Echinops Ritro

نام علمی: .Echinops Ritro L

نام فرانسه: Boulette – azuré eBoulette

نام انگلیسی: Globe thistle

نام آلمانی: Russische – Kugeldistel

نام ایتالیایی: Echinops minore

Echinops Ritro گیاهی است از تیره کاسنی، پایا و دارای ساقه راست، معمولا منشعب در انتها و به طول ۱۰ تا ۴۰ سانتی متر که ظاهری بسیار زیبا، مخصوصا پس از گل دادن دارد. برگ های آن دارای پهنکی با تقسیمات عمیق دندانه دار و منتهی به یک خار دراز و نوک تیز در راس هر دندانه است. از مشخصات آن این است که پهنک برگ آن دارای دو رنگ متمایز، یکی سفید در سطح تحتانی و دیگری سبز روشن در سطح فوقانی است.

پراکندگی آن در محیط های مختلف به صورتی است که معمولا در دامنه های آفتاب گیر و سنگلاخی، تا ارتفاعات ۱۳۵۰ متری و حتی بیشتر بالا می رود. در غالب نواحی مرکزی و جنوبی اروپا، در شمال افريقا مخصوصا مراکش و در آسیا و ایران نیز یافت می شود.

کاپیتول های کروی، آبی رنگ و زیبای گیاه Echinops Ritro در فاصله ماه های تیر تا شهریور به تناسب محل رویش، در راس ساقه و انشعابات آن ظاهر می شوند و در مجاورت برگ های دو رنگ گیاه، منظره زیبا به وجود می آورند. ساقه و انشعابات آن نیز رنگ سفید پنبه ای، مانند سطح تحتانی پهنک برگ دارند. میوه این گیاه پوشیده از تارهای زرد رنگ و در ناحيه راس نیز منتهی به یک دسته تار می باشد.

این گیاه چون پس از گل دادن، ظاهری بسیار زیبا پیدا می کند از این جهت غالبا اقدام به پرورش آن مخصوصا در قسمت سنگ چین باغ ها می شود. زنبور عسل از گل های فراوان کاپیتول آن، نوش مرغوب و فراوان به دست می آورد.

ترکیبات شیمیایی Echinop‌s Ritro

میوه گیاه Echinops Ritro دارای یک الكالوئيد سمی به نام اکینوپسین (echinopsine) به فرمول C_۱۱H_۹NO (طبق بررسی های Kobert) و گل های آن دارای نوعی اسانس به نام اسانس اکینوپس (essence d’Echinops) به مقدار ۰.۲۶ تا ۰.۲۸ درصد و یک ماده اسیدی چرب است. اکینوپسین (Echinopsine)، الكالوئیدی به فرمول C_۱۲H_۹NO و به وزن ملکولی ۱۵۹.۱۸ است. از .Echinops Ritro L و بعضی دیگر از انواع آن، استخراج شده است. سنتز آن توسط Kondo و Ikawa صورت گرفته است.

اکینوپسین، به صورت بلوری های سوزنی شکل در بنزن به دست می آید. نقطه ذوب آن، در گرمای ۱۵۲ درجه است. هر گرم آن تقریبا در ۶۰ سانتی متر مکعب آب و در ۶ سانتی متر مکعب آب جوش حل می شود. در الكل، کلروفرم و بنزن خیلی گرم محلول است. انحلال آن در اثر بسیار جزئی است. ملح کلریدرات آن به حالت متبلور به دست می آید و در گرمای ۱۸۵ – ۱۸۶ درجه نیز ذوب می شود.

ملح پيکرات آن به فرمول C_۱۰H_۹NO_،C_۶H_۳N_۳O_۷ است و به صورت بلوری های زرد رنگ متبلور می شود. در گرمای ۲۲۳ – ۲۲۴ درجه ذوب می گردد.

خواص درمانی Echinops Ritro

کلیه قسمت های این گیاه به استثنای میوه آن که سمی است، اثر مدر و معرق دارند و در گذشته از آن ها جهت مداوای بیماری های پوستی و به عنوان معرق استفاده به عمل می آمده است ولی امروزه چون تفکیک آن از گونه های غیر دارویی برای مردم مشکل به نظر می رسد، استفاده از آن تدریجا متروک شده است.

محل رویش Echinops Ritro

این گیاه در نواحی شمالی ایران، ارومیه، اراک، الوند، رزوند، بروجرد، کوه دومین Domine (فریدون)، گرو، کرج، جاجرود و غیره می روید. وجود آن و گیاه زیر در ایران، در بعضی کتب علمی تایید نشده است.

از .Echinops viscosus DC که در نواحی شمالی ایران، شمیرانات (اوشان و نواحی دیگر)، ارومیه، تفرش، تبریز، خرم آباد، اطراف تهران، ایپلی (گیلان)، شیراز و غیره می روید. نوعی صمغ در کشور یونان تهیه می شود که Angado Mastische نام دارد و به مصرف جویدن می رسد.

گونه .Echinops splacrocephalus L، گیاهی پایان به ارتفاع ۰.۵۰ تا ۱۲۰ متر است. برگ هایی به دو رنگ نسبتا متمایز و گلهایی به رنگ آبی روشن مایل به سفید دارد. اثر تب بر و ضد اسهال ظاهر می کند. این گیاه در دامنه های سنگلاخی نواحی مختلف اروپا می روید ولی در ایران یافت نمی شود. دانه این گیاه و .Echinops Ritro L دارای ۲۵ تا ۳۰ درصد روغن قابل استخراج است. روغن آن ها رنگ زرد روشن، حالت روان و اثر خشک شونده دارد. وزن مخصوص روغن نیز در گرمای ۱۵ درجه، بین ۰.۹۲۸ و ۰.۹۳۲ می باشد.

پرورش آن به علت زیبایی خاصی که دارد در نواحی مختلف معمول است. زنبور عسل از کاپیتول های آن، نوش فراوان و مرغوب به دست می آورد. نام عربی آن، شوک الجمال و رعى الابل (Rif el ibil) است.

.Echinops spinosus L، گیاهی است که در ناحیه شمالی مصر و در مراکش می روید. کاپیتول های بزرگ آن دارای براکته های خاردار است و از آن ها عصاره روانی تهیه می شود که اثر تنگ کننده مجاری عروق شبيه هاماملیس و مارونیه دند دارد.

.Echinops dahuricus Fisch، گیاهی علفی، چند ساله و به ارتفاع یک متر است. در چین، مغولستان و ژاپن پراکندگی دارد ولی در ایران نمی روید. گل های آبی رنگ و ریشه ضخیم دارد. قسمت مورد استفاده گیاه از نظر درمانی، قاعده ساقه و ریشه آن است که طعمی شور مزه دارند و از آن ها جهت بند آوردن خون، درمان آبسه، جوش، دمل و رفع التهاب حفرات بینی استفاده به عمل می آید. مقادیر مصرفی آن ۵ – ۱۰ گرم در روز است.

.Chardinia orientalis (L.) O Kuntze، Chardinia xeranthoides Desf، گیاهی کوچک علفی، به ارتفاع ۱۰۔ ۲۰ سانتی متر، دارای برگ های ساده و کاپیتول های مرکب از ۱۰ – ۸ گل لوله ای است. دانه اش دارای اسید سیانیدریک به حالت ترکیب گلوکزیدی می باشد. در غالب نواحی ایران پراکندگی دارد، مانند آن که در گیلان، منطقه وسیعی از مغرب ایران، نواحی شرق ایران مانند خراسان: اطراف کاشمر، بجنورد، بین چناران و قوچان، ارتفاعات هزارمسجد، کپه داغ، بین قوچان و علم علی، شیروان و همچنین در جنوب ایران می روید.