فرفیون (Euphorbia Helioscopia)

نام فارسی: فرفیون (نام همه گونه ها)

نام علمی:‌ .Euphorbia Helioscopia L

نام فرانسه:Herbe aux verrues، Re veilmatin، Euphorbe he lioscope

نام انگلیسی: Wartwort، Sun spurge، Wart – grass

نام آلمانی: Sonnenwolfsmilch

نام ایتالیایی: ElioscopioTitimaloRogna

نام عربی: سعده Sa’dah، رمده Rummadah

گیاهی از تیره فرفیون یک ساله، دارای ساقه های کوتاه، نسبتا ضخیم و در بعضی مواقع، عاری از برگ در قاعده است. برگ های تقریبا بی کرک، تخم مرغی و باریک در قاعده دارد. گل آذین چرمی آن از ۵ شعاع نسبتا دراز تشکیل می یابد. میوه پوشینه، بی کرک و مدور دارد.

خواص درمانی فرفیون

ریشه فرفیون اثر قی آور، مسهلی و دانه اش اثر مسهلی دارد. از شیرابه گیاه جهت از بین بردن زگیل استفاده می شود به علاوه به صورت لینیمان برای تسکین دردهای عصبی و درمان رماتیسم مصرف می گردد. ریشه آن برای دفع کرم به کار می رود. مخلوط دانه آن با فلفل سیاه بو داده، به بیماران وبایی داده می شود.این گیاه در منطقه وسیعی از ایران می روید به طوری که در غالب نواحی نسبتا مرطوب می توان آن را یافت.

.Tithmalus peplis (L.) Gaertn.، E.peplus L

این گونه از گیاه فرفیون اثر قی آور و خلط آور دارد و از آن سابقا برای رفع تنگی نفس و نزله برونش ها (به صورت دم کرده مقدار ۱۰ گرم از آن) استفاده به عمل می آمده است.

محل رویش

نواحی شمالی ایران، گیلان: بندرانزلی، امام زاده هاشم، اطراف رشت، لاهیجان. مازندران: دره هراز، کره زنگ (Karahsang). جنوب ایران، کرمان: بم. مکران: سرباز. فارس: بوشهر.

نام های عربی آن، فرفخ (Furfakh) ، حلبيثا (Hhalbi tha) ، لبينه (Labbaynah) و ودینه (Wadaynah) است.

.E. Esula L

این گونه از گیاه فرفیون گیاهی چند ساله، به درازای ۳۰ تا ۸۰ سانتی متر و دارای برگ هایی بیضوی دراز با دندانه های ریز و به طول ۴ تا ۶ سانتی متر است. در غالب نواحی اروپا، در آسیا و ایران می روید.

ریشه، پوست ساقه و شیره گیاه اثر قرمز کننده پوست بدن و تاول آور دارد. سابقا از آن در مصارف داخلی جهت رفع استسقاء و آب آوردن انساج و هم چنین درمان تب نوبه استفاده می شده است ولی باید توجه داشت که دارویی خطرناک است و نباید به مصارف درمانی برسد. شیره گیاه به شدت مخاط چشم را تحریک می کند و ممکن است باعث نقص بینایی گردد. از مصارف دیگر این گیاه آن است که از آن برای فلج کردن حرکت ماهی ها به منظور شکار آن ها استفاده به عمل می آورند.

محل رویش

تهران، کرج، بین نیشابور و مشهد و برخی از نواحی آذربایجان مانند اطراف تبریز.

انواع دارویی و غیر موجود از گیاهان فرفیون در ایران

.E. Seguieriana Neck.، E. Gerardiana L

اثر مسهلی و قی آور دارد. اطباء قدیم مانند Loiseleur در سال ۱۸۱۱، مصرف ۰.۳۰ تا ۱.۲ گرم پوست گیاه را به جای ایپکا، توصیه کرده اند.

.E. cyparissias L

این گونه از گیاه فرفیون دارای شکل ظاهری کاملا مشخص است به طوری که به سهولت از سایر انواع دیگر متمایز می شود زیرا برگ های دراز دارد و طول برگ آن، ۱۰ تا ۱۵ مرتبه از عرض برگ که ۲ تا ۳ میلی متر می باشد بزرگ تر است. ضمنا برگ های آن دارای وضع افقی یا خمیده بر روی ساقه اند.

این گیاه در منطقه وسیعی از اروپا و آسیا می روید. اثر مسهلی و قی آور دارد. گل های آن دارای نوعی ماده مومی و یک ماده رنگی زرد به نام لوته ئولين lute oline است. برای این گیاه اثرات درمانی مشابه گیاه قبلی ذکر شده است ولی همواره باید توجه داشت که شیره گیاه، عوارض ناراحت کننده و حتی منجر به مرگ ممکن است پیش آورد.

.E. pekinensis Rupr

این گونه از گیاه فرفیون گیاهی چند ساله، به ارتفاع ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر و دارای برگ های متناوب، بیضوی دراز و گل های یک پایه، فاقد پوشش و واقع در یک اتولوکر به شکل جام است. در چین، کره و ژاپن می روید. ریشه اش، رنگ قهوه ای مایل به زرد دارد و به صورت قطعاتی به طول ۴-۶ و به قطر یک سانتی متر در معرض استفاده قرار می گیرد. طعم آن تلخ است و در اعضا مختلف آن، شیرابه جریان دارد. ماده موثر آن، نوعی رزین، مشابه ماده رزینی و موثر روغن کروتون است. الكالوئیدهای متعدد و ۳ نوع ماده رنگی مختلف دارد. ریشه اش به مقدار ۲ تا ۴ گرم در روز به عنوان مسهل مصرف می شود.

.E. verrucosa Jacq

این گونه از گیاه فرفیون گیاهی چندساله، دارای ساقه های انبوه به رنگ سبز مایل به زرد و به ارتفاع ۳۰ تا ۵۰ سانتی متر است. در چمن زارها، نواحی مرطوب و کنار جاده ها می روید. پراکندگی آن به صورتی است که بیشتر در زمین های سیلیسی جنوب اروپا و در بعضی نواحی آسیا و احتمالا در ایران (آبادان) می روید. شیره آن سابقا جهت رفع تب های نوبه به کار می رفته است ولی این کار خطرناک است زیرا اثر بسیار سمی دارد. روغن دانه آن، اثر مسهلی و قرمز کننده پوست بدن دارد.

.E. palustris L

این گونه از گیاه فرفیون گیاهی علفی و دارای ساقه ای به ارتفاع یک تا ۱.۵ متر است. برگ هایی به طول ۲ تا ۸ و به عرض ۱ تا ۲ سانتی متر دارد. در حاشیه آب های راکد نواحی مردابی و اماکن نظير آن می روید. اختصاصات درمانی آن شبیه گیاه قبلی است. در ایران نمی روید.

.E. amygdaloides L و .E. characias L

این گونه از گیاه فرفیون اثر مسهلی و قی آور دارند. مشخصات درمانی آن ها شبيه E. Essula است. در ایران نمی رویند.

.E. paralias L

این گونه از گیاه فرفیون دارای ریشه ای با اثر قی آور و مسهلی است ولی مصرف آن مانند تمام گیاهان مذکور، خطرناک می باشد در ایران نمی روید.

.E. dendroides L

این گونه از گیاه فرفیون دارای دانه هایی با اثر مسهلی است. سابقا آن را برای رفع نزله های ششی و بیماری های مربوط به کیسه صفرا به کار می بردند و چون دارای اثر سمی و فلج کننده ماهی است از آن برای صید ماهی استفاده می نمودند. در ایران نمی روید.

.E. Burmanniana J. Gray.، E. thymifolia L

این گونه از گیاه فرفیون دارای شیره ای است که اثر از بین برنده زگیل دارد به علاوه جوشانده گیاه سابقا در رفع ناراحتی های روده مصرف می شده است مردم شمال ایتالیا برای دانه آن اثر مقوی قائل اند. ولی امروزه مورد استفاده قرار نمی گیرد. اعراب، برگ تازه گیاه را به عنوان التیام دهنده بر روی زخم اثر می دهند. در بعضی نواحی نیز از گیاه کامل به عنوان قابض، در رفع اسهال های ساده و دیسانتری استفاده می شود. در منطقه مدیترانه می روید.