آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
نام فارسی: شیرپنیر
نام علمی: .Galium verum L. – Galium Cruciata L
نام فرانسه: Caille – lait jaune ،Caille – lait officinal ،Gaillet vrai ،Gaillet jaune، Valance Croisette ،Croisette velue ،Gaillet croisette ،Croisette
نام انگلیسی: Yellow bedstraw ،Yellow ladies bedstraw، May – wort ،Crosswort – bedstraw ،Crosswort
نام آلمانی: Echtes labkraut، Kreuzlabkraut
نام ایتالیایی: Fior San Giovanni ،Erba nocca ،Erba zolfina ،Gaglio giallo، Erba croce delle macchio ،Erba croce de fossi ،Pittimbrosa
نام عربی: خيثره (Khi tharah)، بقلة اللبن، حشيشة الصليب
.Galium Cruciata L گونه ای از گیاه شیرپنیر است که خصوصیاتی مشابه با این گیاه را دارد. شیرپنیر گیاهی است از تیره روناس، علفی و دارای ساقه راست به ارتفاع ۲۰ تا ۶۰ سانتی متر که در چمن زارهای طبیعی، دامنه های مرطوب کوهستان ها، کنار جاده ها و حاشیه جنگل ها می روید.
از اختصاصات گیاه شیرپنیراین است که برگ های باریک و نخی شکل آن به تعداد ۸ تا ۱۲ ، در طول ساقه به وضع فراهم دیده می شود و آن چه که تشخیص آن را از سایر گونه ها آسان می سازد، وضع اجتماع گل های کوچک و زرد رنگ آن است که به تعداد زیاد در قسمت های انتهایی ساقه و یا در انشعابات مجاور راس ساقه ظاهر می شوند.
طول ساقه شیرپنیر در بعضی نمونه ها که در محل های مساعد روییده باشند، به یک متر نیز می رسد. مجموعه گل های آن، به طور محسوس بوی عسل می دهد ولی اگر ساقه گیاه قطع شود، گل ها، بوی ناپسند پیدا می کنند. از مشخصات دیگر این گیاه آن است که براثر خشک شدن، تیره رنگ می گردد.
گیاه شیرپنیر به حالت خودرو در کنار جاده ها، اماکن مرطوب و در جنگل ها می روید. از اختصاصات آن این است که اولا برگ هایش دارای ظاهر بیضوی دراز و ۳ رگبرگ مشخص است و ثانیا به تعداد ۴ تایی در محور ساقه، به وضع متقابل یک دیگر و صلیب مانند قرار دارند.
استفاده های درمانی از گیاه شیرپنیر به زمان های خیلی قدیم نسبت داده می شود به طوری که جالینوس حکیم در آثار خود (قرن دوم قبل از میلاد) آن را تحت نام Gaillet jaune نام برده است. دیوسکورید، در قرن اول میلادی برای آن اثر معالج سوختگی ها، بند آورنده خون و منعقد کننده شیر قائل بوده است.
پراکندگی آن به صورتی است که در غالب نواحی اروپا و آسیا به استثنای نواحی خیلی مرتفع یافت می شود. گل های ریز و کوچک آن که در کناره برگ ها در فاصله بین اردیبهشت تا آخر تیر ظاهر می شوند، رنگ زرد دارند و بوی عسل می دهند. در بین پایه های این گیاه نمونه هایی با ۶ برگ فراهم نیز دیده شده است.
از این گیاه مدت ها در نواحی مختلف اروپا مخصوصا انگلستان، استفاده به عمل می آمده است، مانند آن که در کشور اخیر، از آن در تهیه انواع پنیر Chester استفاده می نموده و سرشاخه گل دار آن را به پنیر مایه می افزودند تا پنیر، رنگ و طعم مخصوص پیدا کند.
ترکیبات شیمیایی شیرپنیر
درباره وجود ماده ای در گیاه شیرپنیر که انعقاد شیر را باعث می گردد، بررسی های عدیده توسط دانشمندان مختلف به عمل آمد. بعضی ها مانند D. Aye در سال ۱۹۳۹، موفق گردیدند که از مقدار کم گیاه یعنی از ۸ تا ۱۰ گرم آن، معادل ۰.۰۰۰۱ گرم، ماده ای با اثر منعقد کننده شیر به دست آورند در حالی که سایرین چون وجود چنین ماده ای را نتوانستند در گیاه مسلم نمایند، چنین اظهار عقیده نمودند که انعقاد شیر، پس از وارد کردن گرد ساقه در آن، بدین علت است که با این عمل، نوعی حالت اسیدی خاص در شیر به وجود می آید که رشد میکرواورگانیسم های موجود در شیر یا درگرد ساقه مخلوط در شیر را، باعث می گردد.
از گیاه شیرپنیر اسیدهای آلی نظیر اسید گالی تانیک (ac. galitannique) و اسید سیتریک همراه با نوعی ماده رنگی قرمز از گروه آلیزارین نیز به دست آمده است. امروزه بین این گیاه و روناس رابطه ای قائل هستند زیرا حیواناتی که از ریشه این گیاه تغذیه می نمایند. استخوان آن ها رنگ قرمز، مانند روناس پیدا می کند.
خواص درمانی شیرپنیر
اعضای هوایی گیاه شیرپنیر دارای خاصیت آرام کننده، مدر، قابض، التيام دهنده زخمها، ضد تشنج ولی با اثر خفیف است. برای آن از قدیم، اثر رفع حمله و صرع قائل بوده اند. پزشکان قدیم آن را در رفع درد معده و عوارض داء الرقص در دختران جوان موثر می دانسته و معتقد بوده اند که مصرف نیم لیتر دم کرده غلیظ سرشاخه های گل دار و تازه گیاه، این عوارض را از بین می برد.
در طب عوام از این گیاه هنوز هم برای رفع بیماری های کبدی، آب آوردن انساج، گواتر، اسکوربوت، عدم دفع ادرار و سنگ کلیه، استفاده به عمل می آورند و برای این کار نیز شیره گیاه تازه را بیشتر مورد استفاده قرار می دهند.
در استعمال خارج، پماد شیرپنیر که از شیره گیاه تازه و پیه تهیه می شود، جهت رفع خنازیر، سوداء، بیماری های جلدی مختلف و حتى جرب به کار می رود. برگ های آن را نیز هم چنین در رفع اگزما، اولسرهای دير علاج و زخم های سرطانی موثر می دانند. گل های این گیاه به صورت دم کرده یک قاشق دسر خوری برای یک فنجان آب جوش و به مقدار ۳ فنجان در روز مصرف می شود.
در صنعت از ریشه این گیاه، نوعی تنطور قرمز رنگ به دست می آورند که در رنگ کردن پشم می تواند به کار رود. از جوشاندن گل های آن در محلول زاج، مایعی به دست می آید که به پشم، رنگ نارنجی می دهد. پرورش آن در انگلستان، به منظور استفاده در تهیه پنیر Chester معمول است.
محل رویش شیرپنیر
نواحی شمالی ایران: رودبار، در ناحیه ای به نام مانده جو در ارتفاعات ۹۵۰ متری، نواحی مختلف البرز، عمارلو، کبوتر چاک، کندوان در ارتفاعات ۲۴۰۰ متری، گون پشته، داماش در ارتفاعات ۱۸۲۰ متری، تبریز، اشترانکوه، قره داغ، على بلاغ و تفرش
.Galium Moliugo L
ساقه بلند به ارتفاع ۱ – ۵ متر و برگ های مجتمع به تعداد ۸ – ۶ تایی دارد. در نواحی مختلف اروپا، افریقا و بعضی نواحی آسیا می روید و چنین شهرت دارد که در درمان نقرس و صرع موثر واقع می شود. بعضی اختصاصات درمانی آن نیز شبیه گیاه شیر پنیر است.
