تقویت حافظه با زعفران

اختلال در حافظه با اختلال در عملکردهای شناختی دیگر همراه است. این اختلال احتمالا به خاطر مرگ انتخابی نورون ها در کورتکس مغزی و هیپوکامپوس و مناطق مغزی است که در یادگیری و حافظه دخالت دارند.

آلزایمر یک اختلال چند فاکتوری است که از طریق تجمع پروتیین بتا آمیلوئید روی غشای مغز و رشته های پیچ خورده فسفوريله درون نورونی پروتئین tau در مغز ایجاد می شود که منجر به از دست دادن نورون های کولینرژیک در مغز می شود که در نهایت موجب شکل گرفتن فرضیه کولینرژیک در بیماری آلزایمر شده است.

استیل کولین استراز مانع از مهار کاتابولیسم انتقال دهنده های نورونی استیل کولین شده و عملکردهای شناختی را تقویت می کند. استیل کولین استراز صرف نظر از دخالت در انتقال سیناپتیک کولینرژیکی، موجب تسریع تجمع پلاک های بتا آمیلویید در مراحل اولیه بیماری آلزایمر می شود.

زعفران و اثرات آن روی حافظه

عصاره الکلی مادگی زعفران روی یادگیری و حافظه موش موثر است. سافرانال زعفران در دوز 0.2 میلی لیتر به ازای هر کیلو گرم اثرات آسیب زای اسکوپولامين (1میلی لیتر به ازای هر کیلوگرم) روی حافظه، این اختلال را در موش صحرایی در مدل ماز آبی موریس ترمیم می کند، ولی تاثیری روی افزایش حافظه ندارد که احتمالا به خاطر اثرات آرام بخشی آن از طریق محل بنزودیازپین است.

پیش تیمار رت با سافرانال زعفران در دوز 72.75 و ۲۹۱ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم به طریق داخل صفاقی، ۴۰ دقیقه قبل از تجویز ۱۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم kianic acid (به طریق داخل صفاق)، روی سطح آسپارتات و گلوتامات نشان داد که سافرانال سطح پایه این اسیدهای آمینه را تغییر نمی دهد.

اما ۸۰ دقیقه بعد از تجویز kianic acid افزایش مشخصی در سطح اسیدهای آمینه گلوتامات و آسپارتات ایجاد می کند که در اثر تزریق سافرانال زعفران (۲۹۱ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن)، به طریق داخل صفاقی سطح اسیدهای آمینه گلوتامات و آسپارتات کاهش می یابد.

مصرف خوراکی عصاره الکلی مادگی (۵۰۰۰- ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن) روی توانایی یادگیری موش در تست های اجتناب منفعل (passive avoidance) تاثیر ندارد، اما به طور مشخص نقص اكتساب حافظه ناشی از اتانول را بهبود می بخشد.

تاثیر پیکرو کروسین زعفران در این اختلال در همان آزمایشات بی تاثیر اعلان شد.

این نتایج نشان می دهد که کروسین زعفران اثر محافظتی روی نقص ایجاد شده در یادگیری در اثر اتانول دارد.

به عنوان یک مکانیسم احتمالی برای نقص حافظه ناشی از اتانول نیز گزارش شده که اتانول زعفران از القای Long Term Potentiation جلو گیری می کند. مصرف خوراکی عصاره اتانولی زعفران (۲۵۰ – ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلو گرم وزن بدن) و کروسین (51.2 نانومول در مغز) از اثر مهاری اتانول روی Long Term Potentiation هیپوکامپوس در رت های بیهوش به طور مشخص جلوگیری می کند.

دوباره تجویز داخل مغزی پیکروسین زعفران (51.2 نانومول در مغز) تاثیری در همان آزمایش ندارد. عصاره اتانولی زعفران و کروسین از طریق آنتاگونیست با اثرات مهاری اتانول روی Long Term Potentiation هیپوکامپوس، نقص حافظه ناشی از اتانول را بهبود می بخشد.

از آن جایی که کروسین به طریق داخل مغزی در ترمیم نقص حافظه موثر است احتمالا اثرات مهاری کروسین، از طریق اثر مستقیم روی سیستم عصب مرکزی ایجاد می شود.

کروسین مسوول تقريبا اكثر اثرات بیولوژیکی مشاهده شده در حافظه برای زعفران است. مشخص شده که تجویز داخل مایع مغزی دوزهای بالای کروسین (۱۵۰ نانومول) به تنهایی محافظت از LTP را تقویت می کند. در واقع اتانول از القای LTP از طریق مهار فعالیت کمپلکس کانال رسپتور N- متیل D – آسپارتات جلوگیری می کند.

اتانول از تحریک سیناپتیک ایجاد شده در اثر رسپتور N- متیل D – آسپارتات جلوگیری می کند و به طور مشخصی اثر مهاری اتانول توسط کروسین تضعیف میشود. احتمالا کروسین اثر مهاری اتانول روی LTP هیپوکامپوس را از طریق اثر آنتاگونیستی روی رسپتورهای N- متیل D – آسپارتات کاهش می دهد.

اگرچه مشخص نیست که آیا کروسین زعفران مستقیما روی کمپلکس رسپتور N- متیل D – آسپارتات عمل می کند یا این که به طور غیر مستقیم عملکرد رسپتورهای N- متیل D – آسپارتات را تضعیف می نماید؛ به علاوه از آن جایی که اثرات آنتاگونیستی کروسین در مقابل اتانول روی عملکردهای رسپتور N- متیل D – آسپارتات کمتر از آزمایشات LTP و رفتاری است، این عمل کروسین به تنهایی برای آنتاگونیست در مقابل آسیب ناشی از اتانول کافی نیست.

اثر عصاره آبی زعفران روی نقص حافظه ناشی از مورفین بررسی شده است. موش به گروههای ۱) کنترل، ۲) مورفین تقسیم شد که مورفین را قبل از تست اجتناب منفعل دریافت کردند و گروههای ۵-۳ با ۵۰، ۱۵۰ و ۴۵۰ میلی گرم (به ازای هر کیلو گرم وزن بدن)، عصاره زعفران قبل از آزمون بازداری تیمار شدند.

زمان تاخیر در گروه تیمار شده با مورفین کمتر از گروه کنترل بود. پیش تیمار حیوانات با ۱۵۰ و ۴۵۰ میلی گرم عصاره زعفران قبل از زمان آزمایش، تاخیر زمانی را در ۲۴ و ۴۸ ساعت بعد از آزمون آموزش افزایش می دهد. تجویز دوزهای ۱۵۰ و ۴۵۰ میلی گرم قبل از آزمون بازداری تاخیر زمانی را افزایش میدهد.

نتایج این مطالعه نشان می دهد که عصاره آبی زعفران، نقص حافظه ناشی از مورفین را نیز کاهش می دهد. یادگیری و حافظه در حیوانات آزمایشگاهی از اپوییدها و آنتاگونیست های آنها تاثیر می پذیرد. هیپوکامپوس یکی از مناطقی است که در یادگیری و حافظه دخالت دارد و در آن اپوییدهایی بیان می شوند.

پیتیدهای ایپوئیدی اندوژن مهمترین نوروترانس میترهای مغزی هستند که در هیپوکامپوس و کورتکس مغزی فراوان هستند. مدل های مختلف آزمایشگاهی نشان داده که تجویز مکرر مورفین می تواند به فرآیندهای یادگیری و حافظه آسیب بزند. مشخص است که عصاره الکلی مادگی زعفران روی یادگیری و حافظه در موش اثر می گذارد.

همچنین به اثرات محافظتی عصاره زعفران در مقابل مهار حافظه و یادگیری فضایی ناشی از مورفین در رت اشاره شده است.

مکانیسم واقعی ایجاد نقص در حافظه در اثر مورفین هنوز به طور کامل شرح داده نشده است. در واقع رسپتورهای N- متیل D – آسپارتات در فرآیندهای حافظه ای پس از آموزش از طریق آمیگدالا (amygdale) و هیپوکامپوس دخالت می کنند.

علاوه بر این، رسپتورهای N- متیل D – آسپارتات نقش مهمی در اثرات زعفران یا اجزای آن روی حافظه دارند. نقص حافظه ناشی از ایپویید با کاهش سطح فعالیت مسیر سیگنال گذاری nitric oxide/cyclic guanosine mono phosphate همراه می شود. بر هم کنش نیتریک اکسید و زعفران گزارش شده است. .

ضعف حافظه ناشی از مورفین از فعالیت کولینرژیک مرکزی تاثیر می پذیرد. اثرات مفید زعفران روی حافظه، سیستم کولینرژیک اسید را مهار می کند که می تواند توضیحی برای اثرات مفید زعفران روی حافظه باشد.

نقش احتمالی اصلاح آسیب های اکسیداتیو ناشی از اثرات مخرب مورفین، به دلیل فعالیت آنتی اکسیدانی زعفران توضیح دیگری برای اثرات مفید زعفران روی نقص حافظه ناشی از مصرف مورفین است. بر هم کنش عملکردی بین دوپامین و سیستم اپوئیدها نیز می تواند در این فرآیند نقش داشته باشد.

مدارکی وجود دارد که بر هم کنش سیستم اپیوئیدی با زعفران با اجزای آن را نشان می دهد و این اثر به سافرانال نسبت داده شده است.

اثرات القا کننده حافظه همچنین اثرات محافظتی سافرانال روی مدل صرع ناشی از PTZ مدرک خوبی برای بر هم کنش سافرانال یا سیستم GABAergic است. نشان داده شده که سافرانال روی سطح خارج سلولی گلوتامات و آسپارتات در بافت هیپوکامپوس رت های تیمار شده با kianic acid تاثیر می گذارد؛ همچنین بر هم کنش سافرانال با سیستم اپیوئیدی برای اثرات زعفران روی حافظه مطرح شده است.

عصاره آبی زعفران روی فراگیری و تثبیت CPP ناشی از مورفین در موش بررسی گردیده است. تجویز زیر پوستی مورفین (۴۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم به مدت ۴ روز) ارجحیت مکانی ایجاد کرده است.

تجویز داخل صفاقی عصاره آبی در دوزهای ۸۰ و ۴۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم به مدت ۴ روز، ۳۰ دقیقه قبل از تجویز مورفین میزان فراگیری و تثبیت CPP مورفین را کاهش می دهد. در گروه دیگر حیوانات به دنبال از دست رفتن ارجحیت مکانی القا شده توسط مورفین در دوز ۴۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم، تجویز یک دوز مورفین ۱۰ میلی گرم به ازای هر کیلو گرم ارجحیت مکانی را تثبیت می کند.

عصاره آبی زعفران در دوز ۸۰ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم، ۳۰ دقیقه قبل از اولین دوز مورفين، تثبیت ارجحیت مکانی ناشی از مورفین را بلوکه می کند. نتایج نشان میدهد که عصاره آبی زعفران CPP ناشی از مورفین را مهار می کند. عصاره آبی زعفران به تنهایی CPP یا CPA ایجاد نمی کند. با استفاده از یک دوز مورفین برای القای تثبیت، عصاره آبی زعفران می تواند جهت یابی مجدد ناشی از مورفین را بلوکه کند.

عصاره آبی زعفران می تواند با سیستم دوپامینرژیک در سیستم عصب مرکزی بر هم کنش کند و مسیر دوپامینرژیک ناحیه tagmental شکمی نقش مهمی در CPP ناشی از مصرف مورفین ایفا می کند.

آنتاگونیست های رسپتور N- متیل D – آسپارتات از CPP ناشی از مورفین جلوگیری می کنند. همانطوری که اشاره شد، عصاره زعفران با رسپتورهای N- متیل D – آسپارتات بر هم کنش دارد که نقش مهمی در اثر زعفران روی CPP دارد. عصاره آبی زعفران می تواند CPP ناشی از مورفین در موش را وارونه کند یا این که با سیستم های GABAergic تداخل داشته باشند که این نتایج تایید کننده نقش زعفران به عنوان درمانی برای اعتیاد است.

مهار کننده های استیل کولین استراز می توانند درمان موثری در بیماران مبتلا به آلزایمر باشند. فعالیت عصاره زعفران، کروسین، کروستین، دی متیل کروستین و سافرانال روی فعالیت آنزیمی استیل کولین استراز در شرایط آزمایشگاه بررسی گردید.

در این مطالعه عصاره متانولی زعفران، فعالیت مهاری متوسطی روی استیل کولین استراز نشان داده است (حدود ۳۰٪) در حالی که میزان IC50 برای کروسین، کروستین، دی متیل کروستین و سافرانال به ترتیب 96.33، 107.1، 21.09 میکرومولار حاصل شده است.

بررسی بیشتر نشان داده که سافرانال با محل های اتصال استیل کولین استراز برهم کنش می کند، در حالی که کروسین و دی متیل کروستین به طور همزمان به محل های کاتیونی و آنیونی محیطی متصل می شوند.

از زعفران برای درمان بیماران مبتلا به آلزایمر ملایم تا متوسط استفاده شده است. اساس این مطالعه بر این فرضیه استوار است که زعفران از تجمع و رسوب بتا آمیلوئید در مغز انسان جلوگیری می کند، که در نتیجه می تواند در درمان بیماری آلزایمر موثر باشد.

اثربخشی زعفران در درمان بیماری آلزایمر ملایم تا متوسط بررسی شده است. در این مطالعه ۴۶ بیمار به مدت ۱۶ هفته در یک مطالعه دو سو کور شرکت کردند. بیماران به صورت تصادفی کپسول های ۱۵ میلی گرم زعفران را دو بار در روز یا کپسول پلاسبو را به مدت ۱۶ هفته دریافت کردند.

بعد از ۱۶ هفته، زعفران به طور مشخص بهبود معینی در عملکردهای شناختی در مقایسه با گروه پلاسبو ایجاد کرد. در حالی که تفاوت معنی داری در عوارض جانبی مشاهده شده بین دو گروه مشاهده نشد.

در واقع نتایج این مطالعه نشان داد که حداقل در زمان بسیار کوتاه زعفران می تواند یک درمان موثر در عین حال ایمن برای بیماران مبتلا به آلزایمر ملایم تا متوسط باشد. همچنین در تقویت حافظه افراد معتاد به مورفین و اختلال شناختی موثر است.