دیابت و اثرات درمانی زعفران در آن

زعفران و اثرات درمانی آن در دیابت

زعفران از طریق فعالیت های آنتی اکسیدانی، کنترل چربی و دیس لیپیدمی و آترواسکلروزیس قادر است به بیماران دیابتی سود برساند. یافته های علمی در ارتباط با اثربخشی زعفران در درمان با کمک به دیابت بسیار دلگرم کننده است.

ترکیبات شیمیایی زعفران به خصوص کروسین، کروستین و سافرانال قادرند اثرات ضد دیابتی مشخصی نشان دهند.

مطالعات مختلفی طراحی شده اند تا مکانیسم عمل دقیق زعفران و مشتقات آن را در مقابل دیابت تعیین کنند. یکی از فرضیه های مهم در مورد مکانیسم عمل زعفران و اجزای موثره آن اثر مهاری روی واکنش های زنجیره رادیکال های آزاد است.

اثرات مفید زعفران و مشتقات آن به عنوان یک آنتی اکسیدان در سیستم های بیولوژیکی به قابلیت آنها به تثبیت غشاهای زیستی و رادیکال زدایی و کاهش پراکسیداسیون لیپیدهای غشایی غیر اشباع نسبت داده می شود و در واقع این ترکیبات فعالیت رادیکال زدایی برای رادیکال های هیدروکسیل دارند.

زعفران و اجزای آن بیان ژنهای آنتی اکسیدانی را تنظیم و بیان ژنهای آنتی اکسیدانی میتوکندری را افزایش می دهد، و منجر به کاهش تولید رادیکال اکسیژن میتوکندریایی می شوند که ممکن است تا حدودی هایپرگلیسمی، هیپرلیپیدمی و استرس اکسیداتیو را در مدل های دیابتی بهبود دهند.

این یافته ها در تعداد زیادی از مطالعات تایید می کند که زعفران، کروسین، کروستین و سافرانال آن در مقابل آسیب های بافتی ناشی از اکسیداسیون اثرات محافظتی دارند و از طریق مکانیسم های تعدیل استرس اکسیداتیو دارای اثرات ضد پیری، ضد توموری هستند و از آسیب به ژنها از طریق مهار رادیکال های آزاد جلوگیری می کنند.

به نظر می رسد، اثرات هیپوگلیسمیک زعفران از طریق مکانیسم های مختلفی نظیر تحریک جذب گلوکز از بافت های پیرامونی، مهار جذب گلوکز روده، مهار انسولیناز در کلیه و کبد، مهار تولید گلوکز آندوژن، مهار جذب مجدد گلوکز رودهای یا تصحیح مقاومت به انسولین و تحریک سلول های بتا از جزایر لانگرهانس به منظور آزاد کردن بیشتر انسولین و باززایی سلولهای بنای جزایر لانگرهانس انجام شود.

مکانیسم های دیابتی آلوکسان و استرپتوزوسین موضوع مطالعات و تحقیقات فراوانی بوده و پذیرفته شده که تخریب جزایر پانکراس سلول بتا با القای شدید استرس نیتروزاتیو اکسیداتیو سیستمیک و عمومی همراه است. به عبارتی، پانکراس به ویژه به عمل استرپتوزوسین و آسیب های حاصل از آلوکسان حساس است.

بسیاری از مواد قادرند از طریق واکنش با رادیکال های حاصل از استرپتوزوسین و آلوکسان در طول برهم کنش بین سلولهای بتا یا ممانعت از تشکیل رادیکال های آزاد مانع از ایجاد دیابت شوند. کروستین حساسیت به انسولین را افزایش میدهد و ناهنجاری های مربوط به مقاومت به انسولین نظیر اختلال در مقاومت به گلوکز، هیپر انسولميا مربوط به رژیم پر از فروکتوز و تزریق دگزامتازون در رت را کاهش میدهد.

عصاره اتانولی زعفران، تعداد سلولهای بتا در پانکراس و سطح پلاسمایی انسولین را در رت های دیابتی افزایش و میزان رادیکال های آزاد را کاهش میدهد. همچنین عصاره زعفران از طریق افزایش ترشح انسولین از سلول های بتا پانکراس دارای اثرات هیپوگلیسمیک روی رتهای سالم است.

در شرایط آزمایشگاه، زعفران جذب گلوکز و فسفریلاسیون پروتئین کیناز فعال شده با AMP و استیل کوآ کربوکسیلاز و mitogen activated protein kinases را القا می کند، MAPK نقش مهمی در تاثیر زعفران روی جذب گلوکز و حساسیت به انسولین در سلولهای ماهیچه اسکلتی ایفا می کند، به عبارت دیگر، زعفران، نقش مهمی در متابولیسم گلوکز در سلول های ماهیچه اسکلتی تمایز یافته C2C12 ایفا می کند.

فعال شدن مسیر AMPK / ACC و مسیر MAPKs مستقیما با جذب گلوکز توسط زعفران اتفاق می افتد. زعفران همچنین حساسیت به انسولین را که با انتقال گلوکز پایه GLUT4 از طریق مسیرهای مستقل از انسولين (MAPKs و AMPK/ACC ) و مسیرهای وابسته به انسولين (PI 3- kinase / Akt و mTOR) همراه می شود را افزایش می دهد که نشان دهنده نقش درمانی زعفران در دیابت و مشکلات مرتبط با آن است.

تجویز خوراکی عصاره زعفران، افزایش مشخصی در سطح انسولین سرم و کاهش معینی در سطح گلوکز خون در رت های دیابتی ایجاد می کند؛ به علاوه، عصاره زعفران هیپرتروفی و هیپرپلازی سلولهای جزایر لانگرهانس را بهبود می بخشد. کروسین و سافرانال سطح گلوکز خون را کاهش می دهند و اثرات هیپوگلیسمی سافرانال به واسطه تنظیم استرس اکسیداتیو در دیابت است.

دیس لیپیدمیا در بردارنده گروهی از شرایطی است که در آن سطوح غیر نرمالی از لیپید و لیپوپروتیین در خون وجود دارد. سطح بالای فراکسیون های لیپیدی سرم معمولا موجب افزایش دیابت می شود که نقش مهمی در بیماری های قلبی عروقی ایفا می کند. سطح بالای لیپید سرم ناشی از کاهش فعالیت هورمونهای لیپولیتیک در بافت های ادیپوسیت است.

تحت شرایط نرمال آنزیم لیپوپروتئین لیپاز که مسوول هیدرولیز تری گلیسیرید است در اثر انسولین فعال می شود؛ بنابراین اختلال در تولید انسولین با مقاومت به انسولین در بیماران دیابتی منجر به هایپرکلسترومیا و هایپرگلایسمیا می شود که با افزایش سطح، LDL-C ، TG TC و HDL همراه است.

مکانیسم های مختلفی برای اثرات هیپولیپیدمیک عصاره زعفران و اجزای آن معرفی شده است. زعفران می تواند اثرات تنظیمی روی سیستم آنتی اکسیدان داشته باشد؛ همچنین می تواند روی لیپاز پانکراس اثر مهاری بر جای گذارد. استفاده از عصاره زعفران، پروفایل لیپیدی سرم را بهبود می دهد.

نشان داده شده که کروسین به عنوان یک مهارکننده رقابتی لیپاز پانکراس، پروفایل لیپیدی سرم را از طریق کاهش سطح کلسترول تام، تری گلیسرید تام و افزایش سطح HDL از طریق بهبود مقاومت به انسولین در رت های دیابتی تعدیل نموده و اثرات هیپوگلیسمی نیز نشان میدهد. کروستین میزان حساسیت به انسولین را افزایش می دهد.

کروستین همچنین می تواند از طریق مهار اتصال لکوسیت ها به سلول های اندوتلیال آئورت از پیشرفت آترواسکلروز با مکانیسم های آنتی اکسیدانی جلوگیری کند. استرس اکسیداتیو و نیتریک اکسید نقش مهمی در آترواسکلروز دارند. سافرانال نیز ممکن است از ایجاد آترواسکلروز از طریق کاهش محتوی نیتریک اکسید سرم جلوگیری کند.

مکانیسم ضد دیابتی زعفران به خوبی شناخته نشده است. اپو کاروتنوئیدها به عنوان اجزای فعال بیولوژیکی، فعالیت های بی شماری نظیر فعالیت آنتی اکسیدانی نشان می دهند که خنثی کننده رادیکال های آزاد هستند. ترکیباتی نظیر کروسین، کروستین و سافرانال از اکسیداسیون کربوهیدرات، لیپید و پروتئین، جلوگیری می کنند.

اگرچه مطالعات فوق، مکانیسم های مختلف ضد دیابتی زعفران و اجزای آن را به اثرات آنتی اکسیدانی زعفران نسبت می دهند، ولی لازم است مطالعات تکمیل گردد؛ به علاوه، این یافته ها تاکنون در کارآزمایی های بالینی در انسان ارزیابی نشده و به مطالعات عمیق تری نیاز است تا کارایی زعفران در کنترل دیابت اثبات شود.