آیدانا | شما آنچه هستید که میخورید
کاربر 21 
پس از آن که از بین گیاهان دارویی یک ناحیه، انواع مفید و مورد نظر انتخاب گردید، باید اعضای دارویی آن ها را جمع آوری نمود. بدیهی است که در این انتخاب باید همیشه توجه داشت، انواعی از گیاهان را که به علت موجود بودن در مناطق دور دست، به اشکال جمع آوری می گردند، در درجه دوم اهمیت قرار دارد. در جمع آوری گیاهان باید دقت لازم به عمل آورد تا اعضای مورد نظر گیاه که ارزش دارویی دارند، بدون آسیب دیدن و با همان وضع طبیعی خود به دست آیند.
مثلا اگر قسمت دارویی و مفید گیاه، کلیه اعضای آن یعنی گیاه کامل ریشه دار باشد، نباید با در دست گرفتن قاعده ساقه، گیاه را از زمین خارج نمود زیرا با این روش، تمام و یا قسمتی از ریشه گیاه و یا پیاز آن در داخل زمین باقی می ماند. در این قبیل موارد باید به کمک چنگال های فلزی مخصوص که نوک تیز و با مقاومت آن ها حتی در زمین های سخت فرو می رود، گیاه را از زمین خارج کرد. رعایت این امر بیشتر در مورد گیاهان پیازدار که پیاز آن ها به سهولت از قاعده ساقه جدا می شود و درون خاک باقی می ماند الزامی است.
خارج کردن ریشه قطور گیاهان از زمین، مانند ریشه کاسنی (Cichorium intybus)، و ریشه بابا آدم (Arctium lappa)، جز با وسایل مجهز میسر نیست زیرا در غیر این صورت قسمت اعظم ریشه در داخل خاک باقی خواهد ماند. در این گونه موارد بهتر است همیشه از تجربیات کارگران مطلع و کارآزموده، استفاده کرد زیرا آن ها بر اثر تجزیه و ممارست، به طرز خارج کردن ریشه و یا جدا کردن پوست ریشه و ساقه از قسمت های چوبی آن، آشنایی کامل پیدا کرده، این گونه اعمال را به سهولت یعنی بدون آن که عضو دارویی گیاه آسیب ببیند، انجام می دهند.
جمع آوری برگ، گل، سرشاخه گل دار و مخصوصا جدا کردن پوست ریشه و ساقه از اعضای چوبی گیاه نیز وسایل ساده و ضروری لازم دارد. همواره باید سعی کرد که اعضای جمع آوری شده علاوه بر سالم بودن، آلودگی پیدا ننمایند تا پس از خشک شدن با همان ظاهر طبیعی خود در معرض استفاده قرار گیرند.
در گیاهانی مانند شقایق و گزنه سفید (Lamium album) که منحصرا گلبرگ های آن ها جمع آوری می شود، باید دقت بیشتری به عمل آید و به علاوه انجام این عمل باید به زمانی موکول شود که گل کاملا شکفته شده باشد. گلبرگ های پژمرده شده و آفت زده را نباید هرگز جمع آوری نمود. چیدن گل و گلبرگ ها باید با دست و در نهایت دقت ولی چیدن گل آذین و سرشاخه های گل دار، با قیچی های باغبانی انجام گیرد به علاوه پس از چیدن اعضای مذکور باید بلافاصله آن ها را به انبار حمل کرد و به صورت قشر نازکی بر روی دستگاه های خشک کننده قرار داد.
جدا کردن برگ گیاهان علفی از ساقه، معمولا پس از قطع قسمت هوایی گیاه، ولی چیدن برگ درختچه های کوچک و گیاهان چند ساله، بدون قطع کردن ساقه، انجام می گیرد. برگ درختان بزرگ را معمولا پس از قطع شاخه های کوچک به نحوی که گیاه به کلی عاری از شاخه نگردد، به دست می آورند. بدین نحو که شاخه های برگ دار را به انبار منتقل می کنند و سپس برگ ها را به دقت از آن مجزا ساخته به صورت قشر نازکی می گسترانند و یا شاخه ها را به وضع آویخته بر روی سیم های فلزی انبار قرار می دهند و پس از خشک شدن کامل برگ ها، آن ها را از ساقه جدا می سازند.
جمع آوری قسمت های هوایی گیاهان علفی، مشروط بر آن که به حالت پرپشت، مجاور هم گرد آماده باشند، با داس های مخصوص و در غیراین صورت با چاقوی تیز باید صورت گیرد. در مورد اول پس از آن که قسمت های هوایی گیاه به انبار منتقل شد باید نخست، انواع بدون برگ و آفت زده را جدا کرد و سپس آن ها را آماده خشک کردن نمود و مخصوصا دقت داشت که شاخه های گیاهان دیگر در بین انشعابات ساقه گیاه اصلی، قرار نداشته باشد.
اگر قسمت مورد استفاده گیاه، چوب ساقه و یا شاخه های آن باشد، بهتر است پس از قطع شاخه های قطور (در زمانی که هنوز جوانه در درخت ظاهر نشده و یا پس از سقوط برگ)، پوست و چوب مناطق سطحی (Aubier) شاخه ها را از قلب چوب جدا کرد. اعضای جمع آوری شده گیاهان همیشه باید بلافاصله به انبارهای مخصوص که مجهز به دستگاه های خشک کننده است حمل گردد. در این عمل نیز بهتر است نکات فنی زیر مورد دقت کامل قرار گیرد:
١- حمل گیاه کامل، به وسیله چرخ های دستی صورت گیرد زیرا اگر درون کیسه حمل گردد موجبات فساد و تخمیر آن فراهم می شود.
۲- گیاهان و یا اعضای چیده شده آن ها نباید هرگز روی یک دیگر انباشته شوند و یا تحت اثر فشار قرار گیرند و مخصوصا باید دقت شود که برگ، گل و میوه گیاهان دارویی حتما پس از حمل به انبارها، بلافاصله به صورت قشر نازکی در یک سطح مستوی گسترده شوند و اگر به صورت شاخه برگ دار یا گل دار باشند، به وضع آویخته و به نحوی که شرح داده می شود، در معرض خشک شدن قرار گیرند. در غیر این صورت اگر محصول جمع آوری شده حتی برای مدت یک روز بر روی هم انباشته گردد، تخمیر حاصل می کند و رنگ و صفات ظاهری آن ها از دست می رود.
۳- هرگز نباید چند گیاه مختلف و یا اعضای مشابه آن ها مثلا ریشه چند گیاه متفاوت را همراه با هم در یک چرخ دستی قرار دارد زیرا به طور قطع در ضمن حمل به انبار، ریشه های مختلف و هم چنین گیاهان درون چرخ دستی، با یک دیگر مخلوط می شوند که خاتمتا پس از خشک شدن، به صورت محصولی ناخالص به بازارها عرضه خواهند شد.
۴- گیاهان سمی و خطرناک باید اولا به طور جداگانه جمع آوری و حمل گردند ثانيا محلی که برای قرار دادن آن ها در انبار اختصاص داده می شود، به کلی از محل انواع غیر سمی جدا باشد تا بر اثر اشتباه و یا عدم اطلاع کارگران، با انواع دارویی غیر سمی مخلوط نشوند و موجبات مسمومیت عده ای را فراهم نسازند. برای این کار بهتر است به نکات زیر توجه شود:
الف- جمع آوری گیاهان سمی به اطفال محول نگردد.
ب- قبل از شروع به جمع آوری گیاهان ، سمی بودن گیاه به کارگران گوشزد شود و به آن ها توصيه گردد که از خوردن غذا با دست های آلوده، حتما خودداری نمایند.
ج- به کارگران تذکر داده شود که دست های آلوده را به چشم نمالند زیرا برخی از اعضای گیاهان به علت دارا بودن مواد رزینی مخصوص، اثر محرک بر روی مخاط چشم داشته، موجبات ناراحتی شدید و اختلالات بینایی را فراهم می سازند، مانند ریشه تاپسيا.
گیاهان کامل و یا سرشاخه های آن ها که معمولا پس از چیدن، به صورت بسته های کوچک به انبار حمل می شوند باید بلافاصله در جاهای مخصوص به وضع آويخته قرار گیرند تا بر اثر انباشته شدن، فاسد و غیر قابل استفاده نگردند. در مواردی که برگ یک درخت دارویی، مصارف درمانی داشته باشد بهتر است شاخه های کوچک و برگ دار آن را به صورت آویخته در انبارها قرار دهند زیرا با این ترتیب، عمل خشک شدن بهتر از برگ های جدا شده از ساقه، انجام خواهد گرفت.
شاخه های برگ دار مذکور را نیز پس از آن که به کلی خشک شدند، از وضع آویخته خارج نموده در یک سطح مستوی باید قرارداد و برگ های خشک شده آن ها را با دقت از شاخه جدا نمود و یا اگر لازم شد، برگ ها را عاری از دمبرگ کرد. این طريقه، سهل ترین و بهترین روش خشک کردن برگ هاست زیرا خشک کردن برگ هایی که به حالت تازه از شاخه ها جدا شده باشند، به اشکال صورت می گیرد.
ریشه گیاهان را معمولا پس از خارج کردن از زمین، به دقت می شویند و سپس به صورت قطعات کوچک درآورده آماده خشک کردن می نمایند. تقسیم کردن ریشه های قطور به قطعات کوچک باید همیشه قبل از خشک کردن، یعنی در هنگامی که هنوز ریشه حالت تر و تازه دارد صورت گیرد زیرا اگر این عمل به بعد موکول شود، تقسیم ریشه های خشک به قطعات کوچک، امری بسیار مشکل خواهد بود و به علاوه قطعات ریشه ها در محل قطع، حالت اصلی خود را از دست می دهند.
