عروس چمن زار اروپایی (Filipendula ulmaria)

نام فارسی: عروس چمن زار اروپایی

نام علمی: .Filipendula ulmaria (L). Maxim

نام فرانسه: Spiréeulmaire، Fleur aux abeilles، Vignette، Reine des – pres

نام انگلیسی: My lady’s belt، Honey – sweet، Queen meadows، Meadow – Sweet

نام آلمانی: Johannes – weed، Echtes – Madesi ss، Madesli ss

نام ایتالیایی: Olmaria

نام عربی: لحية التيس، ملكة المروج

عروس چمن زار اروپایی گیاهی است علفی، پایا، زیبا و به ارتفاع ۱ تا ۱.۵ متر از تیره گل سرخ که معمولا به حالت دسته جمعی در کنار رودخانه ها، چشمه سارها، جویبارها، گودال ها، دشت های مرطوب و غیره می روید. منطقه پراکندگی آن نیز در آسیا، نواحی معتدله امریکا و غالب نقاط اروپاست.

از اختصاصات Filipendula ulmaria این است که قاعده ساقه گیاه، دارای سوش خزنده و گره دار است و همه ساله از آن، یک ساقه هوایی به رنگ مایل به قرمز خارج می گردد که به ارتفاع ۱ تا ۱.۵ متر می رسد. برگ های آن مرکب از ۲ تا ۹ زوج برگچه نامساوی به ابعاد متفاوت و منتهی به یک برگچه انتهایی است. گل های آن معطر، عاری از نوش، شامل ۵ کاسبرگ، ۵ گلبرگ سفید و ۲۰ تا ۳۰ پرچم درازتر از گلبرگ هستند.

زنبور عسل منحصرا از دانه گرده فراوان آن استفاده می نماید. مادگی آن مرکب از ۵ تا ۹ برچه فشرده به هم و به صورت مارپیچ در حول یک دیگر است. در داخل هر یک از آن ها نیز که یک فولیکول به حساب می آید، دانه های کوچک به رنگ مایل به قهوه ای جای دارد. قسمت مورد استفاده این گیاه، گل، سرشاخه گل دار و ریشه آن است ولی کلیه قسمت های گیاه نیز مورد استفاده قرار می گیرد.

ترکیبات شیمیایی عروس‌ چمن زار اروپایی

از تقطیر سرشاخه گل دار گیاه عروس چمن زار اروپایی ، اسانسی به دست می آید که دارای الدئید سالیسیلیک، سالیسیلات متیل، وانیلین (vanilline)، پیپه رونال (piperonal) یا هليوتروپین (he liotropine) است و از بین آن ها، دو ماده اول از هیدرولیز یک گلوکزید حاصل می گردند.

Bridel در سال ۱۹۲۴ نشان داد که گلوکزید مولد سالیسیلات متیل که در ریشه این گیاه و گونه های دیگر آن نیز یافت می گردد، عبارت از منوتروپینوزید (monotropitoside) یا گول ترین (gaultherine) است. این گلوکزید در .Monotropa hypopitis L، در پوست .Betula lenta L و همچنین در ریشه بعضی از primula ها نیز یافت می شود.

پیپه رونال (Piperonal) [هليوتروپین (heliotropine)، پیپرونیل الدئید (pipcronylaldehyde)]، به فرمول C_۸H_۶O_۳ و به وزن ملکولی ۱۵۰.۱۳ است. از اکسیداسیون ایزوسافرول (isosafrol) تهیه می شود. ماده ای است بی رنگ، شفاف و متبلور که در گرمای ۳۷ درجه ذوب می گردد. بوی Heliotrpium ها را می دهد. در ۵۰۰ قسمت آب ولی به مقادیر زیاد در الكل و اتر محلول است. نگه داری آن باید در محل خشک و دور از نور انجام گیرد.

پیه رونال موجود در گیاه Filipendula ulmaria از نظر درمانی اثر پایین آورنده گرمای بدن را در موارد تب دارد و از این نظر گاهی از آن به مقدار ۱ تا ۳ گرم در روز به صورت کاشه استفاده به عمل می آورند. پیپه رونال در عطر سازی و تهیه مواد آلی در صنعت به کار می رود. اثر دفع حشرات طفیلی مانند شپش را دارد. مسمومیت آن در انسان، اگر به مقادیر زیاد مصرف شود، به صورتی است که ضعف مراکز اعصاب مرکزی را باعث می گردد.

گول ترین (Gaulthe rine) یا منوتروپینوزید (Monotropitoside) ، ماده ای به فرمول C_۱۹H_۲۶O_۱۲ و به وزن ملکولی ۴۴۶.۴۰ است. این ماده از گیاهان متعددی متعلق به تیره های مختلف از جمله انواع زیر به دست می آید. سنتز آن نیز توسط Roberston و Waters انجام گرفته است:

1- .Filipendula ulmaria (L.) Maxim از تیره Rosaceae

.Spiraea ulmaria L =

2- .Filipendula vulgaris Moench از تیره Rosaceae

.Spiraea filipendula L =

3- .Gaultheria procumbens L از تیره Ericaceae

4- .Monotropa hypopitys L از تیره Ericaceae

5- .Betula lenta L از تیره Betulaceae

گول ترین به صورت بلوری های ریز، مجتمع و ستاره ای، در استن ۹۹ درجه به دست می آید. در گرمای ۱۸۰ درجه ذوب می شود. در آب و الكل محلول است ولی در استات اتيل و استن به مقادیر بسیار کم حل می شود. در اثر عملا غیر محلول می باشد. در بعضی کتب علمی قدیم، گول ترین همان سالیسیلات متیل به حالت گلوکزیدی ذکر شده است. کلیه قسمت های این گیاه، تانن نسبتا فراوان دارد.

خواص درمانی عروس چمن زار اروپایی

سر شاخه گل دار عروس چمن زار اروپایی دارای اثر مدر، دفع کننده اوره، اسیداوریک و کلرورها، معرق، قابض ملایم، آرام کننده و همچنین التیام دهنده زخم و جراحات است به علاوه صفرابر، مقوی قلب و خواب آور نیز می باشد.

ریشه و سرشاخه گلدار آن، به صورت دم کرده و به عنوان مدر در استسقاء و خیز اعضای مختلف بدن به کار می رود. اثر آن در رفع بیماری های فوق آن چنان است که در طی مدتی کوتاه، بهبود کلی ظاهر می شود. در رماتیسم مفصلی حاد، همچنین سلولیت، سنگ کلیه و مجاری ادرار، دردهای عصبی و بیماری های قلبی کمک موثر می نماید. پزشکان عالی قدری مانند Dr. H. Leclerc، اثر آن را در رفع رماتیسم مفصلی حاد موثر ذکر نموده اند.

در مواردی که از گیاه Filipendula ulmaria به عنوان مدر استفاده به عمل می آید، همواره باید به این نکته توجه گردد که دم کرده آن در موقع تهیه، به جوش نیاید تا ضمن خروج بخار آب، اسيد سالیسیلیک نیز با آن خارج گردد.

به عنوان معرق معمولا از گل های آن استفاده به عمل می آورند. دم کرده گل های آن به حالت گرم در درمان سرخک و آبله تجویز گردیده است. مصرف آن در استفراغ های شدید، اسهال های ربانی و بیماری های ناشی از التهاب معده، اثر مفید داده است.

در مواردی که استفاده از اثر قابض گیاه مورد نظر است، ریشه آن بر سایر اندام ها باید ترجیح داده شود. از ریشه این گیاه در رفع خون روی ها، اسهال و دیسانتری استفاده به عمل می آورند. به علاوه در موارد خون روی در فواصل قاعدگی، اخلاط خونی، خنازیر، دردهای مربوط به عصب تری ژومو و اسهال های ساده مزمن نتیجه مطلوب داده است.

در استعمال خارج، جوشانده غلیظ برگ تازه گیاه، به صورت لوسیون یا کمپرس گرم برای بهبودی سوختگی ها، بریدگی ها، زخم ها و اولسرها به کار برده می شود. جوشانده های داغ حاصل از تمام قسمت های گیاهی برای رفع دردهای ماهیچه ای و رماتیسمی به کار می رود. در دامپزشکی از آن برای مصارف درمانی شبیه آنچه که برای انسان ذکر شد استفاده به عمل می آورند.

صور دارویی عروس چمن زار اروپایی

دم کرده ۵۰ در هزار گل گیاه Filipendula ulmaria به عنوان مدر و به مقدار ۳ تا ۵ فنجان در روز مصرف دارد مشروط بر آن که اولا درجه گرما در حدود ۹۰ ثابت نگه داشته شود و ثانيا مدت دم کردن در حدود ۱۲ ساعت در ظرف سر بسته ای انجام گیرد. به دم کرده مذکور می توان برگ .Betula alba L و میوه خشک لوبیا (قسمتی از میوه که دانه را فرامی گیرد) به منظور تاثیر بیشتر، اضافه نمود – دم کرده قطعات ۳ – ۴ برگ تازه یا یک قاشق دسر خوری برگ خشک گیاه، مخلوط با گل، در یک فنجان آب جوش (مدت دم کردن ۱۰ دقیقه) و به مقدار ۳ – ۴ فنجان در روز بین دو غذا – الكلاتور به مقدار ۱ – ۲ قاشق قهوه خوری – تنطور به مقدار ۱۰ – ۱۵ قطره و ۳ تا ۴ دفعه در روز.

در استعمال خارج، جوشانده های غلیظ آن به کار می رود.

دم کرده مدر جهت دفع اسید اوریک

با مقدار یک قاشق سوپ خوری از مخلوط اعضای گیاهان مذکور برای هر فنجان آب جوش دم کرده ای به مدت ۱۰ دقیقه تهیه نموده، ۳ – ۴ فنجان آن را در روز مصرف می نمایند. برای درمان سلولیت، یک قاشق سوپ خوری از مخلوط اعضای گیاهان مذکور را در لیتر آب جوش ریخته تمام شب را به حال خود می گذارند تا مواد موثره آن به تدریج در آب وارد شود سپس صبح ناشتا آن را در یک دفعه مصرف می نمایند.

مسمومیت عروس چمن زار اروپایی

در موارد استفاده از این گیاه همواره باید به این نکته توجه گردد که زیاده روی در مصرف فراورده های آن، عوارضی نظیر اختلالات قلبی، پیدایش خون در ادرار و حتی مرگ پیش می آورد.

محل رویش عروس‌ چمن‌ زار اروپایی

مازندران: نور، پانین رود بارک در ارتفاعات ۱۸۰۰ متری.