جمع آوری و نگهداری گرده گل

گرده گل دارای خواص بی نظیری می باشد. ولی از آنجا که فوق العاده ریز و سبک می باشد، جمع آوری آن کاری دشوار و زمان بر است. ولی زنبور عسل به دلیل نیازش به این ماده کار بشر را در جمع آوری و نگهداری گرده گل آسان کرده است. در ادامه با فرایند جمع آوری گرده گل با کمک زنبور عسل و نحوه نگهداری آن آشنا می شویم.

جمع آوری و نگهداری گرده گل

برای جمع آوری گرده گل از کندوهای زنبورعسل معمولا از تله گرده گیری استفاده میشود. طرز کار این تله به این ترتیب است که آن را روی کندو نصب کرده به گونه ای که زنبورها هیچگونه راه ورود و خروج به غیر از عبور از تله نداشته باشند.

در روی این تله شبکه ای وجود دارد که حاوی سوراخ های مدوری است که زنبورهای کارگر به سختی از آن عبور می کنند. لذا دانه های گرده روی پاهای زنبورهای کارگر در هنگام عبور از این شبکه از پاهایشان جدا شده و در داخل مخزن زیر تله جمع آوری می شوند.

نصب تله گرده گیری برای برای جمع آوری گرده گل 

در فرایند جمع آوری و نگهداری گرده گل با کمک زنبور عسل از شیوه نصب تله گرده گیری روی کندوی زنبور عسل بهره می گیریم و این کار باید هنگامی انجام شود که گیاهان گرده زا در منطقه پرواز زنبورها فراوان باشند. ضمنا نباید برای مدت طولانی تله های گرده گیری روی کندوها نصب باشند، زیرا ممکن است زنبورها نتوانند به مقدار مورد نیاز خودشان گرده گل به داخل کندو ببرند.

همچنین نصب تله گرده گیری روی کندوها در هنگام جریان شهد طبیعی موجب تقليل تولید عسل کندوها خواهد شد. لذا توصیه شده است این کار در زمانی انجام شود که شهد طبیعی کم باشد و هر کلنی روزانه حدود ۱۰۰ گرم گرده جمع آوری کند.

ضمنا بعضی از گیاهانی که به وسیله باد گرده افشانی می شوند مقدار زیادی گرده گل تولید می کنند که دانه های آنها معمولا کوچک و خشک می باشند و می توان بدون کمک زنبورعسل و با روشهای مختلف آنها را جمع آوری کرد.

برای جمع آوری گرده گل می باید از کلنی های زنبورعسل استفاده نمود که با قرار دادن دستگاهی به نام تله گرده گیر این کار ممکن می گردد.

تله گرده گیر در انواع مختلف طراحی شده و استفاده می گردند. برخی در داخل کندو، پشت دریچه پرواز نصب گردیده و برخی در جلوی دریچه پرواز نصب می گردند.

اساس کار این تله ها همگی بر این پایه است، که زنبورهای مزرعه رو که سبد گرده آن ها که بر روی پاهای عقبشان قرار دارد، پر از گرده شده است، باعث ازدیاد محیط بدن زنبور شده و زنبوردار با توجه به این افزایش محیط بدن زنبور، استفاده نموده و شبکه توری را در تله گرده گیر نصب کرده که اندازه سوراخ های آن ۵ میلیمتر و به اندازه قطر بدن زنبور بدون گرده است، و زمانی که زنبور از این سوراخ ها عبور می کند دانه های گرده از پاهایش جدا شده و درون سینی جمع آوری گرده که در زیر تله قرار دارد ریخته می شود و زنبوردار آن ها را جمع کرده و خشک نموده و برای مصرف آماده می نمایند.

طول مدت زنده ماندن دانه های گرده گل معمولا ۴ تا ۳ ساعت است، ولی در برخی گیاهان گرده های گل با طول عمری تا چند روز نیز دیده شده است.

کشاورز عزیز فکر می کنید که چرا به فرمان خدا تمامی گل ها گرده گل تولید می کنند؟ آیا خداوند قادر متعال بیهوده کاری می نمانید؟ حتما نه !

خداوند متعال در قرآن کریم فرموده: ( ما همه چیز را در عالم جفت جفت آفریدیم)، پس هر موجودی که جفت جفت آفرید شده باید یک نوع تماس جنسی بین جفت نر و جفت ماده صورت گیرد، پس به همین منظور برای بقای نسل این موجودات، خداوند قادر متعال اندام هایی در این موجودات آفریده تا این تماس جنسی برقرار و منجر به تولید فرزند، میوه یا بذر آن موجود شود. در تمامی گیاهان این مورد نیز به صورت شگفت انگیزی با خلق اندام های مختلفی از جانب خداوند مهیا شده است.

همان طور که می دانید وقتی گرده گل که توسط قسمت نر گل تولید شده توسط باد و حشرات روی کلاله یا اندام مادگی گلی قرار گیرد، آن دانه گرده بر اثر رطوبتی که بر روی کلاله گل وجود دارد، متورم شده و باد می کند و در این بین لوله گرده باز شده و هسته گرده از طریق این لوله وارد تخمک موجود در کلاله شده و لقاح انجام شده و بعد از مدتی به مرور زمان شما مشاهده می کنید که میوه یا بذر به وجود آمده و شما با چیدن و برداشت آن ها معیشت و زندگی خود را اداره کرده و تمام انسان ها از این میوه ها و بذرها برای بقا و زندگی خود استفاده می کنند.

پس تا حدودی به اهمیت قرار گرفتن درست گرده گل روی کلاله گل ماده، باور و یقین پیدا کردید و یاد گرفتید تا این عمل یعنی (لقاح) یا رابطه جنسی بین گل نر و ماده صورت نگیرد، میوه و بذری نخواهید داشت و در نتیجه درآمدی نبوده و نیازهای غذایی خودتان و دیگر انسان ها تامین نشده و گرسنه مانده و در نهایت جان به جان آفرین تسلیم می نمودیم.

نگهداری گرده گل

برای نگهداری گرده گل روش های مختلفی وجود دارد که از جمله می توان پس از هوا دادن و خشک کردن، آن ها را در ظروف سربسته و در شرایط معمولی اتاق برای مدت حدود یک سال نگهداری کرد. همچنین می توان آن را در فریزر یا سردخانه نگهداری کرد.

برای استفاده تغذیه ای زنبور از گرده های جمع آوری شده می توان آن را پس از خشک کردن با حجم مساوی با آرد سویا مخلوط و در محلی سرد و خشک نگهداری کرد. ضمنا می توان آن را به نسبت دو به یک، یعنی ترکیب گرده گل و شکر در ظروف سر بسته نگهداری کرد.

محل نگهداری گرده گل در انبار باید عاری از هر گونه عوامل آلوده کننده مثل حشره کش ها، کودهای شیمیایی و غیره باشد و همچنین امکان دست یابی آفاتی مثل انواع حشرات (مورچه، سوسکها و شب پره های انباری) به آن وجود نداشته باشد.

نحوه جمع آوری گرده گل توسط زنبور های مزرعه رو

در یک کلنی زنبور عسل ۳ نوع زنبور وجود دارد که شامل یک ملکه، تعدادی زنبور نر و هزاران زنبور کارگر است که در اصل ماده بوده و تخمدان ندارند، زنبورهای کارگر به مرور زمان که بالغ می شوند، وظایف مختلفی را انجام می دهند که معمولا از سنین ۲۱ روزگی تا ۴۵ تا ۴۰ روزگی یا به عبارت دیگر پایان عمر خود به عنوان زنبور مزرعه رو جهت جمع آوری شهد، گرده گل، آب، صمغ و شیره فعالیت می کنند.

زنبور نر،زنبور کارگر، زنبور ملکه

زنبورهای کارگر در ۴ تا ۳ روز اول که تازه مزرعه رو شده است، هر روز برای جمع آوری گرده و شهد از کندو خارج می شوند و در طول روز به گل های متعددی سر می زنند، معمولا در طول یک روز به بیش از ۵۰۰ گل را برای جمع آوری شهد و گرده ملاقات می کنند. همان طوری که قبلا ذکر شد زنبور دارای ویژگی وفاداری تک گلی است و این وفاداری به حدی در زنبورها قوی است که ممکن است در طول روز فقط گل یک گونه گیاه را ملاقات کرده و شهد و گرده آن را به کلنی خود منتقل می کنند و تا شهد و گرده ی آن ها تمام نشود دنبال گل گیاه دیگر نمی روند.

از بین مجموع زنبورهای کارگر، ۲۵ درصد آن ها وظیفه جمع آوری گرده را دارند و ۱۷ درصد آن ها وظیفه جمع آوری هم شهد و هم گرده بر عهده دارند ، و ۴۲ درصد دیگر فقط وظیفه شهد جمع کنی، آب آوری، صمغ و شیره جمع کنی دارند.

زنبورهای گرده جمع کن معمولا گرده های خاصی از یک مجموعه گل را جمع می کنند ولی ۱۰ تا ۳ درصد آن ها دانه های مختلف گرده به رنگ های مختلف از گل های مختلف را جمع آوری نموده و به کندو می آورند. زمان برگشت با سرعت بیشتری بالغ بر ۲۴ کیلومتر در ساعت به کندو بر می گردد.

زنبورهای عسل مزرعه رو معمولا در شعاع ۳ تا ۱ کیلومتری و گاهی تا ۱۲ کیلومتری از کندو به دنبال منابع غذایی می روند. طبق مطالعات انجام شده حداکثر طول مسیری که زنبورعسل بیشترین میزان گرده و شهد را به کندو می آورد ۷۰۰ متر می باشد.

ذهنیتی وجود دارد که زنبورداران فکر می کنند زنبورها در یک منطقه دایره ای و دور کندو پرواز می کنند، در صورتی که چنین نیست و در حقیقت منبع تامین شهد، گرده، آب، صمغ و شیره است که جهت پرواز زنبورهای مزرعه رو را تعیین می کند.یک زنبور مزرعه رو ۱۵ تا ۱۰ پرواز روی گل های مختلف انجام می دهند، تا سبد گرده اش پر شود و معمولا طول مدت هر پرواز آن ۶ دقیقه تا ۶ ساعت برآورد شده است.

یک کلنی نسبتا قوی، در طول یک فصل حدود ۵۰ تا ۳۵ کیلوگرم گرده جمع آوری می کند و این مقدار گرده معمولا توسط ۱۰ هکتار باغ میوه با درختانی از گونه های مختلف تولید می شود.

اوج فعالیت و پرواز زنبور عسل برای جمع آوری گرده و شهد بستگی مستقیم به درجه حرارت محیط، شدت باد و شرایط جوی هوا دارد، هوای صاف و آفتابی با دمای ۳۵ تا ۸ درجه سانتیگراد و سرعت باد کمتر از ۱۷ کیلومتر در ساعت بهترین وضعیت و شرایط برای جمع آوری گرده و شهد می باشد و در وضعیت های جوی به غیر از این شرایط، جمع آوری شهد و گرده کاهش یافته و یا به طور کلی متوقف می شود.

نحوه ذخیره کردن گرده گل درون کندو

زنبورهای مزرعه رو که گرده جمع آوری کرده و سبدهای گرده که بر روی پاهای عقب خود قرار دارند را پر کرده اند، هر چه سریع تر به سمت کندوی خود مراجعه کرده و گرده ها را از پاها و بدن خود با عملی مثل برس زدن از خود جدا نموده و این دانه های گرده را با مقداری شهد به صورت گلوله های کوچک درآورده، که به آن ساچمه های گرده می گویند، سپس این ساچمه ها را درون حجره های گرده که در اطراف حجره های پرورش نوزادن قرار دارند تخلیه کرده و برای جمع آوری مجدد گرده به سرعت از کندو خارج می شوند، ولی زنبورهای دیگر شروع به پر کردن حجره ها با گرده های آورده شده کرده و آن ها را با سر خود فشرده ساخته تا هوای بین ساچمه های گرده خارج شود و آن گاه روی حجره های پر شده از گرده را با لایه ای  ضخیم از عسل پر کرده تا مانع فاسد شدن گرده های ذخیره شده بشود، یا به عبارت دیگر گرده ها را با عسل کنسرو می نمایند.

ولی اغلب گرده ها را با عسل و برخی مواد که تولید کرده اند مخلوط کرده و بعد از اطمینان از اختلاط درست آن ها، گرده ها را که زنبورداران به آن نان گرده می گویند، در داخل حجره ها ذخیره کرده و مانند قبل آن ها را با سر فشار داده و فشرده کرده و روی  آن ها را با عسل می پوشانند تا خراب نشود تا در زمان لازم از آن ها استفاده کنند.