کلماتیس سفید (Clematis Vitalba)

نام فارسی: کلماتیس سفید

نام علمی: .Clematis Vitalba L

نام انگلیسی: Old nlain’s beard, Wild climber

نام آلمانی : Gemeine waldrebe

نام ایتالیایی: Clematid delle siepe, Grambollino, Vitalba, Victancchiosa

نام عربی: ملعه (Mal – ah)، شراج (Sharag)

کلماتیس سفید از تیره آلاله، گیاهی بالا رونده، به ارتفاع ۱۰ تا ۲۰ متر و دارای سوراخ های کوچک و متعدد در طول شیارهای ساقه است. برگ های متقابل، مرکب از برگچه های مدور یا قلبی شکل و گل های سفید، فاقد بو، عاری از گلبرگ ولی شامل ۴ کاسبرگ دارد. دانه آن منتهی به دنباله باریک و دراز و پوشیده از تارهای فراوان است. از این گیاه در گذشته در مصارف درمانی استفاده به عمل می آمده است ولی تدریجا مسمومیت هایی که فراهم نمود سبب شد که مصرف آن به کلی متروک گردد به طوری که امروزه منحصرا ممکن است در طب عوام از آن استفاده به عمل آید.

کلیه قسمت های گیاه کلماتیس سفید مخصوصا برگ آن دارای اثر تحریک کننده پوست و مخاط های بدن است. جوانه تازه این گیاه را گاهی پس از پختن در آب و یا قراردادن در سرکه، به عنوان چاشنی ، به مصرف تغذیه می رسانند زیرا در آغاز رشد ساقه های جوان، جوانه ها هنوز فاقد طعم تلخ هستند به طوری که چهارپایان تمایل به خوردن آن ها پیدا می کنند.

منطقه پراکندگی این گیاه با وسعت زیاد، در اروپا و امریکای شمالی است. به طوری که غالب نواحی اروپای جنوبی و مرکزی و قسمتی از آمریکای شمالی دارای این گیاه است. در آسیا و ایران نیز می روید و یا پرورش می یابد.

ترکیبات شیمیایی کلماتیس سفید

کلماتیس ویتال با، دارای مواد مختلفی نظیر مواد پکتیک، مواد رزینی، نوعی ساپونین، الكالوئیدی به نام کلماتین Clématine و ماده ای کم و بیش شبیه آنمونین است.

خواص درمانی کلماتیس سفید

کلماتیس سفید دارای اثر سوزاننده، تحریک کننده، قرمز کننده پوست بدن و تاول آور است. از این جهت منحصرا در استعمال خارج می توان از آن استفاده به عمل آورد. در مصارف داخلی دارای اثر مسهلی قوی است و چون ضمن تاثير، موجب دفع مقدار زیادی از آب بدن گردیده ایجاد مسمومیت نیز می نماید، از این جهت در مصارف داخلی، اصولا مورد توجه قرار نگرفته است.

جوانه های تازه و در حال رشد آن، اثر مدر و مسهلی دارند. این اثر را برگ های خشک این گیاه نیز ظاهر می کند. تجربه نشان داده است که اگر با ۱ تا ۳ گرم جوانه های تازه آن در ۱۰۰ تا ۲۰۰ گرم آب جوش، دم کرده ای تهیه کنند و سپس مقدار کمی دانه انیس بدان اضافه نمایند، محلولی به دست می آید که اگر آن را به سه قسمت تقسیم کرده هر قسمت را به فاصله یک ساعت از دیگری مصرف نمایند، اثر مسهلی شدید بدون ایجاد ناراحتی و دل پیچه ظاهر می شود ضمنا اگر در فواصل مصرف آن، دم کرده ختمی نیز به کار رود، عمل آن بهتر صورت خواهد گرفت.

در استعمال خارج، له شده گیاه کلماتیس سفید اگر به پوست بدن اثر داده شود، سریعا ایجاد تحریک شدید و تاول می نماید. در گذشته گدایان از این خاصیت استفاده کرده، مقداری از شاخه و برگ شده این گیاه را به قسمتی از اعضای بدن خود مانند دست یا پا اثر می دادند تا با ایجاد قرمزی و تاول، حس ترحم اشخاص را جلب نمایند. از کلماتیس ویتال با، می توان در نقرس و روماتیسم به شرط رعایت نهایت احتیاط استفاده کرد. برای این کار، برگ تازه این گیاه را له کرده به صورت ضماد بر روی محل مورد نظر قرار می دهند.

جوشانده برگ های تازه این گیاه اگر بر روی زخم های چرکین و خنازیری قرار گیرد، موجب بهبود و التیام سریع آن ها می شود. از زمان های گذشته با قرار دادن برگ این گیاه در روغن، دارویی برای معالجه جرب تهیه می نمودند. اندام های خشک گیاه دارای اثر تاول آور ولی به نحو خفیف است. وجود این گیاه در گیلان ذکر شده است.

پماد جهت رفع التهاب و آزردگی های عصبی

بر روی عضو و در محل دردناک اثر داده شود.

. C. Viticella L : گیاهی است بالا رونده که دارای گل های درشت ، مرکب از کاسبرگ های بنفش رنگ و واقع بر روی دمگلی دراز می باشد. میوه اش فاقد تار و به خلاف گیاه قبلی، به وضع مجتمع در مجاور یک دیگر قرار گرفته است. منشا این گیاه، مناطق شرقی اروپا و نواحی غربی آسیا، تشخیص داده شده است. اثر درمانی آن، کم و بیش شبیه گیاه قبلی است.

محل رویش کلماتیس سفید

گیاه کلماتیس سفید در آذربایجان و برخی دیگر از نواحی غربی و شمالی می روید.

باید توجه داشت که همه انواع مذکور، دارای اثر سمی و تاول آورند و استفاده از آن ها مدت هاست که به علت خطرناک بودن، به کلی متروک شده است. از کلماتیس های دارویی و غیر موجود در ایران، به شرح مختصر دو گیاه زیر اکتفا می شود:

1. C. triloba Heyne – گیاهی بالا رونده و دارای گل های سفید و مجتمع به صورت نوعی گل آذین دیهیم است. در نواحی مختلف هند مانند بمبئی می روید. اثر قابض دارد و در استعمال خارج، بر روی جوش های جلدی اثر داده می شود.
2. C. Gouriana Roxb – گل های کوچک و مجتمع، به رنگ سفید مایل به خاکستری و یا مایل به زرد دارد. در فیلیپین و سیلان می روید. برگ و ساقه های جوان و تازه آن دارای اثر تاول آور در پوست بدن است.