Corylalis sodida

نام علمی: .Corylalis sodida Sw

نام فرانسه: Becdoie, Damotte, Poulette

نام ایتالیایی: Fumosterno bulboso

گیاه Corylalis sodida و گونه Corydalis tuberosa DC., Corydalis cava (L.) Sh. et Kor دارای نام های غیر علمی مذکور و اختصاصاتی به شرح زیر هستند:

گیاهانی کوچک و علفی از تیره شاتره و دارای غده زیرزمینی با ظاهر متفاوت می باشند به طوری که گیاه اول، دارای غده مدور و تو پر ولی گونه دوم دارای غده میان تهی است به علاوه گیاه اول ساقه باریک و نازک و دیگری ساقه با مقاومت بیشتر دارد.

هر دو نوع مذکور از گونه Corylalis sodida در بهار گل می دهند و در اراضی حاصلخیز، جنگل ها، حاشیه مزارع، موستان ها و غیره در هر زمینی اعم از آهکی یا رستی سیلیسی یافت می گردند. گل های آن ها به رنگ صورتی یا مایل به سفید است و اغلب در باغ ها به علت آن که گل های زودرس دارند، پرورش می یابند. در غالب نواحی مرکزی و جنوبی اروپا پراکندگی دارند در ایران نمی رویند، اعضای هوایی و حتى غده های زیرزمینی گیاهان مذکور به علت داشتن مواد موثر، در گذشته به مصارف دارویی می رسیده است.

ترکیبات شیمیایی Corylalis sodida

دارای الكالوئيدها و مواد موثری مانند کوريدالين (corydaline) دهیدروکوريدالين (dehydrocorydaline)، کوری بولبين (corybulbine)، ایزوکوری بولبين (isocorybulline)، کوری توبه رين (corytuberine)، کوریدین (corydine)، بولبوکاپ نین (bulbocapnine)، و همچنین ترکیبات دیگری به نام کوریکاوين (coricavine)، کوریکاوامين (corycavamine) و کوریکاویدین (corycavidine) است.

بررسی های علمی در مورد سه ماده اخیر هنوز به مرحله قطعی نرسیده است. علاوه بر ترکیبات مذکور، مواد رزینی، پکتیکی، پروتوپین و غیره نیز در اعضای گیاهان فوق یافت می شود.

کوریدالین، جسمی به فرمول C_۲۲H_۲۷NO_۴ و به وزن مولکولی ۳۶۹.۴۴ است. فرم راست گرد (دکستروژیر) آن به صورت بلوری های منشوری شکل در الكل به دست می آید. طعمی تلخ دارد و در گرمای ۱۳۵ درجه ذوب می شود. در آب غیر محلول است. در الكل به مقدار کم و در اتر و کلروفرم به مقادیر زیادتر حل می شود. کوریدالين، علاوه بر گیاه مذکور از .Corydalis aurea Willd نیز به دست آمده است.

کوری کاوین فرم راسمیک کوری کاوامین است و به صورت ورقه های کوچک ارتورومبیک در الكل به دست می آید. در گرمای ۲۲۲ درجه ذوب می شود. در آب تقريبا غیر محلول است. در الكل مطلق و کلروفرم حل می شود. در مقابل نور ناپایدار است. کوری کاوامین به فرمول C_۲‍‍۱H_۲۱NO_۵ و به وزن ملکولی ۳۶۷.۳۹ است.

کوری کاویدین، به فرمول C_۲۲H_۲۵NO_۵، به وزن ملکولی ۳۸۳.۴۳ است. از گیاه مذكور (Corylalis cava)، توسط Gadamer استخراج شده است. سنتز فرم راسیمیک آن توسط Govindachari و Rajadurai در سال ۱۹۵۷ عملی گردید. کوری کاویدین، به حالت متبلور در متانول به دست می آید. در گرمای ۲۱۲ درجه ذوب می شود. در مقابل نور، ناپایدار است. در گرمای نقطه ذوب به صورت راسمیک در می آید. فرم راسمیک آن به صورت بلوری های منشوری شکل در اتر به دست می آید. در گرمای ۱۹۴ درجه ذوب می شود.

کوری بولبین ، به فرمول C_۲۱H_۲۵NO_۴ و به وزن ملکولی ۳۵۵.۴۲ است. از گیاه مذکور (Corylalis cava) استخراج گردیده است به علاوه در نوع دیگری به نام C. platycarpa Makino نیز یافت می شود. کوری بولبین ، به صورت بلوری های سوزنی شکل در متانول به دست می آید. نقطه ذوب آن گرمای ۲۴۲ درجه است. در مقابل نور، ناپایدار می باشد. به طور ضعیف خاصیت قلیایی نشان می دهد. در استن، کلروفرم و بنزن خیلی گرم محلول است. در آب، اتر و الكل به مقادیر کم حل می شود.

کوری توبه رین، به فرمول C_۱۹H_۲۱NO_۴ و به وزن ملکولی ۳۲۷.۳۷ است. از Corylalis cava و .Dicentra formosa (Andr.) Walp که گیاهانی از تیره Fumariaceae می باشند یافت می شود. استخراج آن توسط Spath و Berger انجام گرفت.

کوری توبه رین به صورت فلس ها یا ورقه های کوچک با ۵ مولکول آب تبلور، متبلور می شود. در مقابل نور به رنگ خاکستری در می آید. در الكل و آب خیلی گرم محلول است ولی در اتر، کلروفرم و استات اتیل به مقادیر کم حل می شود. تبلورات خشک آن، سريعا جاذب رطوبت هستند و یک ملکول آب را از هوا می گیرند.

کوریدین، به فرمول C_۲۰H_۲۳NO_۴ و به وزن ملکولی ۳۴۱.۳۹ است. از Corylalis cava توسط Gadamer استخراج شده است. کوریدین به صورت بلوری های منشوری شکل چهارگوش در اتر متبلور می شود. نقطه ذوب آن، گرمای ۱۴۹ درجه است. در کلروفرم، الكل و استات اتیل به خوبی حل می شود ولی در اتر به مقادیر کم تر محلول است.

بولبوکاپ نین، به فرمول C_۱۹H_۱۹NO_۴ و به وزن مولکولی ۳۲۵.۳۵ است. از Corylalis cava و همچنین از Dicentra canadensis که هر دو از تیره Fumariaceae هستند یافت می شود. استخراج آن توسط Freund و Josephi در سال ۱۸۹۲ انجام گرفت و بعد در سال ۱۹۶۰ توسط Kikkawa سنتز گردید.

بولبوکاپ نین دارای فرم های راست گرد و چپ گرد و راسمیک است که در هر سه حالت به صورت میله های باریک متبلور می شود. نقطه ذوب آن ها به ترتیب در گرمای ۲۰۱ تا ۲۰۳، ۲۰۲ تا ۲۰۳ و ۲۱۳ تا ۲۱۴ است. فرم راست گرد آن در آب غیر محلول ولی در الكل و کلروفرم حل می شود. بولبوکاپ نین از نظر درمانی در معالجه لرزش و حرکات غیر ارادی ناشی از انقباض های متناوب، ماهیچه های متقابل به کار می رود.

ایزوکوری بولبين، به فرمول C_۲۱H_۲۵NO_۴ و به وزن مولکولی ۳۵۵.۴۲ است. از cava توسط Gadamer استخراج گردیده است. این ماده به صورت ورقه های نازک متبلور می شود. نقطه ذوب آن، گرمای ۱۷۹ – ۱۸۰ است (گرمای ۱۸۷ – ۱۸۸ نیز گزارش شده است). در الکل و اسیدهای رقیق حل می شود.

خواص درمانی Corylalis sodida

Corylalis sodida در گذشته در طب عوام به عنوان مسکن و مخدر، به صورت جوشانده یا دم کرده مصرف داشته است. برای غده های زیرزمینی آن ها، اثر ضدعفونی کننده، ضد کرم، قاعده آور و تب بر قائل بوده اند. مصرف اعضا این گیاهان امروزه متروک گردیده است.

کوریدالین، دارای اثر مخدر است و از نظر فیزیولوژیکی می توان آن را کمی مشابه مرفین دانست ولی اثر زیان بخش، بر روی ماهیچه های قلب ظاهر می سازد. کوری بولبین و کوری کاوامين اثراتی مشابه ماده قبلی دارند. به علاوه ماده اخیر یعنی کوری کاوامین اگر به مقادیر زیاد به کار رود، نوعی انقباض صرع مانند ایجاد می نماید، بدون آن که رفلکس های قلب را افزایش دهد.

بولبوکاپ نین، به علاوه ترشحات غدد لاكريمال و بزاق را ضمن کاهش اعمال تنفس، افزایش می دهد. در هر حال در مورد خواص درمانی و اعمال فیزیولوژیکی مواد مذکور چنین باید اظهار داشت که چون هنوز بررسی های علمی کاملی بر روی آن ها به عمل نیامده نمی توان اظهار نظر قاطع ارائه نمود.

هیچ یک از دو گیاه مذکور در ایران نمی رویند.

گونه های مفید و غیر موجود دارویی این گیاهان در ایران

1- .Corydalis lutea (L.) DC

گیاهی زیبا و دارای گل هایی به رنگ زرد طلایی است. در کنار دیوارها و اماکن سایه دار می روید. در فاصله ماه های اردیبهشت تا اوایل پاییز گل می دهد. طعم تلخ دارد و در گذشته به مصارف درمان نقرس می رسیده است.

2- .Corydalis Govaniana Wall

ساقه ای به ارتفاع ۰.۳۰ – ۰.۶ متر دارد. در هیمالیا می روید. برای ریشه اش اثری مقوی و مدر قائل هستند. در بعضی از گیاهان تیره شاه تره از جمله .Dicentra cucularia (L.) Bernh، تعداد زیادی از Corydalis ها و همچنین در Adlumia fungosa (Ait.) Greene، الكالوئیدی به فرم راست گرد (دکستروژیر) به نام بی کوکولين (Bicuculine) یافت می شود که به حالت خالص و به صورت ورقه های کوچک و دراز، در مخلوط کلروفرم و متانول به دست می آید.

در گرمای ۲۱۵ درجه ذوب می شود. در بنزن، کلروفرم و استات اتيل محلول است ولی در الكل اتیلیک و اتر به مقادیر کم تر حل می شود. در اغلب انواع Adlumia و بعضی Corydalis ها به شرح زیر:

• .Corydalis thalictrifolia Franch
• .Corydalis incisa (Thunb.) Pers

الكالوئیدی به فرم راست گرد (دکستروژیر) به نام آدلوميد بن یافت می شود.

آدلومیدین (Adlumidine) الكالوئیدی به فرمول C_۲۰H_۱۷NO_۶ و به وزن ملکولی ۳۶۷.۶۴ است. نوع چپ گرد آن در گیاهان دیگری از این تیره به شرح زیر نیز وجود دارد و استخراج شده است:

• .Corydalis sempervirens (L.) Per
• .Corydalis Scouleri Hook
• .Corydalis crystallina Engelm

تعیین فرمول گسترده آدلومیدین، توسط Manske در سال ۱۹۵۰ صورت گرفته است. آدلومیدین به صورت ورقه های کوچک رومبیک در مخلوط کلروفرم و متانول به دست می آید. در گرمای ۲۳۸ درجه ذوب می شود. در آب غیر محلول است. در اتانول اتر و هگزان حل می گردد.

فرم چپ گرد آن به نام کاپ نوئیدین، به صورت بلوری های منشوری درشت در مخلوط کلروفرم و متانول به دست می آید. در گرمای ۲۳۸ درجه ذوب می شود. در آب غیر محلول است. در متانول به مقدار کم ولی در کلروفرم به مقادیر زیاد حل می گردد. برای آن مصارف درمانی ذکر نشده است. تقریبا در اعضا غالب گیاهان تیره شاتره نیز الكالوئيد دیگری به نام آدلومین وجود دارد.

آدلومين Adlumine الكالوئیدی به فرمول C_۲۱H_۲۱NO_۶ است. نوع راست گرد آن (d – Adlumine) از گیاه Adlumia fungosa (Ait.) Green. (A. cirrhosa Raf.) ولی نوع چپ گرد آن یعنی (l. Adlumine) از ۳ گونه Corydalis به شرح زیر استخراج شده است:

• .Corydalis Scouleri Hook
• .Corydalis sempervirens (L.) Pers
• .Corydalis ophiocarpa Hook. f. Thomes

فرم چپ گرد این الكالوئيد به صورت ورقه های کوچک و شش گوش در مخلوط کلروفرم و متانول و فرم راسمیک آن به شكل بلوری های منشوری ضخیم ولی کوچک به دست آمده است. نقطه ذوب فرم چپ گرد و راسمیک آن به ترتیب، گرمای ۱۸۰ و ۱۹۰ درجه است. برای آن اثر درمانی ذکر نشده است.