Garcinia hanburyi

نام علمی: .Garcinia hanburyi Hook. f یا Garcinia morella

Garcinia hanburyi از تیره کلوزیاسه درختی است یک پایه، به ارتفاع متغیر ۶ تا ۲۰ متر که در جنگل های مرطوب سیلان، جنوب هندوستان، سیام و کامبوج به حالت وحشی می روید. برگ هایی متقابل به رنگ سبز زیبا، شفاف، با رگبرگ های ثانوی بیشمار و گل هایی بر دو نوع نر و ماده دارد. گل های نر آن دارای رنگ آبی مایل به گلی و وضع فراهم در کناره برگ هاست و به علاوه در داخل پوشش ۴ قسمتی آن، تعداد فراوانی پرچم جای دارند. گل های ماده آن حالت منفرد بر روی ساقه داشته عموما عاری از دمگل هستند. در داخل پوشش گل های ماده نیز، مادگی محصور در ۲۰ تا ۳۰ پرچم غیر زایا دیده می شود.

 میوه آن سته، کروی، بی کرک، به بزرگی یک گیلاس و دارای ۴ دانه بیضوی و کم مسطح است. از این گیاه گم رزینی با ایجاد شکاف در تنه درخت به خارج ترشح می شود که گم گوت (Gomme – Gutte) نام دارد. این ماده از راه سنگاپور، بانکوک و سائیگون وارد بازار تجارت می گردد.

در گذشته در سیام، شاخه های درخت Garcinia hanburyi را خم کرده، خراش هایی در شاخه های جوان و برگ های آن ایجاد می نمودند و شیره حاصله را در ظروف گلی جمع آوری کرده به صورت قطعات نامنظم در می آورند و یا آن که شیره حاصله را، درون ساقه خیزران وارد می ساختند ولی روشی که امروزه بیشتر معمول می باشد آن است که شکاف های مارپیچی به عمق چند میلی متر در تنه درخت ایجاد کرده شیره حاصله را که به زودی سفت می شود، در داخل بندهای ساقه خیزران وارد می سازند.

برای خارج کردن این ماده از داخل نی خیزران، کافی است که آن را تحت اثر گرمای ملایم قرار دهند. در این حالت محتویات ساقه خیزران، خشک گردیده به صورت قطعات استوانه ای شکل از آن خارج می شود. شیره ای که پس از ایجاد شکاف در درخت، از آن خارج می گردد ابتدا حالت روان، شیر مانند و رنگ مایل به زرد دارد ولی تدریجا چسبنده و سفت می گردد.

گم گوت در الکل حل می شود و به رنگ قرمز در می آید در حالی که محلول اتره آن، رنگ زرد دارد. گم گوت اگر در مجاورت حرارت قرار گیرد نرم می شود بدون آن که حالت روان پیدا کند. بر اثر سوختن، هیچ نوع بوی مخصوص متصاعد نمی کند. طعمش نسبتا تند و تلخ، بوی آن نیز ملایم و نامحسوس است. اگر به صورت گرد درآید، رنگ زرد خیلی روشن حاصل می کند.

ترکیبات شیمیایی Garcinia hanburyi

گم گوت دارای ۲۰ تا ۲۵ درصد صمغ محلول در آب است. صمغ آن با همه شباهتی که به صمغ عربی دارد، به خلاف آن، پر کلرورآهن را رسوب نمی دهد. گم گوت دارای ۷۰ تا ۸۰ درصد از یک ماده موثر رزینی به رنگ قرمز است که غیر محلول در آب ولی محلول در الكل و اتر می باشد. از این ماده رزینی، سه نوع اسید: آلفا، بتا و گاما گارسینولیک (Ac. garcinolique) به دست آورده اند. در گم گوت، به مقدار کم اسانس، اسید استیک، اترفنولیک و یک اکسیداز نیز وجود دارد.

خواص درمانی Garcinia hanburyi

گم گوت مسهلی است قوی که دفع مدفوع را همراه آب فراوان باعث می شود. مصرف ۰.۱۰ تا ۰.۲۰ گرم آن، موجب دفع مدفوع به حالت روان می گردد. اگر به مقدار ۰.۱۵ تا ۰.۴۰ گرم مصرف شود، نه تنها مدفوع به مقدار زیاد دفع می شود بلکه باعث ایجاد دل پیچه شدید و گاهی نیز استفراغ می گردد. مصرف مقدار زیادتر مثلا ۴ گرم آن، ایجاد استفراغ، ورم معده و روده نموده موجب بروز دل پیچه های بسیار شدید، خونی شدن مدفوع و مرگ می شود.

با مصرف مقدار کم آن، در موارد آب آوردن، سکته، ضعف عمل دستگاه گوارش و احتقان (Congestion)، به منظور کاهش مقدار خون در عضو، به کار می رود.

صور دارویی Garcinia hanburyi

گم گوت معمولا همراه با داروهای دیگر که اثر مشابه دارند مانند صبر زرد، اسکامونه، ژالاپ، کالومل و غیره مصرف می شود. برای مصارف درمانی، مقدار ۰.۱۰ تا ۰.۴۰ گرم (حداكثر) آن در ۲۴ ساعت برای اشخاص بالغ به صورت حب های دارای صابون طبی یا کاشه به کار می رود.

مخلوط گم گوت با رزین ژالاپ، آلوئس (صبرزرد) به مقدار مساوی دره گرم از هر یک، همراه با مقدار کافی صابون طبی برای یک حب و به مقدار یک تا چهار حب در صبح ناشتا به عنوان مسهل مصرف می گردد. گم گوت در فرمول حب آندرسون وارد است.

گیاه مولد گم گوت و به طور کلی کلیه گیاهانی که در تیره کلوزیاسه جای دارند، در ایران یافت نمی شوند.

١- حب اندرسون (Anderson)

حب اندرسون اثر مسهلی دارد و مقدار مصرف آن یک تا ۴ عدد (حداكثر) در شبانه روز برای اشخاص بالغ است. این حب چون توسط اندرسون، پزشک معالج چارلز اول پادشاه انگلستان ترکیب یافته بود، به نام او نامگذاری گردید.

نوع دیگر آن، حب دهو (Pilules de Dehaut) می باشد که فرمول آن از نظر کلی، مشابهت با حب اندرسون دارد با این تفاوت که در آن به جای اسانس انیس و عسل، عصاره گل قاصد (Taraxacum officinale) به کار رفته است.

۲- حب بونیتوس (Bonitus) – جهت درمان خیز اندام ها

مواد مذکور را در سرکه به حالت گرم حل می کنند سپس با فشار صاف کرده در بن ماری تبخیر می نمایند تا به صورتی در آید که قابلیت حب شدن را پیدا کند. بعدا آن ها را به صورت حب های کوچک ۰.۲۰ گرمی در می آورند.

از این حب برای رفع آب آوردن (hydropysie). در گذشته استفاده به عمل می آمده است ولی مصرف آن امروزه تقریبا متروک شده است.