مرغ (Elymus repens)

نام فارسی: مرغ (Margh)

نام علمی: .Elymus repens L

نام فرانسه: Chiendent officinal، Petit Chiendent، Chiendent

نام انگلیسی: Common Wheat – Grass، Dog’ s grass، Quick – Grass

نام آلمانی: Gemeine Queck، Graswarzel، Queckenwrzel

نام ایتالیایی:Granaccino، Gramingna bastarda Caprinella، Gramigna

نام عربی: نجم، نجيل (1Nigt)، ثيل (1Thi)

مرغ ، گیاهی از تیره گندم، علفی، پایا و دارای ریزوم افقی و گره داری است که از محل هر گره آن، ریشه های کوچک خارج می شود. سرعت پراکندگی آن به حدی است که اگر در زمین مساعدی راه یابد، در اندک مدتی آن را اشغال می کند. برگ های آن دراز، نوک تیز، غلاف دار، به رنگ سبز غبارآلود و سطح فوقانی پهنک آن، کمی پوشیده از کرک است در حالی که سطح تحتانی پھنک، صاف می باشد.

گل های مرغ که در فاصله ماه های خرداد و تیر ظاهر می شوند، به رنگ سبز روشن و مجتمع به صورت سنبله ای به درازای ۸ سانتی متر می باشند. میوه اش گندمه، دراز و بیضوی، دارای یک سمت محدب و سمت دیگر با یک شیار طولی است. شین دان، در اراضی بایر غالب نواحی معتدله مخصوصا در ایران به حد فراوان می روید. قسمت مورد استفاده آن نیز، ریزوم گیاه است که معمولا به غلط ریشه خوانده می شود.

ریزوم شین دان را پس از آن که از زمین خارج نمودند، به خوبی شسته، سپس عاری از ریشه و آلودگی های خاک می نمایند، بعد آن را به قطعاتی تقسیم و خشک می کنند. ریزوم ها دارای گره هایی است که فاصله بین هر دوتای آن ها، ۲ تا ۳ و حتی ۴ سانتی متر می باشد، به علاوه بر روی آن ها شیارهای طولی قابل تشخیص است. رنگ آن ها زرد، فاقد بو ولی دارای طعم کمی شیرین و لعاب دار است در محل گره های ریزوم، اثر ریشه های قطع شده، مشاهده می گردد.

ترکیبات شیمیایی مرغ

ریزوم شین دان دارای ۳ درصد قند، اینوزیت و ماده ای به نام تری تیسین (Triticine) است. از هیدرولیز ماده اخير، لوولز و املاح پتاسیم به دست می آید.

خواص درمانی مرغ

ریزوم گیاه مرغ اثر مدر، معرق، تصفیه کننده خون و نرم کننده دارد.

تیزان شین دان که معمولا شیرین بیان به آن می افزایند، برای رفع خشکی زبان، فعال کردن عمل دستگاه ترشح ادرار و هم چنین در موارد تب به عنوان خنکی مصرف می شود. شین دان از داروهای مدر بسیار مفید، در درمان نقرس و رماتیسم تشخیص داده شده است. به علاوه مصرف آن در تمام مواردی که حالات التهابی در دستگاه هضم و مجاری ادرار وجود دارد و هم چنین در قولنج های کبدی، زردی، قولنج های کلیوی (Coliques nephritiques)، سنگ کلیه، انسداد مجاری کبد و طحال، توصیه شده است.

ضمنا نتایج خوب از آن در درمان حالات نزله ای سینه، آب آوردن انساج، بواسیر، بیماری های مزمن پوست و غیره به دست می آید. و عصاره ریشه آن جهت درمان بیماری قند، مفید تشخیص داده شده است. بررسی اطبای قدیم مانند Fourcroy که در سال ۱۷۵۵ تا ۱۸۰۶ میلادی صورت گرفت، نشان داد که برگ و ساقه های جوان گیاه، اثر قاطع در رفع قولنج های کبدی، زردی، دفع سنگ های صفراوی و هم چنین درمان بیماری های سیستم لنفاتیک و گانگلیون ها دارد.

برای شین دان (Chiendent)، در بعضی کتب دارویی اثر کاهش دهنده حجم غدد پروستات (آده نوم پروستات) و هم چنین پایین آورنده کلسترول خون در مواردی که مقدار درصد آن در خون افزایش می یابد ذکر شده است. از شین دان امروزه بیشتر در طب عوام استفاده به عمل می آید.

١- نسخه تصفیه کننده و نیرو دهنده جریان خون

اعضای گیاهان را به نسبت فوق باید کاملا مخلوط نمود و سپس جوشانده ای با ۲ تا ۳ قاشق آن در نیم لیتر آب تهیه کرد و پس از سرد و صاف شدن، در طول مدت روز یا ضمن غذا خوردن مصرف نمود.

۲- جوشانده مسهل

گیاهان ۵ ردیف اول را باید به مدت ۱۰ دقیقه در ۳ بطری آب جوشانید و سپس بقیه را به جوشانده مذکور (در حال جوش) افزوده، ظرف محتوی آن ها را از گرما دور کرد و به مدت ۲ ساعت به حالت خود باقی گذاشت تا به خوبی دم کند بعدا صاف شده را به ۲ یا ۳ قسمت نمود. قسمت اول را صبح ناشتا مصرف کرد و اگر ضرورت پیدا کرد، ۲ قسمت دیگر را بر حسب تاثیری که نموده است به کار برد.

صور دارویی مرغ

عصاره آبی و دم کرده ۲۰ در هزار.

محل رویش ‌مرغ

غالب نقاط ایران، نواحي البرز، کرج: مردآباد، بین تهران و قزوین در ارتفاعات ۱۲۵۰ متری، دماوند در ارتفاعات ۲۶۴۰ متری. نواحی شمالی ایران، گرگان: شاه کوه. گیلان: آستارا، جنگل حیران. مازندران: گدوک، کجور در ارتفاعات ۲۵۰۰ متری. آذربایجان: جنگل حسن بگلودر قره داغ، اطراف تبریز، کوه های سبلان در ۲۷۰۰ متری، همدان: فقير (Faghire)، مشرق ایران، خراسان، تفرش، کوه دالکی. لرستان: درود، فارس: کوه دینار، سمنان – دامغان: ۱۰ کیلومتری شمال جشم (Jashm) در ارتفاعات ۲۳۵۰ – ۲۶۰۰ متری.