بیماری از شدید به کم یا از متوسط به صفر رسیدند. جدول نشان می دهد که برای بیش از نیمی از بیماران نشانه هایشان یا به کلی از بین رفت و یا سبک شد. در جریان این بررسی مشخص شد کسانی که مدت بیشتری به درمان خود از طریق مصرف سیر ادامه دادند نتایج بهتری گرفتند. در میان انواع نشانه ها بیشترین بهبودی در زمینه خستگی عمومی و کاهش بینایی بود.

خستگی ناشی از ورزش

سیر خستگی ناشی از ورزش را تخفیف میدهد. پژوهشگران در ژاپن، در جریان یک بررسی، بیست ورزشکار دانشگاه را به دو گروه ده تایی تقسیم کردند. یکی از این گروه ها عصاره سیر مصرف کرد و به گروه دیگر داروی دروغین (پلاسیبو) دادند. هر دو گروه به مدت سه هفته همه روزه دو تا سه ساعت ورزش شدید کردند. در پایان سه هفته، پژوهشگران میزان خستگی هر دو گروه را اندازه گیری کردند.

هر دو گروه در پایان برنامه تمرین تحت تاثیر ورزش با خستگی کمتری روبه رو بودند، اما گروهی که سیر خورده بود به مراتب از خستگی کمتری برخوردار بود. عواملی مانند خستگی جسمانی و ضعف در ساق ها، در گروهی که سیر مصرف کرده بودند به تدریج کاهش یافت و تا پایان آزمایش به کلی از بین رفت.

استرس سنگین

سیر می تواند آثار ناراحت کننده استرس شدید را از بین ببرد. در آزمایش های مختلف نیز، خواص سیر در کاهش آثار شیمی درمانی ثابت شده است. که سیر حتی می تواند آثار ناراحت کننده شیمی درمانی را کاهش دهد. شیمی درمانی استرس شدیدی را به ارگانیسم بدن انسان وارد می کند. استرس های روانی بیمار سرطانی نیز در این مرحله بسیار شدید است. در جریان یک بررسی ۶۷ درصد گروهی از زنان که به خاطر سرطان رحم تحت شیمی درمانی بودند، بعد از مصرف سیر احساس بهتری پیدا کردند. در جریان یک بررسی دیگر پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که مصرف سیر ناراحتی ناشی از ترشح آدرنالین در خون را تخفیف می دهد. این آزمایش شبیه همان آزمایشی بود که دکتر لاو روی موش ها انجام داد، و به آن اشاره شد.