صادرات زعفران

صادرات و فروش زعفران

مقدمه

ایران به عنوان بزرگترین تولید کننده و صادر کننده زعفران در دنیا جایگاه مهمی در افزایش صادرات زعفران ایفا کرده است و بخش قابل توجهی از تولید، سطح زیر کشت و ارزش صادرات جهانی این محصول را به خود اختصاص داده است. فرایند استراتژیک و هدفمند توسعه پایدار در بخش کشاورزی در چارچوب سازمان جهانی تجارت (WTO) از طریق بهینه سازی تجارت محصولات کشاورزی میسر می گردد.

افزایش بهره وری تولید، انتقال دانش تولید و سرریزهای تحقیق و توسعه در گرو گسترش تجارت کشاورزی قرار دارد، که علاوه بر تامین اهداف WTO، رقابت پذیری بین المللی محصولات مختلف را برای توسعه صادرات امکان پذیر می نماید.

چنانچه عوامل و مشکلات و محدودیتهای تاثیر گذار بر عرضه و تقاضای صادرات زعفران شناسایی شود و سپس در رفع و یا کاهش آنها اقداماتی صورت گیرد امکان بهینه سازی بازار صادرات در عرصه ی بین الملل بوجود خواهد آمد.

بازاریابی عملی است علمی و ترکیبی از استعداد، دانش، تجربه، هنر و مهارت که شامل سه رکن بازارشناسی، بازار رسانی و بازارداری است و مهمترین اهداف و وظایف آن شناخت نظام بازار و نیازمندان و پاسخگویی سریع و درست به آنها از طریق مبادله ای مطلوب که باعث رضایت خاطر خریدار و فروشنده و ایجاد روابطی پایدار با گروههای ذینفع گردد.

امروزه بازاریابی صرفا شکلی متمدنانه از جنگ است که در اغلب موارد با کمک واژه ها، ایده ها و تفکرات نظام یافته پیروز می شود. بازار به مثابه بستر ساز فعالیت های بازرگانی، اگر چه پیچیده ترین ابزار و فنون را در پردازش عملیاتی خود به کار گرفته است و از موجودیت فیزیکی، اکنون به واقعیت مجازی یا نامکانی تبدیل شده اما همچنان عامل پیوند حلقه های موجود در زنجیره داد و ستد محسوب می شود.

بازار شناسی و بازاریابی نیز به گونه ای تخصصی تر و پیچیده تر نقش تعیین کننده خود را در موفقیت یا عدم موفقیت تولید و عرضه محصول به بازار تداوم بخشیده و بی تردید از جایگاه حساس تری برخوردار شده است.

بازاریابی با توجه به تکنولوژی های پیشرفته اخیر به ناگزیر از چارچوب ایستا و سنتی خود بیرون رفته و فرایندی پویا و استراتژیک به خود گرفته است. دامنه حاکمیت بازاریابی پیش از مرحله طراحی و تولید محصول تا پس از مرحله مصرف را در برگرفته است.

در نتیجه در دنیای تجاری امروز بازاریابی سنتی دیگر جایی برای موجودیت ندارد. تکنولوژی پیشرفته ،گزینه ها و فرصتهای بسیار بیشتری را نیز فراهم کرده که منجر به ظهور پدیده نوینی بنام دموکراسی مصرف کننده شده و ارتباط متقابل عرضه کننده و مصرف کننده را سهولت بخشیده است.

صادرات زعفران

بخش عمده زعفران تولیدی ایران به کشورهای مختلف جهان صادر می گردد. داشتن دانش صادرات و فروش زعفران کمک قابل توجهی به داشتن سهم موثر در بازار جهانی می کند. بر طبق آخرین اطلاعات موجود از کل تولید، ۲۳۰ تن زعفران در سال ۱۳۸۴ میزان صادرات بالغ بر ۱۹۰ تن بوده است که معادل ۸۰٪ تولید کل زعفران ایران می باشد.

البته به دلیل وجود صادرات غیر رسمی، برآورد رقم صحيح صادرات به درستی امکان پذیر نمی باشد. روند تحول آماری صادرات زعفران نشان می دهند که مقدار صادرات ایران از ۱/۱ تن در سال ۱۳۵۰ به ۱۲۱ تن در سال ۱۳۸۰ رسیده است که بیان گر رشد متوسط سالیانه ای بالغ بر ٪۳۵۰ می باشد.

هر چند که بررسی ها نشان دهنده آن است که ایران با بیش از ۸۰٪ كل صادرات جهانی زعفران مقام اول را دارا می باشد. اما تا سال های ۱۳۶۵ صادرات این محصول کاملا سنتی و در حد بسیار ناچیز بوده است و از ۱۳۶۷ به بعد با اعمال برخی سیاست های تشویقی صادرات این محصول، شاهد رشد چشمگیری گردید. همچنین اعمال برخی سیسات های نادرست مانند نرخ ارز صادراتی و یا برقراری پیمان ارزی در سال ۱۳۷۴ صادرات زعفران را تا حد ۵۰٪ کاهش داده و به ۳۱/۶ تن رسانیده، بدیهی است حذف این مقررات، مجددا موجب افزایش صادرات این محصول گردید.

به گونه ای که در سال ۱۳۸۰ بالغ بر ۱۲۱ تن و در سال ۱۳۸۴ به رقم بی سابقه ۱۹۰ تن صادرات به آن افزایش یافت. در بین وارد کنندگان زعفران ایران، امارات متحده عربی با بیش از 60 تن، حدود ۴۷٪ از کل صادرات زعفران ایران را به خود اختصاص می دهد.

هرگاه به جدول صادرات زعفران توجه شود ملاحظه می شود که زعفران در سال ۱۳۶۲ کیلویی ۹۲۷ دلار به فروش رسیده و به جای اینکه در طی سنوات قیمت آن مانند ایران مرتبا افزایش یابد، مرتبا کاهش پیدا کرده به طوری که در سال ۱۳۸۴ به ۴۸۲ دلار با ۵۰٪ افت رسیده است. در ایران قیمت زعفران در ظرف ۴۰ سال از مثقالی یک تومان به مثقالی ۲۲.000 تومان در سال ۱۳۸۸ افزایش داده شده اما قیمت زعفران صادراتی در ظرف ۳۰ سال از ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۸ بیش از ۱۰٪ افت داشته است.

البته این روند امروزه کمی بهبود یافته به طوری که ایران در سال ۹۰ با سطح زیر کشتی در حدود ۶۶۴۹۷ هکتار و تولید سالیانه ۲۱۵۰۶۵ کیلوگرم، از نظر کمیت و کیفیت، بزرگترین تولید کننده زعفران در سطح جهان بود. استان خراسان رضوی با سطح زیر کشت ۴۹۱۹۸ هکتار سطح زیر کشت و تولید ۱۴۸۰۰۰ کیلوگرم، رتبه اول را دارا می باشد.

طبق آمار کمرگ جمهوری اسلامی ایران، در سال ۱۳۹۳، بیش از ۱۵۸ تن زعفران از کشور صادر شده که در مقایسه با سال ۱۳۹۲، حدود ۱۶٪ افزایش داشته است. طبق آمار سازمان جهانی غذا و کشاورزی ملل متحد، سهم تولید زعفران ایران ۲۴۰ تن است که نشان می دهد حدود ۳۰-۲۰٪ زعفران در داخل مصرف می شود و مابقی صادر می گردد.

میزان صادرات کشورهای صادر کننده زعفران در سال ۲۰۱۱ میلادی (کمرگ جمهوری اسلامی ایران)

ایران به عنوان اولین کشور تولید کننده زعفران (۹۳/۷٪ از کل تولید زعفران) و یونان با تولید ۷/۵ تن در رتبه دوم قرار دارد، و مراکش و هند تولید ۳/۲ تن به صورت مشترک، در رده سوم قرار دارند. کشورهای یونان، مراکش و هند، جزء تولید کنندگان زعفران هستند، اما جایگاهی در صادرات این محصول ندارند.

جمهوری اسلامی ایران در سال ۱۳۹۳ به ۵۶ کشور دنیا زعفران صادر کرده است. در آمارهای جهانی در سال ۲۰۱۱، حجم تجارت زعفران بالغ بر ۳۸۰ میلیون دلار بوده که ایران تولید کننده اصلی این محصول در جهان و بزرگترین صادر کننده آن می باشد.

افغانستان نیز در لیست صادر کنندگان زعفران قرار دارد.میزان سطح زیر کشت زعفران در افغانستان از ۱۶ هکتار به ۱۶۱ هکتار افزایش یافته که منجر به افزایش تولید از ۶۰ کیلوگرم به ۴۰۰ کیلوگرم از سال ۲۰۰۴ به ۲۰۰۷ شده است.

متاسفانه بیش از ۹۰٪ صادرات زعفران به صورت فله به کشورهای اروپایی خصوصا اسپانیا صورت می گیرد، و پس از فرآوری به عنوان تولید داخلی آنها به سایر کشورها صادر می شود. این مسئله موجب می شود ایران از ارزش افزوده بازار جهانی زعفران بی نصیب بماند. جمع آوری زعفران فرآیندی زمان بر و پر هزینه است. کاهش زعفران اروپایی تا حدود زیادی به خاطر هزینه بالای کارگر و زحمت بالای تولید آن است.

طبق آمارهای جهانی، امارات، اسپانیا، ایتالیا، آمریکا و فرانسه عمده ترین خریداران زعفران ایران هستند. کشورهای اروپایی چون اسپانیا، هلند، فرانسه، پرتغال، آلمان و سوئیس، زعفران ایران را خریداری می کنند. نکته جالب در مورد خریداران زعفران این است که این کشورها عمدتا زعفران تولید شده ایران را فرآوری و آن را صادر می کنند.

علی هذا باز هم توصیه می شود صادرات تحت نظر سازمان واحدی مثلا با نام سازمان نظارت بر تولید و صادرات زعفران و یا اتحادیه زعفران کاران ایران و یا هر نام دیگری باشد و این سازمان او اجازه ندهد زعفران به صورت فله صادر شود و ثانيا باید هر محموله صادراتی با مهر موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی و سازمان استاندارد جهانی (ایزو) و ذکر درصد عناصر اصلی آن شامل کروسین، پیکرو کروسین، سافرانال، درصد رطوبت و سال تولید و محل تولید آن باشد.

در ضمن سازمان واحد نظارت بر تولید و صادرات زعفران باید براساس شناختی که از افراد دارد به آن ها اجازه صادرات زعفران بدهد. باید دانست که مشتریان محق به دریافت بهترین محصول در مقابل قیمتی که می پردازند هستند. از طریق بازاریابی اجتماعی و ارتباطات صحیح صادر کنندگان زعفران باید بیاموزند که چگونه یک محصول خوب را از بد تمیز دهند، آن ها باید بدانند که فقط محصول خوب و شناخته شده را باید از توزیع کنندگان و خرده فروشان شناخته شده و قابل اطمینان خریداری کنند.

عوامل موثر بر افزایش صادرات زعفران ایران به سایر کشورهای جهان

نام و نشان بین المللی زعفران (International branding)

ایجاد یک نام تجاری ملی (brand) برای فروش زعفران ایران به منظور تثبیت و توسعه جایگاه زعفران ایران در جهان یک الزام بوده و نه تنها کار بر روی برند ملی ضروری است، بلکه باید بازار هدف زعفران ایران گسترش یابد و هر سال حدود ۲۰۰ تن زعفران می توان صادر کرد.

با توجه به اینکه برای نام و نشان یک کالا گویای اطلاعات زیادی درباره کالا به مشتری است. اطلاعاتی از قبیل اینکه محصول قدیمی است یا جدید، مدرن است یا سنتی، داخلی است یا خارجی، گران است یا ارزان، بادوام است و غیره.

به همین دلیل استراتژی موضع گیری (positioning Strategy) و انتخاب بازار هدف برای محصول وابستگی زیادی به نام خاص آن دارد. انتخاب نام و نشان در بازار بین المللی حساسیت زیادی دارد. باید دقت و وسواس خاصی از نظر معنا و تلفظ با توجه به زبان بازار هدف مورد بررسی قرار گیرد.

برخی نام ها در زبان های دیگر غیر قابل تلفظ و یا مشکل بوده و در برخی زبان ها مفهوم ناخوشایند و زشتی پیدا می کند. در بعضی از مناطق دنیا از بعد سیاسی مشکل ایجاد می کند پس بایستی در انتخاب نام و نشان در هر کشور تحقیقات لازم انجام گیرد و سپس یک نام و نشان خاص برای زعفران ایران انتخاب شود.

1. باعث شناخت جهانی محصول و ایجاد یک تصویر ذهنی یکسان بین المللی برای زعفران ایران می شود.
2. هرچند ایجاد یک نام بین المللی برای زعفران ایران ارزان نخواهد بود اما به دلیل اینکه دیگر مجبور نخواهد بود که برای هر بازار جدید خارجی نام جدیدی انتخاب گردد و در نتیجه باعث صرفه جویی در پول و زمان میشود.
3. نام یکسان جهانی برای زعفران به دلیل پوشش وسیع رسانه های گروهی از نظر تبلیغات موثر است.

با توجه به اینکه برای بعضی محصولات انتخاب یک نام خاص برای تمامی کشورهای جهان به دلایل سیاسی و یا فرهنگی و زبانی مقدور نیست ولی برای زعفران اینگونه مشکلات بسیار کم می باشد.

استراتژی های نامگذاری خصوصی (Private Branding Strategies)

منظور از نامگذاری خصوصی این است که زعفران در اختیار یک شرکت و یا شخص ثالثی قرار گیرد تا با نامی که او برای زعفران ایران انتخاب کرده بفروش برسد. این استراتژی در بازارهای بین المللی رواج داشته و ممکن است در بسیاری از موارد به نفع تولید کننده نیز باشد.

در مورد زعفران ایران این روش از دیر باز در بازار جهانی رواج داشته است. در این روش تولید کنندگان و یا شرکت های تجاری داخلی که از مهارت های تولیدی بالایی برخوردار هستند اما دسترسی به بازارهای خارجی به دلایل مختلف را ندارند دارای مزیت زیادی می باشد.

زعفران ایران از دیر باز از این نوع استراتژی برخوردار بوده و کماکان نیز برخوردار است. توزیع کنندگان محلی و یا شرکت هایی که دارای شبکه توزیع و بازاریابی گسترده هستند باعث می شوند تولید کنندگان و تجار زعفران از طریق دسترسی به بازار های آماده فروش بالایی داشته باشند و ریسک شکست آنها از بین برود.

برخی از شرکتهای ژاپنی با استفاده از این نوع راهکار توانسته اند به بازارهای اروپا و آمریکا راه یابند و سود بالایی نصیبشان گردد.

نامگذاری خصوصی برای تولید زعفران ایران با توجه به سود برای تجار داخلی دارای معایبی نیز هستند. تولید کننده و یا تجار زعفران متکی به توزیع کننده میگردد و فقط به صورت غیر مستقیم بر روی فعالیت های بازاریابی تاثیر می گذارد. به همین دلیل اکنون متوجه شده اند که جهت سود آوری در دراز مدت بهتر است که زعفران را را با نام خود به بازار جهان شناسانده و به فروش برسانند.

کانال های توزیع جهانی زعفران

جهانی شدن بازارها و تمایل به ماندن و رشد موجب شده است که شرکت ها عملیات خود را در اکثر کشورها گسترش دهند. شرکت هایی که به شکل جهانی فعالیت می کنند به ندرت عملیات خودرا در یک کشور بصورت مستقل انجام می دهند.

عملیات تامین منابع، تولید و بازاریابی در میان کشورهای مختلف معمولا به هم متصل شده اند. زعفران نیز از این گونه جهانی شدن بهره برده و برای تبدیل به محصول نهایی که همان بسته بندی و توزیع گسترده در دنیا است در کشورهای مختلف انجام میگیرد.

تولید در ایران انجام می شود جهت تبدیل و بسته بندی به کشور دیگری منتقل میشود و محصولات بسته بندی و نهایی شده در کشورهای دیگر و توسط شرکت های معتبر فروخته میشوند. این موضوع نشان دهنده بین المللی بودن زعفران ایران است.

انتقال و نحوه فروش زعفران به دو صورت انجام می شود.

١- انتقال مواد خام از یک کشور به دیگر کشورها برای بسته بندی و یا تولید محصولات جانبی به این جابجایی انتقالات، جریان جهانی مواد گفته می شود .

زعفران نیز بعنوان یک کالای صادراتی و بازار رسانی جهانی از این نوع انتقال و جابجایی برخوردار بوده و کماکان برخوردار است. در سال های گذشته اکثرا زعفران ایران بصورت فله ای یا بعبارت دیگر ماده خام به کشورهایی از قبیل امارات متحده عربی ، اسپانیا و ایتالیا و چندین کشور دیگر صادر می شد و تجار آن کشور عملیات بسته بندی و درجه بندی را انجام می دادند و به بازارهای بین المللی صادرات مجدد میکردند و یا در داخل کشور خود بفروش می رساندند.

متاسفانه بدلیل ضعف سیاست تجارت بین المللی ایران و همچنین کمبود سرمایه گذاری در زمینه بسته بندی و … نام کشور تولید کننده نیز کشور خودشان را درج و بنام برند خود به فروش می رساندند. ضایعات و پسماندها و همچنین جنس های نامرغوب را بنام ایران و برای خراب کردن نام ایران استفاده می کردند.

۲- انتقال محصولات از کشوری که در آنجا بسته بندی و به محصول نهایی تبدیل شده به کشوری که باید در آنجا به فروش برسد.

به این جابجایی توزیع جهانی محصولات گفته می شود. در زمینه توزیع جهانی زعفران در سال های اخیر برنامه ریزی های لازم انجام شده است و در حال انجام می باشد. بعضی از شرکت های زعفران با بسته بندی مناسب در کشور مبادرت به صادرات و توزیع آن در کشورهای مختلف کرده اند.

بعضی از شرکت های خارجی نیز با تهیه بسته های مورد نیاز خود و ارسال آن به شرکتهای داخلی بصورت سفارشی و بصورت بسته بندی زعفران ایران را با همکاری تجار انجام می دهند . یکی از دلایل عمده این شرکت های سفارشی جلوگیری از صادرات فله ای است و گمرک ایران اجازه صادرات بیشتر از ۱۰گرم را نمی دهد.

یعنی بایستی زعفران در بسته های کمتر از ۱۰ گرم صادر شوند. مدیریت موثر انتقال محصولات از کشوری به کشور دیگر و تحویل آن محصولات به مصرف کنندگان یک کشور به آگاهی کاملی از کانالهای جهانی توزیع و عملکرد نیاز دارد.

واسطه های کانال بازار رسانی بر دو گونه اند

• واسطه های تاجر MERCHANT MIDDLEMeN : واسطه های تاجر سازمانهای تجاری مستقلی هستند که جهت سود به فعالیت های بازرگانی می پردازند. آنها کالا را می خرند و ریسک آن را به عهده می گیرند.
• واسطه های نماینده agent middlemen : واسطه های نماینده، مالک محصول نمی شوند بلکه بعنوان نماینده تولید کننده به مذاکره جهت انعقاد قرارداد می پردازند و یا خریدار و تولید کننده را به هم معرفی می کنند .

کشش قیمتی زعفران

کشش درآمدی مصرف کننده در بازارهای داخلی و خارجی نسبت به قیمت زعفران منفی است، به عبارت دیگر با افزایش قیمت زعفران تقاضا برای مصرف آن کاهش می یابد و با کاهش قیمت آن تقاضا برای زعفران افزایش می یابد.

از این رو بسیاری از آشپزخانه ها و خانوارهای داخلی که از زعفران به عنوان چاشنی و رنگ و طعم غذا استفاده می کنند آن را کاهش داده و یا حذف کرده اند و همچنین کارخانه ها و صنایع غذایی که از زعفران به عنوان مواد اولیه در فرآیند تولید بهره می گیرند با افزایش بی رویه قیمت آن این محصول را از چرخه تولید خود حذف و رنگ های مصنوعی را جایگزین آن می کنند.

این موضوع در سالهای اخیر که قیمت زعفران افزایش زیاد و بی سابقه ای را داشته است در بازار های داخلی و خارجی اتفاق افتاده است. بر همین اساس متاسفانه طی روند نزولی صادرات در سه سال اخیر بازارهای شرق آسیا به طور کل از دست خارج شد و دیگر بازارهای صادراتی نیز محدود شده اند.

با نگاهی اجمالی به صادرات زعفران طی سال های اخیر نشان می دهد که صادرات زعفران در سال ۸۶ حدود ۷۶ تن به ارزش ۵۰ میلیون و ۵۳۵ هزار دلار برآورد شده است که نسبت به سال ۸۵ به میزان ۴۷ درصد و نسبت به سال ۸۳ به میزان 58.8 درصد کاهش نشان می دهد.

از نظر ارزش نیز، ارزش زعفران صادراتی کشور در سال ۸۶ نسبت به سال ۸۳ حدود ۴۷ درصد کاهش یافته و از ۹۵ میلیون و ۱۵۵ هزار دلار در سال ۸۳ به ۵۰ میلیون و ۵۳۵ هزار دلار در سال ۸۶ افت نشان می دهد.

کاهش صادرات در پی افزایش بی رویه قیمت این محصول صورت گرفته و بسیاری از کشورهای مصرف کننده نیز به واسطه همین قیمت بالا، زعفران را از فهرست سبد مصرفی خود حذف کرده که در این راستا صادرات زعفران به بازارهای شرق آسیا که بزرگ ترین بازارهای صادراتی ما بودند، قطع شده است.

مدیریت بر تجارت جهانی زعفران

امروزه تجارت مقوله جهانی است که قطعا می بایست از قواعد تجاری جهان تبعیت نمایید. تجارت زعفران در کشور ما می تواند به عنوان الگویی در فرآیند تجارت جهانی مورد مطالعه قرار گیرد. زعفران در ایران با وجود نقاط قوت فراوان ذاتی مانند سابقه تاریخی، سطح وسیع زیر کشت و حجم بالای تولید، کیفیت آن در سال های اخیر با چالش هایی همراه بوده است.

در طی سال های اخیر، هرساله کشور، مردم، زعفران کاران، تجار، صادر کنندگان، مدیران اجرایی و سیاسی با دغدغه های رکود و ورشکستگی زعفران کاران، گرانی و افزایش بی رویه قیمت ها بخصوص در سالهای اخیر، احتکار تقلب و قاچاق زعفران دست به گریبان می باشند.

اولین قاعده در تجارت امروز توان رقابت پذیری در عرضه، تقاضا و تامین استانداردهای جهانی است که در حقیقت شرط اول ورود به تجارت جهانی است. در اقتصاد بقا و توسعه هر محصول متکی به توسعه تجاری و در اختیار گرفتن سهم بیشتر بازار جهانی و صادرات آن می باشد. توسعه و شکوفایی صنعت زعفران در ایران در گرو صادرات و ارزش افزوده صادراتی آن است.

مدیریت تجارت زعفران در ایران می بایست بر مبنای تجارت جهانی تعریف و سازماندهی گردد. فقدان استراتژی جهانی زعفران ، ایران را متحمل زیان های هنگفت نموده است و مانع اصلی توسعه پایدار صنعت و تجارت زعفران گردیده و عامل اصلی بحران تجاری در زعفران ایران بحساب می آید.

بررسی و بازخوانی سیاست ها و رویکردهای تجاری زعفران بویژه در دو دهه اخیر بیانگر فقدان استراتژی تجاری در صنعت زعفران است. در دو دهه گذشته علیرغم سیاستهای حمایتی فراوان از تجارت زعفران در کشور ما ، صنعت زعفران توسعه تجاری پایداری را تجربه نکرده است.

ایران تنها کشوری است که در تولید و صادرات زعفران در جهان مزیت مطلق را دارا میباشد. در حدود ۹۶درصد زعفران دنیا در ایران تولید میشود و از این مقدار ۹۸ درصد تولید در خراسان بزرگ و توسط حدود دو میلیون نفر تولید و به بازار جهانی و داخلی عرضه میگردد.

ولی به خوبی نتوانسته ایم از این مزیت مطلق استفاده کنیم و ارزش افزوده صادرات این محصول را نصیب کشور نماییم. راهکارهای موثر جهت حفظ و توسعه بازارهای جهانی عبارتند از:

• تولید محصول با کیفیت و استاندارد
• بازارهای مناسب و شناخت بازارهای جدید

یکی دیگر از مشکلات اصلی ما در بحث تولید و عرضه زعفران، بازاریابی مناسب این محصول است. با توجه به اینکه قسمت اعظم زعفران دنیا در کشور ما تولید می شود، ضروری است که مبحث بازاریابی این محصول نیز توسط ایران اداره و ساماندهی شود.

ایران نیز می تواند مانند بعضی کشورها همه ساله با برگزاری جشن و فستیوال بین المللی زعفران نگاه تمامی خریداران را به خود جلب کرده و به شناخت صحیحی از نیازهای متقاضیان و بازارها بپردازد.

دلیل مصارف خوراکی و دارویی زعفران، این محصول مورد توجه بسیاری از مردم جهان قرار دارد. طبق آمار موجود، ایران در تولید این محصول نه تنها مزیت نسبی بلکه از مزیت مطلق هم برخوردار می باشد، لذا می توان با تولید و صادرات آن منابع ارزی فراوانی را عاید کشور نمود.

تامین انتظارات بازار جهانی

زعفران ایران از لحاظ کیفیت ذاتی دارای سابقه تاریخی خوبی است، اما رقابت جهانی در کیفیت عمومی مانند بهداشت در فرآوری، رنگ، طعم و مزه، کیفیت بسته بندی عوامل اصلی در حضور پایدار در بازار جهانی است. صنعت زعفران ایران در سال های اخیر توسعه کیفی قابل قبولی را داشته است اما شکوفایی اقتصادی زعفران ایران در گرو ارزش افزوده صادراتی آن است.

عدم ثبات و نوسانات پی در پی تهدید جدی برای صنعت زعفران است. توسعه استانداردهای کیفیت زعفران ایران از طریق سازمان تجاری زعفران ایران قابلیت توسعه پایدار تری دارا میباشد. انتقال انتظارات جهانی و آموزش های لازم در ابعاد استانداردهای جهانی، بهداشت، ذوق و سلیقه، ذائقه جهانی و بسته بندی از طریق اتحادیه ها عملی تر است.

رقابت تولید کنندگان جهانی زعفران در تولید، بازاریابی و بازارسازی

رقابت محور اصلی تجارت و بازرگانی است و تجارت جهانی زعفران از این قاعده مستثنی نیست. ایران با تولید حدود ۹۶ درصد زعفران جهان بالاترین دست را در تجارت زعفران دارا است. تولید بالا و هزینه تمام شده آن برگ های برنده زعفران ایران است.

رقبای اروپایی تولید کننده زعفران در اروپا چه از بعد محدودیت سطح زیر کشت، گران بودن دستمزد در رقابت با زعفران ایران دچار مشکل بنیادی هستند. تولید پایین و دستمزد بالا از موانع اصلی تولید زعفران اروپا است. نقاط قوت رقبای اروپایی ( اسپانیا، یونان و..) رونق اقتصادی زعفران در اروپا قیمت بالای زعفران (تولید پایین)، تکنولوژی و دانش فنی روز در بسته بندی، تبلیغات، دسترسی آسان و گسترده به بازار جهانی تجارت الکترونیک توسعه یافته و خرید انلاین است.

رقیب آسیایی زعفران ایران کشمیر بوده که اصلی ترین رقیب زعفران ایران از لحاظ شباهت تقریبی اکوسیستم منطقه ای (کیفیت)، و جغرافیای اقتصادی نیروی کار و دستمزد ،هزینه تمام شده است. اما زعفران کشمیر یعنی اصلی ترین رقیب زعفران ایران تحت تاثیر تولید بالا و قیمت پایین زعفران ایران حتی در بازار هند دچار انفعال شدید و حتی ورشکستگی است.

فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک زعفران ایران باید بسوی توسعه فناوری اطلاعات و تجارت الکترونیک به عنوان دو زیرساخت اصلی تجارت جهانی قدم بر دارد .

در مواجهه با توسعه جهانی کشت زعفران ، کشور ما با چند گزینه روبرو است :

١- مقابله با توسعه کشت منطقه ای و جهانی زعفران

به نظر میرسد مقابله با توسعه کشت زعفران مانند ممنوعیت خروج پیاز زعفران در دراز مدت امکان پذیر نمی باشد، چرا که با توجه به جهانی شدن ارتباطات و اقتصاد ایجاد محدودیت منتفی است. به فرض در صورت اراده توسعه کشت زعفران ایران تنها تولید کننده زعفران نمیباشد و امکان خرید و تکثیر پیاز زعفران از کشمیر، اسپانیا، مراکش، یونان به راحتی امکان پذیر است.

از طرف دیگر با توجه به توسعه فن آوری مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی امکان تولید پیاز زعفران سازگار با هوای معتدل و همچنین شناسایی ژن های مسوول عطر و طعم و حتی رنگ زعفران امکان ایجاد ژن نوترکیبی در بقیه محصولات کشاورزی مانند برنج و گندم در سالهای آتی دور از انتظار نیست. لذا سیاست مقابله با توسعه جهانی کشت زعفران سیاست انفعالی است و نمی تواند در دراز مدت موثر باشد.

۲- آمادگی و پاسخ به توسعه منطقه ای و فناوری مهندسی ژنتیک در زعفران

بیانگر این حقیقت است که تجارت جهانی زعفران تجارت سودمندی برای سالهای آینده خواهد بود. وضعیت زعفران ایران می بایست ضمن آمادگی با شرایط جهانی نسبت به تقویت سازمان تجارت زعفران اقدام نماید. تولید بالای زعفران با کیفیت ایران، برگ برنده ای است که نباید به رقبا سپرد. تقویت اتحادیه های زعفران موجب ارتقای کیفی زعفران ایران خواهد شد.

توسعه صنایع و فن آوری بسته بندی، صنایع تبدیلی ارکان اصلی تجارت زعفران ایران است. کار بر روی توسعه تجارت الکترونیک در تجارت زعفران که نقطه قوت رقبای اروپایی زعفران ایران است. گامی بزرگ در توسعه بازاریابی و حفظ بازار جهانی زعفران ایران است.

مدیریت سازمان تجاری زعفران در کشور می بایست با درک موقعیت جهانی در راه احیای اعتلای جایگاه جهانی بویژه بدست گرفتن قدرت تعیین قیمت جهانی زعفران به عنوان بزرگترین تولید کننده جهان و قطب زعفران جهان قدم بر دارد.

می بایست فعالیت هایی در زمینه انسجام بخشی زعفران انجام شود به طوری که در حوزه بین المللی مفهوم داشته باشد. یک سازمان باید تمامی مباحث مربوط به زعفران نظیر پژوهشکده، تولید، تکنولوژی، فرآوری، بسته بندی و بحث پزشکی این محصول را تحت پوشش قرار دهد تا بعد از تعدیل این سیاست های کلان، اجرای آن را به بخش خصوصی واگذار نماید و در تمامی حوزه ها حرکت در چارچوب این استراتژی صورت گیرد.

شوراهای بازاریابی یکی از راهکارهای سیاستی در این زمینه است که می تواند بسیاری از مشکلات موجود حوزه های ۳ گانه تولید، بازاریابی و صادرات زعفران و محصولات تبدیلی آن را برطرف و عملا بازاریابی را از حالت نامطمین و ریسکی خارج کند.

پیشنهاد می شود در این سازمان که متشکل از خود تولید کنندگان خواهد بود، یک قیمت پایه برای زعفران پیشنهاد شود و تولید کنندگان بر اساس آن، محصول زعفران خود را به این سازمان خواهند فروخت. از اصلی ترین نتایج اجرایی شدن چنین ساختاری حذف واسطه ها، امکان انجام فعالیت های تولیدی توسط خود کشاورزان، افزایش درآمد کشاورزان، کاهش ریسک تولیدی و بازاریابی، کاهش نقش حمایتی دولت و افزایش نقش هدایتی و ارشادی دولت در تولید و بازاریابی زعفران است.

اگر کاهشی در زمینه صادرات ایران و یا خرید زعفران توسط تاجر خارجی صورت گیرد، حداکثر به میزان ۳۰ درصد خواهد بود، طرف خارجی که خریدار زعفران کشور است، نیازمند محصولی با کیفیت و قیمتی خاص است، که این نیاز مبتنی بر تقاضای مصرف کننده داخلی آنها است.

در خصوص قدرت رقابتی ایران برای صادرات زعفران ما در گذشته هم چندان قدرت رقابتی، قدرت چانه زنی و یا توان گرفتن بازار زعفران را نداشتیم، بلکه همواره یک بازار ثانویه بودیم و اسپانیا به صورت عمده و یا چین و امارات و کشورهای دیگر خریدار محصول ایران بودند.

گرچه در مجموع سطح صادرات زعفران کشور ممکن است به علت افزایش قیمت و یا کاهش عملکرد، کاهش یابد اما طرف خارجی چندان توان مقاومت در برابر عدم خرید محصول ما را نخواهد داشت و مجبور به خرید خواهد شد، زیرا در داخل تعهداتی به مصرف کننده دارد که باعث می شود جریان صادرات زعفران کشور به زودی شتاب گیرد، ولی قدرت رقابتی خود را باز نخواهد یافت.

در رابطه با تاثیر این افزایش قیمت مبنی بر ترغیب کشاورزان برای کشت زعفران، تاثیر افزایش قیمت سال قبل بر توسعه زیر کشت در شهرستان هایی که مراکز اصلی تولید بودند نسبتا بالا بوده است زیرا قیمت می تواند نقش کاتالیزوری داشته و این فرآیند را تسریع کند.

قیمت، مهمترین عامل انگیزشی برای فعالیت کشاورزان است

افزایش قیمت در بازارهای جهانی دارای سقف خاصی است به طوری که این افزایش قیمت، بر روی بازارهای محصولات ثانویه زعفران نظیر کاربرد دارویی آن اثر خواهد گذاشت. در حال حاضر افزایش قیمت روی رقابت تاثیر نخواهد گذاشت، زیرا بازاری برای زعفران وجود ندارد. در صورت تحریک بازارها، سطح زیر کشت و تولید این محصول افزایش یافته و مانع از کاهش قیمت خواهد شد.

هنگامی که بحث قدرت رقابتی، حضور و قیمت در بازارهای جهانی مطرح می شود، برخی کشورهای بزرگ به دلیل داشتن اقتصاد بزرگ، حضور قوی تر و تاثیرگذاری بالاتری روی قیمت و بازار این محصول می توانند داشته باشند.

با تاکید بر تدوین استراتژی ماندگاری و ثبات در بازار زعفران، ورود کشورهای خارجی در این عرصه معلول چند رفتار تجاری کشور در گذشته است، که نبود سازمان و تشکیلات واحد و صادرات انفرادی در مجموعه هایی متعدد به صورت موازی که فعالیت صادرات را با کیفیت های مختلف انجام می دادند، نبود استراتژی در عرصه تولید، فرآوری، بسته بندی و پاسخگویی به کلیه نیازهای بازارهای خارجی زعفران و عدم شناخت از بازارهای هدف خارجی، از دلایل ورود آنان به بازار زعفران است.

کشورهای اروپایی و توسعه یافته دارای ساختارهای خاص خود بوده و نحوه خرید و صادرات زعفران در آن چندان ساده نیست، به علاوه نبود هماهنگی بین دستگاهها در چند سال اخیر مشکل دیگری است، به گونه ای که خارجیان به راحتی وارد بازار ایران می شوند و مجموع این عوامل باعث می شود که دنیا شناخت چندانی از زعفران ایران نداشته باشد.

یکی دیگر از مشکلات بازار زعفران ورود زعفران تقلبی به بازار این محصول است. زعفران تقلبی دو دسته است، اول نوعی گیاه است که در ایران رشد می کند و به دلیل شباهت هایش با زعفران وارد فرآیند می شود و دسته دوم استفاده از تکنولوژی های ویژه برای تهیه زعفران مصنوعی است، که وارد بازار شده و تشخیص آن بسیار مشکل است.

هر عملی که موجب ایجاد شوک در بازار کیفی زعفران شود، می تواند روی قیمت زعفران و وجهه ایران در بازارهای جهانی تاثیر بگذارد. از آنجا که زعفران ایرانی با کیفیت مرغوب و قیمت بسیار پایین تر از تولیدات اروپایی در بازار جهان در دسترس است، همین امر باعث شده که رقیب سرسختی برای زعفران اروپایی به شمار بیاید.

آنها ایران را رقیب سرسختی برای خود می دانند و به دنبال راه حلی برای محدود کردن بازار فروش زعفران ایرانی در اروپا هستند؛ از این رو کشورهای ایتالیا، اسپانیا و یونان در جزیره ساردینیای ایتالیا قراردادی برای محدود کردن بازار زعفران ایرانی در اروپا، به امضا رساندند.

ایتالیا، اسپانیا و یونان به دنبال راه حلی در سطح اتحادیه اروپا هستند تا زعفران ایرانی بازار فروش خود را از دست بدهد. هم چنین در این قرارداد خاطرنشان شده که با یافتن شیوه ها و تکنیک های جدید بازاریابی، با محصولات ایرانی به مقابله بپردازند.

این در حالیست که ۳۵ هکتار زمین در جزیره ساردنیای ایتالیا به کشت زعفران اختصاص دارد و ۲۰۰ نفر برای تولید آن مشغول به کار هستند. زعفران ساردینیا مرغوب ترین و گران ترین زعفران اروپاست که هر گرم آن به ارزش پنج یورو در بازار به فروش می رسد که این رقم در فروشگاههای زنجیره یی گاهی به هشت تا ۱۴ یورو نیز می رسد.

قیمت زعفران اسپانیا در بازار اروپا یک و نیم یورو برای هر گرم است که گاهی این رقم به دو و نیم یورو نیز می رسد. پایین ترین قیمت زعفران اروپا را یونان دارد که یک گرم زعفران آن به ارزش ۸۰ سنت در بازار به فروش می رسد، البته گاهی این رقم تا سه تا چهار یورو نیز بالا می رود.

تولید کنندگان زعفران اروپا معتقدند که قیمت بسیار نازل زعفران ایران در بازار، صدمات زیادی به آنان وارد کرده، به همین دلیل به دنبال راه حلی برای کنار گذاشتن این رقیب هستند.

آمار کلی صادرات زعفران در سال ۱۳۹۲

ردیف	نام کشور	وزن (کیلوگرم)	ارزش ریالی	ارزش دلاری
1	امارات متحده عربی	53808	۱۹۹۷۹۶۸۸۷۴۹۹۴	۸۰۳۰۸۳۰۲
2	اسپانیا	35421	۱۳۷۱۳۰۹۱۶۵۰۱۸	۵۵۰۲۰۲۸۱
3	عربستان سعودی	11987	۳۶۴۳۹۷۰۹۶۷۰۹	۱۴۶۷۹۲۱۴
4	هنگ کنگ	6183	۲۳۴۶۹۳۵۸۸۵۳۸	9۴۴۲۹۱۸
5	هند	5103	۱۹۷۳۴۵۹۰۰۵۳۰	۷۹۵۱۸۴۴
6	چین	4738	۱۸۱۳۲۴۵۰۳۸۹۶	۷۳۰۵۹۵۰
7	ایتالیا	3975	۲۳۸۱۹۸۸۸۷۲۸۳	۹۵۴۲۳۸۰
8	آلمان	2199	۸۹۳۶۶۵۶۶۹۸۸	۳۵۹۷۱۱۸
9	قطر	1683	۶۴۷۷۳۰۹۸۰۵۱	۲۶۰۱۱۳۴
10	سوئد	1231	۴۰۲۲۸۱۱۲۸۸3	۱۶۱۴۷۹۶
11	تایوان	1077	۳۹۰۰۲۲۷۶۰۵۸	۱۵۶۵۶۳۳
12	فرانسه	877	۲۷۷۰۷۲۸۸۶۳۲	۱۱۱۶۴۵۳
13	کویت	554	۲۱۲۱۴۲۰۴۷۵	۸۵۲۹۱۷
14	بحرین	418	۱۲۱۲۲۱۲۵۷۱۴	۴۸۸۷۲۵
15	ژاپن	317	۱۲۹۸۷۴۶۵۴۰۲	۵۲۳۸۲۱
16	انگلستان	297	۱۳۲۶۶۸۲۱۵۸۶	۵۲۹۷۵۸
17	استرالیا	275	۱۲۱۸۰۱۷۵۴۸۹	۴۹۱۴۵۲
18	کانادا	195	۸۸۲۹۲۲۱۵۸۵	۳۵۵۷۸۳
19	افغانستان	460	۶۳۰۳۰۳۱۶۰۰	۲۵۳۹۰۵
20	عمان	157	۶۲۱۹۵۸۸۱۳۵	۲۵۰۵۹۳
21	شرکت خدمات فرودگاهی فراجم	146	۱۱۴۰۷۵۵۰۷۷۶	۴۵۹۶۲۳
22	ترکیه	145	۵۷۸۰۱۲۸۰۲۶	۲۲۹۹۹۵
23	سنگاپور	118	۵۰۵۸۹۳۶۳۳۳	۲۰۳۶۵۸
24	بلژیک	112	۴۶۵۲۴۵۱۷۸۴	۱۸۷۴۳۴
25	مالزی	60	۲۵۰۴۲۱۲۲۸۶	۱۰۰۸۱۴
26	موریس	51	۲۱۶۸۶۱۴۷۷۳	۸۷۹۲۳
27	سوئیس	43	۱۶۶۳۱۸۷۹۴۰	۶۶۷۱۵
28	تاجیکستان	40	۱۵۴۶۲۰۹۶۰۰	۶۲۴۰۰
29	آفریقای جنوبی	34	۱۴۶۷۳۶۱۴۱۰	۵۹۲۶۹
30	نپال	21	۷۹۴۶۱۵۶۴۰	31980
31	عراق	19	77۳۴۸۲۲۳۸	۳۱۱۵۶
32	فیلیپین	15	۶۳۹۴۲۶۳۷۲	25857
33	فدراسیون روسیه	14	۱۱۷۹۱۷۸۸۷۵	47375
34	سری لاتکا	9	3۴۸۰۰۹۴۸۰	14040
35	مجارستان	8	۳۱۶۹۰۹۰۰۸	12792
36	یونان	8	۳۱۷۲۶۱۱۱۸	12774
37	جمهوری چک	7	۲۸۶۲۴۳۱۸۷	11458
38	اتریش	6	۳۳۵۷۰۸۲۷۱	13515
39	استونی	6	۵۳۳۳7773۶	21508
40	فروشگاه آزاد شاهد	5	۲۰۹۷۴۸۱۹۰	8461
41	اسکاتلند	4	۱۷7۵۷7۳۴۶	6744
42	نروژ	4	۳۶۹۴۷۰۱۶۰	14904
43	اردن	4	۲۷۷۱۶۱۹۸۵	10731
44	ایالات متحده آمریکا	4	۱۵۷۹۳۸۹۹۰	6354
45	لهستان	3	۱۳۲۰۱۸۹۶۹	5301
46	برزیل	3	۱۱۷۵۰۷۱۳۸	4731
47	بنگلادش	2	۷7۸۴۴۰۰۰	3120
48	بوسنی و هرزگوین	1	۵۰۰۹۱۰۰۶	2022
49	تایلند	1	۳۸۷۹۸۸۳۳	1559
50	فنلاند	1	۳۶۸۷۰۰۰۰	1500
51	ازبکستان	0.47	۲۰۴۳۵۷۴۲	822
52	جمهوری کره	0.31	۱۲۸۴۹۳۹۸	518
جمع کل	136606	۴۹۸۳۶۸۱۶۹۱۶۱۹	200271833

محدودیت و ممنوعیت در صادرات زعفران فله و غیر بهداشتی

محدودیت در صادرات زعفران فله

جای بسیار خوشحالی است که برای اولین بار کمیسیون اقتصاد در جلسه مورخ ۱۴/۶/۱۳۸۷ بنا به پیشنهاد شماره ۲۹۸۶۱/۱ مورخ ۲/۱۱/۱۳۸۶ وزارت بازرگانی و به استناد اصل ۱۳۸ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در اجرای جزء (۵) بند الف تصمیم نامه شماره ۱۳۶۴۳۳/۳۸۵۸۹ مورخ ۲۶/۸/۱۳۸۶ موارد زیر را در خصوص زعفران تصویب نمودند.

۱) صادرات انواع زعفران فله ای و در بسته بندی های بزرگ مشمول عوارض می شود. میزان عوارض صادراتی و نوع بسته بندی مشمول این تصویب نامه توسط وزیران عضو کمیسیون ماده (۱) آیین نامه اجرایی قانون مقررات صادرات و واردات موضوع تصویب نامه شماره ۲۵۳۳۸/ت ۲۴۷۹۴ ه مورخ ۲۹/۵/۱۳۸۰ تعیین خواهد شد.

تبصرہ : عوارض موضوع این بند، یک سال پس از تصویب، اجرایی خواهد بود.

۲) صادرات انواع زعفران در سال های ۱۳۸۶ و ۱۳۸۷ در بسته بندی های کمتر از ده گرم (براساس وزن خالص) متناسب با نوع و وزن محصول و بسته بندی آن، براساس جدول زیر مشمول جوایز صادراتی می باشد:

تبصره ۱] به صادرات انواع زعفران در بسته بندی های بیش از ده گرم (براساس وزن خالص) جایزه صادراتی تعلق نمی گیرد.

تبصره ۲] به صادرات پرچم زعفران و خامه یا کنج زعفران (قسمت سفید جدا شده از کلاله قرمز رنگ زعفران) جایزه صادراتی تعلق نمی گیرد. (اصلا چرا باید به خامه اجازه صدور داده شود) مگر نه این است که خامه به منظور تقلب خریداری می شود.

تبصره ۳] درج مشخصات کامل محصول شرکت بسته بندی کننده، تاریخ تولید و انقضای مصرف بر روی بسته بندی محصول و رعایت کلیه ضوابط و شرایط بسته بندی طبق استاندارد ملی ایران جهت صادرات الزامی می باشد.

تبصره ۴] وزارت بازرگانی موظف است ضمن بررسی وضعیت بازار در دوره های شش ماهه در خصوص اصلاح، تمدید و یا تغییر این تصویب نامه پیشنهادات لازم را به کمیسیون اقتصاد ارائه نماید.

تبصره ۵] خروج زعفران به صورت غیر تجاری (تجارت چمدانی، مسافری و ملوانی) صرفا در بسته بندی های کوچک مناسب مصرف کننده نهایی که کمتر از بسته بندی های مشمول عوارض بند (۱) تصویب نامه هستند، فقط با جنبه غیرتجاری مجاز می باشد. (معاون اول رئیس جمهور پرویز داودی).

بسته بندی زعفران

ردیف	نام محصول (براساس وزن خالص)	درصد جایزه
۱	انواع پودر زعفران در بسته بندی حداکثر ۱ گرم	۱۰%
۲	انواع پودر زعفران در بسته بندی بیش از ۱ گرم تا۵ گرم	۸%
۳	انواع پودر زعفران در بسته بندی بیش از ۵ گرم تا ۱۰ گرم	۶%
۴	انواع زعفران در بسته بندی حداکثر ۱ گرم	۸%
۵	انواع زعفران در بسته بندی بیش از ۱ گرم تا ۵ گرم	۶%
۶	انواع زعفران در بسته بندی بیش از ۵ گرم تا ۱۰ گرم	۴%

بحث آلودگی محصول

با توجه به صادراتی بودن زعفران، کشورهای رقیب مانند اسپانیا، ایتالیا، یونان و … موضوع آلودگی زعفران ایران را دست آویز قرار داده و همواره سعی دارند آن را حتی غیر قابل مصرف جلوه دهند و حتی در این رابطه اقدام به انتشار فیلم هایی علیه این محصول کرده اند. باید در جهت بهداشت زعفران اقدام اساسی نمود. کشاورزان را باید به این امر واقف ساخت و مراحل و عوامل آلودگی را برای آن ها مشخص ساخت. مادام که ساخت دستگاه های جدا کننده کلاله افزایش نیابد و با دست تمام مراحل گل چینی، فرآوری و استفاده از ظروف و پاکت های آلوده ادامه یابد، متاسفانه باید به دنبال خریدار بگردیم.

از آن جا که برای عمده کشورهای جهان مبری بودن هر نوع کالای خوراکی از آلودگی ها بسیار مهم است، داشتن گواهی های لازم بالاخص بهداشتی و تضمین های کافی شرط مهمی محسوب می شود.

در هزاره سوم از آن جا که توجه مردم به لحاظ جنبه های سمی داروهای شیمیایی متوجه داروهای گیاهی شده، جلب نظر ارباب رجوع به این موضوع واجد اهمیت بسیار است، که داروهای گیاهی واجد هیچ نوع سمیتی نمی باشند.

مشکلات صادرات زعفران

علی رغم اهمیت زعفران در زندگی توده کثیری از کشاورزان، مشکلات عدیده ای در صدور زعفران وجود دارد که هرگاه به آن ها توجهی نشود، زعفران هم به سرنوشت پسته و یا سایر اقلام صادراتی مبتلا خواهد شد. برخی از مشکلات عمده به شرح زیر است:

١- همان طور که گفته شد، آلودگی بالای زعفران به میکروارگانیسم ها (موجودات بسیار ریز تک سلولی) می باشد. این آلودگی از زمان برداشت گل شروع می شود و تا مرحله فرآوری و بسته بندی ادامه پیدا می کند.

۲ – وجود رقبا: گرچه ایران تولید کننده عمده زعفران می باشد، اما وقتی زعفران ایران از لحاظ بهداشتی، بسته بندی و مطابقت با استانداردهای بین المللی نباشد، رقبا آهسته آهسته جای ایران را می گیرند. خلاصه در سال های اخیر که با کمک آمریکا و سازمان ملل نه تنها به افغان ها تعليمات لازم برای تولید داده می شود، بلکه برای آن ها بازاریابی هم می شود.

۳ – صادرات توسط افراد و آن هم افراد نا آشنا به علایق مردم کشورهای مختلف انجام می شود و نه توسط سازمان های خاصی از قبیل سازمان نظارت بر تولید و صادرات زعفران و یا از سوی اتحادیه تعاونی های زعفران کاران. این افراد به جای اینکه با اتحاد با یکدیگر عمل کنند، اما مشاهده شده که در نقش رقیب یکدیگر ظاهر شده و حتی به امید فروش بیشتر و استفاده از جوایز صادراتی حاضر می شوند زعفران خود را زیر قیمت رایج بفروشند و حتی موجب اعتراض تولید کنندگان داخلی آن مناطق را فراهم ساخته اند (رجوع به روزنامه ها در خصوص اعتراض زعفران کاران کشمیری به تجار ایرانی).

۴- عدم ارسال زعفران در بسته بندی های مناسب و عدم درج اختصاصات زعفران، محل تولید و سال تولید و مشخصات کامل صادر کننده.

۵- ارسال زعفران به صورت فله و امکان دادن به خریداران خارجی که زعفران ایران را در بسته بندی های خود و به صورت دل خواه به مشتری عرضه کنند.

۶- عدم تطبیق کیفیت زعفران با آنچه بیان شده است. و به عبارت دیگر عدم رعایت استانداردهای بین المللی.

۷- تقلب در زعفران که موجب بی اعتباری مملکت می شود (در این مورد در مبحث جداگانه ای صحبت شده است).

۸- ارسال زعفران به صورت قاچاق به کشورهای عربی، پاکستان و هندوستان و… .

۹- عدم چاپ بروشورهای زیبایی که در آن از خواص زعفران و محل تولید و مطالبی از این قبیل با آدرس و شماره تلفن مورد مراجعه ذکر شده باشد.

۱۰- عدم تبلیغ کافی در منابع ارتباط جمعی کشورهای خریدار و نیز اینترنت و باز کردن یک دفتر فروش در کشورهای خریدار.

۱۱- عدم همکاری وابسته های بازرگانی ایران در کشورهای خارج.

میزان تقاضای خرید زعفران در جهان

جدول زیر مقدار و ارزش زعفران صادراتی ایران را از سال های ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۰ نشان می دهد.

صادرات زعفران ایران از سال ۱۳۸۴ – ۱۳۴۸

سال	کیلو	قیمت به دلار کیلوگرم	سال	کیلو	قیمت به دلار در کیلوگرم
۱۳۴۸	۱۲۳۹	–	۱۳۶۷	۱۰۴۲۰	۳۵۰
۱۳۴۹	۸۲۲	–	۱۳۶۸	۴۹۶۳	۳۰۲
۱۳۵۰	۱۱۲۸	–	۱۳۶۹	۱۰۸۶۰	۳۷۰
۱۳۵۱	۱۰۱۹	–	۱۳۷۰	۲۵۴۱۱	۳۴۷
۱۳۵۲	۴۲۳	–	۱۳۷۱	۴۶۱۵۰	۳۵۱
۱۳۵۳	۵۰۰	–	۱۳۷۲	۶۵۹۲۴	۳۶۰
۱۳۵۴	۹۰۰	–	۱۳۷۳	۶۵۱۰۱	۳۴۴
۱۳۵۵	۷۳۹	–	۱۳۷۴	۳۱۶۰۰	۳۷۱
۱۳۵۶	۲۳۷۱	–	۱۳۷۵	۴۵۷۰۰	۳۸۷
۱۳۵۷	۱۹۶۵	–	۱۳۷۶	۳۶۰۶۸	۳۹۰
۱۳۵۸	۳۰۸۴	۵۳۷	۱۳۷۷	۵۹۹۶۳	۳۹۹
۱۳۵۹	۲۰۱۷	۷۷۲	۱۳۷۸	۸۲۲۶۱	۴۱۴
۱۳۶۰	۸۲۹	۶۳۱	۱۳۷۹	۱۰۶۱۹۳	۴۱۰
۱۳۶۱	۹۲۱	۷۷۵	۱۳۸۰	۱۲۱۶۱۷	۴۲۶
۱۳۶۲	۶۰۰	۹۲۷	۱۳۸۱	۱۳۰۲۴۰	۴۵۳
۱۳۶۳	۳۹۰	۸۴۲	۱۳۸۲	۱۳۰۹۰۰	۵۰۸
۱۳۶۴	۳۵۶	۵۶۱	۱۳۸۳	۱۷۲۰۰۰	۵۵۲
۱۳۶۵	۶۷۰	۶۱۸	۱۳۸۴	۲۰۱۰۰۰	۴۸۲
۱۳۶۶	۲۷۱۱	۵۷۴	۱۳۸۵	–	–

چنانچه ملاحضه می شود در طی یک دوره ۲۲ ساله منتهی به سال ۱۳۸۰، میزان صادرات ۴۰ برابر افزایش داشته. ولی این افزایش تولید فقط ۱۵٪ تاثیر منفی بر قیمت جهانی آن گذاشته. با توجه به این که ایران همواره مقام اول تولید و صادرات زعفران جهان را دارا بوده ،می توان نتیجه گرفت افزایش تقاضای جهانی محصول متناسب با افزایش تولید و صادرات این محصول توسط ایران می باشد که در سالیان اخیر سیری کاملا صعودی به خود گرفته.

مقدار و ارزش زعفران صادراتی ایران

سال	مقدار صادرات (کیلوگرم)	قیمت متوسط (دلار در هر کیلوگرم)	ارزش کل (میلیون دلار)
۱۳۵۰	۱۱۰۰	–	–
۱۳۵۱	–	–	–
۱۳۵۲	۴۰۰	–	–
۱۳۵۳	۹۰۰	–	–
۱۳۵۴	۹۰۰	–	–
۱۳۵۵	۷۰۰	–	–
۱۳۵۶	۲۴۰۰	–	–
۱۳۵۷	۱۹۰۰	–	–
۱۳۵۸	۳۰۸۴	۵۳۷	۱/۶۶
۱۳۵۹	۲۰۱۷	۷۷۲	۱/۵۶
۱۳۶۰	۹۲۸	۶۳۱	۰/۵۸
۱۳۶۱	۹۲۱	۷۷۵	۰/۷۱
۱۳۶۲	۶۰۱	۹۲۷	۰/۵۶
۱۳۶۳	۳۹۰	۸۴۲	۰/۳۳
۱۳۶۴	۳۵۶	۵۶۱	۰/۲۰
۱۳۶۵	۶۷۰	۶۱۸	۰/۴۱
۱۳۶۶	۲۷۱۱	۵۷۴	۱/۵۶
۱۳۶۷	۱۰۴۲۰	۳۵۰	۳/۶۶
۱۳۶۸	۴۹۶۳	۳۰۲	۱/۵
۱۳۶۹	۱۰۸۶۰	۳۷۰	۴/۰۲
۱۳۷۰	۲۵۴۱۱	۳۴۷	۸/۸۲
۱۳۷۱	۴۶۱۵۰	۳۵۱	۱۶/۲
۱۳۷۲	۶۵۹۲۴	۳۶۰	۲۳/۷۳
۱۳۷۳	۶۵۱۰۱	۳۴۴	۲۲/۴۰
۱۳۷۴	۳۱۶۰۰	۳۷۱/۴	۱۱/۶۹
۱۳۷۵	۴۵۷۰۰	۳۸۶/۶	۱۷/۷
۱۳۷۶	۳۶۰۶۸	۳۹۰	۱۴/۰۸
۱۳۷۷	۵۹۹۶۳	۳۹۹	۲۳/۹
۱۳۷۸	۸۲۲۶۱	۴۱۴	۳۴/۰۸
۱۳۷۹	۱۰۶۱۹۳	۴۱۰	۴۳/۵۸
۱۳۸۰	۱۲۱۶۱۷	۴۲۲